Xẻ núi mở đường “trù phương lược” (Bài 1)

Xẻ núi bạt đồi làm đường tuần tra biên giới.

Bảy thế kỷ trước, Lê Lợi trên đường chiến thắng trở về đã cho khắc vào vách núi ở Hòa Bình những lời thơ sâu sắc như cẩm nang giữ nước: “Biên phòng bảo vị trù phương lược - Xã tắc ưng tư kế cửu an” (Việc biên phòng cần có phương lược phòng thủ, đất nước phải lo kế lâu dài). Tôi gọi con đường tuần tra biên giới mà quân đội ta đang xây dựng là con đường trù phương lược bởi nó bắt nguồn từ mơ ước ngàn đời ấy.

Có rất nhiều câu chuyện đáng nhớ trên hành trình hai năm, kể từ khi những người lính bổ nhát cuốc đầu tiên xuống rẻo đất biên cương. Họ đã và đang làm nên một con đường huyền thoại mới...

Bài 1: Con đường “phi mã”

“Phi mã” mà chúng tôi nói ở đây chính là tốc độ nhanh đến bất ngờ nhờ sự chủ động, sáng tạo của các lực lượng quân đội thi công đường tuần tra biên giới. Sau hơn một năm, đã thông tuyến được gần 1.000km đường, giải ngân hơn 2.000 tỉ đồng, thúc đẩy nhiều vùng biên phát triển…

Cuối năm 2008, Bộ Quốc phòng tổ chức một hội nghị tổng kết công tác thi công hai tuyến đường chiến lược là đường Trường Sơn Đông và đường tuần tra biên giới. Con số hơn 1.000km đường được thi công chỉ trong vòng hơn một năm mà Ban quản lý dự án đường tuần tra biên giới (dự án 47) báo cáo đã làm ngạc nhiên những người có mặt tại hội nghị. Vì sao trong bối cảnh nền kinh tế đất nước gặp khó khăn, nhiều dự án dậm chân tại chỗ mà quân đội vẫn triển khai làm con đường ở những địa bàn xa xôi, hiểm trở với tiến độ “phi mã”? Quả là một “siêu dự án”, một “đại công trường”!

Tại hành lang bên lề hội nghị lúc giải lao, một đồng chí là chuyên gia ở Bộ Giao thông-Vận tải chưa mấy tin ở con số này đã đến “chất vấn” những chuyên gia ở Ban quản lý dự án 47:

- Có một năm làm cả nghìn cây số đường! Liệu có thật không hay là “các bác” chỉ báo cáo lấy thành tích. Không khéo “các bác” cứ “bới” ra mỗi nơi một tý để rồi tổng thể thì nó vẫn “tốc độ rùa” là chết?

- Không! Không hề có chuyện đó! Mỗi quý chúng tôi đều đi kiểm tra dọc tuyến. Không có chuyện biến “rùa” thành “ngựa” để lấy thành tích đâu!- Một cán bộ thuộc Cục Tác chiến (Bộ Tổng tham mưu) xác nhận.

- Nói thật với các anh! Hiện nay, các công trình giao thông trên phạm vi cả nước hầu như chỗ này, chỗ kia đều vướng việc giải phóng mặt bằng nên đình trệ, cái khó bó cái khôn! Hầu như con đường nào cũng có chỗ đi qua nhà cửa, ruộng vườn của dân. Mà giá cả, chính sách bồi thường luôn thay đổi, nhiều nơi nhà thầu vào rồi, máy móc phải “đắp chiếu” vì chưa giải phóng được mặt bằng. Có dự án chờ giải phóng mặt bằng xong vào làm thì giá đã đội lên đến mấy lần, chưa kể thiệt hại về máy móc, nhân công của nhà thầu ăn chực nằm chờ, tiền vốn đầu tư vay lãi ngân hàng càng lâu lãi càng cao. Nếu quả thật quân đội làm được chuyện một năm cả ngàn cây số thì ắt hẳn phải có một “sáng kiến tuyệt vời”! Chúng tôi xin được tham khảo để học hỏi mô hình đó.

