Đây là động lực quan trọng thúc đẩy, động viên đội ngũ cán bộ quân đội yên tâm công tác, nỗ lực phấn đấu, nhận và hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao. Tuy nhiên còn nhiều khó khăn khách quan chi phối, cần sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, các ngành.

Sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đến năm 1976, Nhà nước chưa có quy định về chính sách nhà ở (CSNƠ) trong quân đội. Việc giải quyết chỗ ở cho cán bộ căn cứ vào điều kiện và khả năng thực tế của từng đơn vị, địa phương. Mặt khác nhu cầu nhà ở của gia đình cán bộ ở đô thị giai đoạn này không lớn, vì vậy, việc giải quyết nhà ở không gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, trước yêu cầu từ thực tiễn, BQP đã nghiên cứu quy định về chế độ bồi dưỡng sức khỏe, tiêu chuẩn thực phẩm và tiêu chuẩn nhà ở, thể hiện tầm nhìn, sự quan tâm của lãnh đạo BQP đối với cán bộ quân đội.

Sau thắng lợi lịch sử mùa xuân năm 1975, quân dân ta tập trung khắc phục hậu quả chiến tranh, khôi phục kinh tế, ngân sách bảo đảm trong giai đoạn này rất thấp, quỹ nhà ở trong quân đội không đáng kể nên việc bảo đảm đời sống, nhà ở cho nhân dân và LLVT gặp nhiều trở ngại. Trước thực tiễn đó, BQP đã ban hành quyết định về tiêu chuẩn nhà ở cho gia đình cán bộ ở khu tập thể và mượn đồ dùng sinh hoạt cho cán bộ quân đội, đồng thời tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, động viên cán bộ, chiến sĩ các đơn vị tích cực lao động sản xuất, chủ động khắc phục khó khăn.

Để nâng cao khả năng bảo đảm nơi ăn chốn ở cho cán bộ quân đội, từ năm 1986, các cơ quan chức năng đã chủ động nghiên cứu, tham mưu với QUTƯ, BQP ban hành các nghị quyết, chỉ thị thực hiện chính sách đối với cán bộ, như: Xóa bỏ bao cấp bằng hiện vật; giao đất cho cán bộ quân đội làm nhà ở. Khuyến khích cán bộ tự xây nhà ở. Trợ cấp cho các đối tượng gặp nhiều khó khăn. Dồn dịch, thu gom doanh trại, cải tạo thành nhà ở để cấp cho cán bộ chưa có nhà. Với chủ trương đúng đắn, chỉ đạo chặt chẽ, quyết liệt, quá trình thực hiện chủ động, sáng tạo, có bước đi phù hợp, vững chắc, công tác bảo đảm chính sách cho cán bộ đã đạt mục tiêu đề ra. 

Tuy nhiên, theo quy định mới, từ năm 1991, Nhà nước hoàn toàn chấm dứt việc bao cấp về nhà ở nhưng mức đưa tiền nhà ở vào lương rất thấp, quỹ nhà để phân phối cho cán bộ như trước đây không còn. Các đơn vị phải tự lực cánh sinh, huy động công sức, đóng góp rất lớn của cán bộ thông qua các hình thức tiết kiệm, tăng gia sản xuất, đồng thời, tự khai thác, sản xuất vật liệu xây dựng, tự tổ chức thi công xây dựng các công trình.

Đứng trước yêu cầu đẩy mạnh thực hiện chính sách đất đai, sau khi có Luật Đất đai năm 1993, thực hiện công tác bán nhà ở thuộc sở hữu Nhà nước theo quy định tại Nghị định số 61/CP của Chính phủ, BQP đã hoàn thành công tác bán nhà ở thuộc sở hữu nhà nước, đáp ứng được nhu cầu bức thiết về nhà ở của cán bộ quân đội, giải quyết những vấn đề tồn tại của công tác CSNƠ và việc quản lý, sử dụng quỹ nhà ở cũ. Các nguồn thu từ bán nhà ở được các địa phương tái đầu tư cho việc phát triển nhà ở, khẳng định niềm tin của cán bộ quân đội và hậu phương gia đình, các đối tượng chính sách vào chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. 