Bí quyết

Thấy đồng chí cán bộ nọ cứ “khăng khăng” đi tìm bí quyết giúp việc thi công đường tuần tra biên giới đạt tiến độ rất nhanh, mọi người giới thiệu anh gặp Thiếu tướng Hoàng Kiền, Giám đốc Ban quản lý dự án 47.

Đặt lên bàn một văn bản mỏng, chỉ chừng 10 trang giấy A4, Thiếu tướng Hoàng Kiền giãi bày:

- Chả có bí quyết gì hết! Mọi cơ chế, chính sách cũng đều do con người nghĩ ra cả thôi! Ta tìm cách tháo gỡ sao cho có lợi là được. Chân lý gì thì trước hết nó cũng phải hợp lý cái đã! Chúng tôi đã dày công để có văn bản mang số hiệu 168/QĐ-BQP… Đó chính là một phần tạo ra cơ chế đặc thù để đẩy nhanh tiến độ. Quyết định số 168 đề cập nhiều vấn đề, nhưng nói tóm lại, nó có thể “xử lý” nhiều cái vướng mà các dự án khác thường rất khó gỡ hoặc gỡ được thì cũng rất lâu. Văn bản này khá chi tiết, đề cập cụ thể từ cái cọc giải phóng mặt bằng ra sao, cắm ở đâu, màu gì tới trình tự công tác giải phóng mặt bằng được chia làm 8 bước cụ thể: Thông báo dự án, lập phương án tổng thể giải phóng mặt bằng, ký hợp đồng giải phóng mặt bằng với địa phương, quyết định giao đất tạm thời cho dự án, lập phương án giải phóng mặt bằng cụ thể, tổ chức bồi thường, quyết định giao đất chính thức cho dự án, thanh quyết toán. Theo đó, việc lập phương án giải phóng mặt bằng không giao hết về cho các địa phương như những dự án thông thường mà Ban quản lý 47 trực tiếp phối hợp với địa phương thực hiện luôn để giảm khâu trung gian, đẩy nhanh tiến độ. Các đơn vị tư vấn khảo sát, thiết kế không chỉ làm công việc khảo sát thiết kế thông thường mà “kiêm” luôn việc khảo sát, thống nhất với địa phương để sơ bộ lập phương án tổng thể giải phóng mặt bằng trong quá trình khảo sát, thiết kế, lập dự án đầu tư. Bộ trưởng Bộ Quốc phòng ủy quyền cho Giám đốc Ban quản lý dự án 47 làm việc trực tiếp với UBND các tỉnh về công tác giải phóng mặt bằng. Ban cử cán bộ tham gia hội đồng giải phóng mặt bằng theo yêu cầu của địa phương vì các tỉnh miền núi thường thiếu cán bộ kỹ thuật. Việc giải phóng mặt bằng tiến hành nhanh hơn thông qua việc chủ động lập phương án bồi thường, tạm ứng tiền bồi thường cho dân để nhà thầu được giao đất “tạm thời”… Trong trường hợp các dự án đi qua khu vực không đền bù, không có tận thu lâm sản hoặc giá trị đền bù thấp, đơn lẻ thì: “Ban quản lý dự án chuyển hồ sơ cho địa phương và thống nhất cho phép tổ chức thi công, đồng thời làm các thủ tục giải phóng mặt bằng theo quy định song song với quá trình thi công để bảo đảm tiến độ dự án. Đây là “mô hình” chỉ có ở dự án xây dựng đường tuần tra biên giới.

Thật ra, để ra đời được “cây gậy” 168 là biết bao trăn trở, nhọc nhằn.

Câu chuyện bắt đầu từ một ngày hè nóng nực cách đây gần 4 năm. Khi ấy, Thiếu tướng Hoàng Kiền đang trên cương vị là Tư lệnh Binh chủng Công binh thì bất ngờ nhận được điện thoại của một đồng chí là cán bộ cấp cao ở cơ quan Bộ Quốc phòng với tinh thần đại ý: Tư lệnh Binh chủng Công binh cần suy nghĩ làm thế nào để giúp tháo gỡ tình hình “an dân” nơi một đơn vị công binh đang làm đường quốc lộ? Tại đây, việc bồi thường, giải phóng mặt bằng cho dân chậm là do chủ đầu tư, nhưng người dân cứ “khăng khăng”: “Nếu không có tiền bồi thường thì chúng tôi sẽ không… đi bầu cử Quốc hội”.