Từ năm 2000 đến nay, với chủ trương xã hội hóa về nhà ở, quỹ nhà ở trong xã hội có tăng lên nhưng do chưa có cơ chế phù hợp nên nhu cầu nhà ở cho quân đội cũng chưa được cải thiện. Năm 2005, Luật Nhà ở có quy định về phát triển nhà ở dành cho người có thu nhập thấp, bao gồm cán bộ trong LLVT, song trên thực tế, việc triển khai thực hiện các chính sách trên rất khó khăn do thiếu những quy định cụ thể, chưa gắn trách nhiệm của các cấp, các ngành, các địa phương; quỹ nhà ở công vụ, nhà ở xã hội của các địa phương rất hạn chế; chưa có điều kiện bảo đảm nhà ở cho cán bộ quân đội đóng quân trên địa bàn. 

Để giải quyết nhu cầu cấp bách về nhà ở cho cán bộ quân đội, BQP đã chỉ đạo các cơ quan, đơn vị phát huy nội lực, huy động sức mạnh tổng hợp tạo lập quỹ nhà ở và hỗ trợ về nhà ở cho đội ngũ cán bộ. Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, BQP thống nhất với một số địa phương, tổ chức triển khai một số dự án nhà ở chính sách cho cán bộ quân đội; nghiên cứu ban hành thông tư quy định phân cấp trách nhiệm tổ chức thực hiện các dự án phát triển nhà ở gia đình cán bộ quân đội, thể hiện sự chủ động, tích cực của BQP trong việc cụ thể hóa các CSNƠ, đất ở của Đảng, Nhà nước đối với cán bộ quân đội, tạo được cơ chế để phát triển quỹ nhà ở giải quyết chính sách cho cán bộ quân đội. Từ đây, công tác phát triển nhà ở cho cán bộ quân đội được đẩy mạnh thêm một bước, tạo hành lang pháp lý đối với công tác phát triển nhà ở thông qua các quy định phân cấp trách nhiệm tổ chức thực hiện các dự án phát triển nhà ở gia đình cán bộ quân đội; kịp thời định hướng, tạo cơ chế thuận lợi trong việc tổ chức thực hiện các dự án phát triển nhà ở gia đình cán bộ quân đội. 

Cùng với việc phát triển các dự án nhà ở gia đình, công tác đầu tư xây dựng nhà ở công vụ cho các đơn vị được BQP đặc biệt quan tâm. Bằng nhiều biện pháp, nhiều nguồn vốn, sự ủng hộ, giúp đỡ của các bộ, ngành, của các địa phương, BQP chủ động cải tạo, đầu tư xây dựng tạo quỹ nhà ở công vụ để đáp ứng một phần nhu cầu cấp bách về nhà ở công vụ của cán bộ quân đội; thể hiện sự quan tâm của QUTƯ, Thủ trưởng BQP trong công tác chính sách hậu phương quân đội, cụ thể hóa các quy định của pháp luật, các chế độ chính sách ưu đãi của Đảng, Nhà nước, góp phần củng cố hậu phương quân đội, tạo điều kiện để cán bộ an tâm công tác, đồng thời là yếu tố thu hút cán bộ có chất lượng cao vào phục vụ trong quân đội. 

Đứng trước nhu cầu bức thiết phải chuyển đổi và có một số chủ trương cụ thể về CSNƠ phù hợp với cơ chế quản lý mới, năm 2007 Thường vụ Đảng ủy Quân sự Trung ương đã ban hành quyết nghị về công tác CSNƠ cho cán bộ quân đội. Đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Đảng ủy và người chỉ huy các cấp trong chỉ đạo và triển khai, bảo đảm chặt chẽ, đúng luật pháp, công khai, công bằng, dân chủ. Tổ chức thành lập Ban chỉ đạo CSNƠ thống nhất từ cấp Bộ đến cấp trực thuộc và thành lập bộ phận chuyên trách để nghiên cứu làm tham mưu giúp Thủ trưởng BQP và cấp ủy, chỉ huy các cấp chỉ đạo công tác CSNƠ trong quân đội bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất, phù hợp với đặc thù của quân đội và đúng quy định của Nhà nước.

Để từng bước tháo gỡ khó khăn trong việc bảo đảm nhà ở cho cán bộ quân đội, Bộ trưởng BQP đã ban hành chỉ thị về việc đẩy mạnh thực hiện công tác CSNƠ trong quân đội, xây dựng cơ chế, chính sách phù hợp; tăng cường phân cấp; tổ chức phát triển quỹ nhà ở theo quy mô tập trung, chú trọng phát triển quỹ nhà ở công vụ; tập trung giải quyết việc bán nhà thuộc sở hữu nhà nước cho cán bộ đang thuê, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo nghị định của Chính phủ và chuyển giao các khu gia đình quân đội cho địa phương quản lý; kiện toàn ban chỉ đạo CSNƠ các cấp; các cơ quan, đơn vị trực thuộc BQP chịu trách nhiệm chủ động, trực tiếp chăm lo nhà ở cho sĩ quan, QNCN, CNVQP thuộc đơn vị mình.