Thiếu tướng Hoàng Kiền được giao về tận địa phương, phối hợp với chính quyền, đơn vị thi công làm công tác vận động nhân dân. Ông lặn lội xuống từng nhà dân, tìm hiểu sự tình. Việc dân đòi bồi thường hoa màu, tài sản nơi con đường đi qua là đúng. Nhưng chính quyền chậm chi trả vì thủ tục, hồ sơ giải quyết rất lâu. Cuối cùng, ông đề xuất phương án: Trên cơ sở hoa màu, tài sản đã kiểm đếm, lập phương án bồi thường được dân nhất trí, trong khi chờ phê duyệt, nhà thầu “tạm ứng” một khoản tiền để chính quyền bồi thường cho dân. Phương án được người dân nhất trí, mọi việc kết thúc tốt đẹp.

Năm 2007, khi được bổ nhiệm làm Giám đốc Ban quản lý dự án 47, ông đã nghiên cứu và nhận ra tầm quan trọng của công tác giải phóng mặt bằng ngay từ những ngày đầu: Dự án triển khai theo lộ trình mà Thủ tướng Chính phủ đặt ra, giai đoạn 1 từ năm 2007-2010 phải xong 31 dự án trên địa bàn 16 tỉnh biên giới. Hôm họp phê duyệt đề án, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng từng đưa ra 4 yêu cầu cho con đường là: Nhanh, bền, tốt, rẻ! Nhưng quá trình thực hiện, dự án nào cũng bị “ngáng chân” bởi nhiều cái vướng, mà vướng nhất là giải phóng mặt bằng. Thiếu tướng Hoàng Kiền đã nghiên cứu và nhận thấy theo cách làm chung ở tất cả các dự án giao thông trước đó, việc chuẩn bị mặt bằng thường chuyển cho địa phương làm, chủ đầu tư lập phương án giải phóng mặt bằng là một dự án riêng, khi nào địa phương giải phóng mặt bằng xong thì bàn giao mặt bằng cho ban quản lý dự án.

Đại tá Trần Cát, Trưởng phòng mặt bằng, Ban quản lý 47 kể: Để không đi vào cái khó như mọi người, chúng tôi đề xuất một cách làm hoàn toàn mới là đưa công tác giải phóng mặt bằng thành một gói thầu của dự án. Ban quản lý dự án kiêm luôn việc chuẩn bị phương án giải phóng mặt bằng. Đó là sản phẩm sau nhiều đêm miệt mài nghiên cứu, tiếp thu các văn bản, chính sách về giải phóng mặt bằng rồi ông tự soạn thảo lên. Hôm báo cáo, thông qua Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Đại tướng Phùng Quang Thanh rất ngạc nhiên, hỏi:

- Tại sao lại có quy trình chuẩn bị mặt bằng như thế này?

Lãnh đạo Ban quản lý dự án 47 báo cáo rồi trực tiếp trình bày với Bộ trưởng nguyên do phải có một chính sách “đặc thù” về chuẩn bị mặt bằng. Trên tinh thần chung là vận dụng, làm những gì không trái với các văn bản pháp luật và vì lợi ích chung, lãnh đạo Bộ Quốc phòng đã ký ban hành Quyết định 168, giao cho Ban quản lý dự án 47 tiến hành chuẩn bị mặt bằng một cách khoa học và nhanh chóng. Đến nay, cách làm ở đường tuần tra biên giới đã và đang được ngành giao thông vận tải tiến hành trên nhiều dự án, trở thành “mô hình chung” trong giải phóng mặt bằng của các công trình giao thông trên phạm vi toàn quốc. Gần đây nhất, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã dự thảo, trình Chính phủ ký ban hành văn bản về giải phóng mặt bằng với quy trình tương tự Quyết định 168 của Bộ Quốc phòng. Điều đó chứng tỏ bước “đi trước” của Ban quản lý dự án 47 trong nỗ lực đẩy nhanh tiến độ đầu tư.

(Còn nữa)

Bài và ảnh: NGUYỄN VĂN MINH

Bài 2: Cuộc “diễn tập tổng hợp”