Thực hiện chỉ thị của Bộ trưởng BQP, công tác CSNƠ đã có bước phát triển mạnh mẽ. Việc tham mưu, đề xuất về CSNƠ luôn bám sát các quy định của pháp luật, chủ trương, chính sách và các quy định mới của Nhà nước và BQP, phù hợp với thực tiễn và đặc thù của quân đội; công tác phát triển nhà ở gia đình, nhà ở công vụ được quan tâm, đẩy mạnh. Công tác quản lý, khai thác, vận hành các dự án sau đầu tư được chú trọng, tuân thủ các quy định của pháp luật hiện hành. Việc thực hiện công tác CSNƠ tại các đơn vị có chuyển biến mạnh mẽ. Lãnh đạo, chỉ huy nhiều đơn vị đã chủ động, tích cực trong tổ chức và giải quyết CSNƠ cho cán bộ thuộc quyền. Công tác bàn giao các khu gia đình cho địa phương quản lý; việc bán nhà thuộc sở hữu nhà nước cho người đang thuê; thẩm định hồ sơ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở luôn được các cơ quan, đơn vị thực hiện tích cực, có kết quả...

CSNƠ là một nội dung quan trọng trong hệ thống chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân, thể hiện sự ưu đãi của Đảng, Nhà nước và nhân dân đối với đội ngũ cán bộ quân đội, vừa phản ánh tính chất lao động đặc thù của LLVT, góp phần quan trọng động viên cán bộ quân đội yên tâm phấn đấu, củng cố hậu phương, tạo động lực để đội ngũ cán bộ hoàn thành xuất sắc hai nhiệm vụ chiến lược là xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác CSNƠ hiện còn nhiều khó khăn, phức tạp. Quỹ đất dành cho phát triển nhà ở ngày càng hạn hẹp trong khi nhu cầu nhà ở của cán bộ không ngừng tăng lên. Do đó, trong thời gian tới, CSNƠ cần được nghiên cứu kỹ lưỡng, tạo được bước đột phá về cơ chế, chính sách trong việc bảo đảm nhà ở cho cán bộ quân đội.

Bám sát mục tiêu mỗi cán bộ quân đội có thể tạo lập một chỗ ở ổn định và bảo đảm các điều kiện sinh hoạt tối thiểu, cụ thể hóa theo điều kiện đặc thù, như: Sĩ quan tại ngũ được hưởng phụ cấp nhà ở; được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội, được bảo đảm nhà ở công vụ; QNCN, CNVCQP được hưởng chính sách ưu tiên hỗ trợ về nhà ở xã hội; thuê nhà ở công vụ theo quy định của pháp luật. Để làm được điều đó, các cơ quan, đơn vị cần tập trung thực hiện tốt một số nội dung sau đây: 

Thứ nhất: Việc tham mưu, đề xuất về công tác CSNƠ phải bảo đảm tính hợp pháp và thống nhất, đồng bộ với các quy định hiện hành về đất đai, nhà ở, kinh doanh bất động sản, đầu tư xây dựng; bảo đảm công khai, minh bạch, phân công, phân cấp rõ ràng. Khi triển khai các dự án phát triển nhà ở phải kết hợp với việc đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong quân đội.

Thứ hai: Quán triệt sâu sắc các quan điểm, đường lối của Đảng, BQP nghiên cứu đề nghị Bộ Chính trị, Quốc hội, Chính phủ có các chủ trương, cơ chế tạo hành lang pháp lý để triển khai thực hiện các chế độ chính sách ưu đãi về nhà ở dành cho cán bộ quân đội đúng quy định của pháp luật, phù hợp đặc thù LLVT, góp phần thực hiện tốt chính sách hậu phương quân đội, như: Xây dựng chế độ phụ cấp nhà ở trong cải cách chính sách tiền lương để cán bộ quân đội tự bảo đảm nhà ở. Tiếp tục đầu tư xây dựng các khu nhà ở công vụ theo yêu cầu nhiệm vụ quân sự và quy hoạch các vị trí đóng quân bằng nguồn vốn ngân sách Nhà nước. Cho phép triển khai các dự án nhà ở thương mại và các dự án nhà ở xã hội trên cơ sở quỹ đất quốc phòng hiện có. Cải tạo, xây dựng lại các chung cư cũ, chung cư thuộc diện nguy hiểm. Hợp thức thủ tục các khu gia đình đã hình thành. Nghiên cứu, xây dựng đề án phương thức bảo đảm mới về nhà ở cho cán bộ quân đội phù hợp với quy định của pháp luật và đặc thù của quân đội.

Thứ ba: Tổng hợp, báo cáo, đề xuất với Đảng, Nhà nước ban hành văn bản cụ thể hóa chế độ phụ cấp nhà ở cho các đối tượng theo quy định của Luật Sĩ quan, Luật QNCN, CNVCQP. Trước mắt phê duyệt kế hoạch đầu tư xây dựng nhà ở công vụ giai đoạn năm 2021-2025 và đến năm 2030 trong BQP. Sửa đổi, bổ sung một số nội dung CSNƠ, đất ở cho cán bộ quân đội. Quá trình tham gia xây dựng, sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật về xây dựng, nhà ở, kinh doanh bất động sản do các bộ, ngành chủ trì, các cơ quan chức năng phải tổng hợp, báo cáo QUTƯ, Thủ trưởng BQP đề xuất Bộ Chính trị, Quốc hội, Chính phủ cho chủ trương hoặc sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật cho phù hợp.

Thứ tư: Về công tác phát triển nhà ở gia đình, QUTƯ, BQP nghiên cứu cho phép các đơn vị tiếp tục triển khai một số dự án đã được địa phương chấp thuận chủ trương đầu tư, giao chủ đầu tư nhưng hiện còn một số thủ tục cần hoàn thiện theo quy định của BQP. Ưu tiên phát triển các dự án nhà ở xã hội trên các khu đất quốc phòng đã được cấp có thẩm quyền cho phép chuyển đổi mục đích sử dụng sang đất ở; nghiên cứu, đầu tư thí điểm một số khu nhà ở xã hội cho thuê để giải quyết cho các hộ gia đình cán bộ khó khăn; cho phép tiếp tục đầu tư xây dựng một số khu nhà ở công vụ bằng nguồn vốn quốc phòng thường xuyên theo yêu cầu nhiệm vụ quân sự và quy hoạch các vị trí đóng quân, bảo đảm nhà ở công vụ cho các đơn vị mới thành lập theo yêu cầu cấp bách giai đoạn 2020-2021. Các dự án khác thực hiện theo Kế hoạch đầu tư xây dựng nhà ở công vụ giai đoạn 2021-2025 và những năm tiếp theo bằng nguồn vốn ngân sách Nhà nước.

Thứ năm: Các cơ quan, đơn vị phải quản lý, sử dụng quỹ nhà ở công vụ thống nhất, đúng quy định của Nhà nước và BQP. Bố trí, đưa vào khai thác, sử dụng tối đa, có hiệu quả quỹ nhà ở công vụ hiện có. Tổ chức bảo trì đúng quy định, bảo đảm an toàn trong quá trình khai thác sử dụng và kéo dài tuổi thọ công trình. Tăng cường kiểm tra, giám sát, phối hợp với các cơ quan chức năng xử lý nghiêm các hành vi vi phạm liên quan đến việc quản lý, sử dụng nhà ở công vụ. Khẩn trương hoàn chỉnh thủ tục pháp lý để bàn giao các khu gia đình ra địa phương quản lý.

Thứ sáu: Ban chỉ đạo CSNƠ các cấp phải thường xuyên kiện toàn, làm tốt công tham mưu, đề xuất với QUTƯ, Thủ trưởng BQP chỉ đạo, giải quyết các dự án phát triển nhà ở đang gặp khó khăn, vướng mắc. Đôn đốc, hướng dẫn, kiểm tra công tác bàn giao khu gia đình quân đội ra địa phương quản lý. Kiểm tra, hướng dẫn các đơn vị thực hiện công tác quản lý, sử dụng nhà ở công vụ theo quy định, không ngừng nâng cao hiệu quả công tác chính sách hậu phương quân đội, góp phần xây dựng quân đội chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao.

Thượng tướng TRẦN ĐƠN, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Thường vụ Quân ủy Trung ương, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng