Còn nhiều bất cập

QĐND - Trong những ngày giáp Tết Nguyên đán Quý Tỵ này, tình trạng sản xuất, kinh doanh, vận chuyển hàng giả, hàng nhái-vi phạm sở hữu trí tuệ đang diễn biến hết sức phức tạp.

Muôn dạng và ngày càng tinh vi

Theo bà Nguyễn Thị Như Mai, Phó giám đốc Sở Công thương, Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường Hà Nội, trong khoảng 20 ngày cao điểm vừa qua, lực lượng quản lý thị trường và công an phải làm việc xuyên đêm, các kho của quản lý thị trường Hà Nội hiện không còn chỗ chứa các loại hàng vi phạm. Bà cũng cho biết, sáng 4-1, quá trình kiểm tra ngẫu nhiên một hội chợ đã phát hiện tới 700 mặt hàng giả. Trước đó, chiều 21-12-2012, lực lượng chức năng đã ập vào ngôi biệt thự 3 tầng ở xã Xuân Đỉnh (Từ Liêm, Hà Nội) bắt quả tang 5 công nhân đang "sản xuất rượu vang Pháp và Chi-lê" cùng hàng chục nghìn chai rượu giả đã dán nhãn và tem phụ tiếng Việt. Được biết, từ tháng 9, các thùng rượu vang nội đã được vận chuyển về đây bóc nhãn "biến" thành vang Bordeaux, Vallee damour - Metisse, Moonlight. 

Bột ngọt Ajinomoto giả được Đội Quản lý thị trường Hà Nội thu giữ.

Theo một cán bộ quản lý thị trường Hà Nội thì hàng giả còn được “nội địa hóa” bằng phương thức nhập linh kiện bán thành phẩm vào Việt Nam qua các làng nghề chế tác, gia công, gắn bao bì, nhãn, mác mới thành các sản phẩm của Thái Lan, Nhật Bản. Một số đối tượng còn lợi dụng cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” đặt hàng từ nước ngoài (chủ yếu từ Trung Quốc) làm giả nhãn hiệu của Việt Nam, đưa vào nội địa tiêu thụ, hoặc xuất sang các nước khác để hưởng ưu đãi thuế. Hàng giả, hàng nhái không chỉ đội lốt quần áo, giầy dép mà nguy hiểm hơn, các loại thực phẩm, dược phẩm cũng bị nhái hoặc quá hạn được dập lại. Việc vận chuyển thường được các đối tượng xé lẻ, ngụy trang nên rất khó phát hiện. Có vụ trên xe vận chuyển, cơ quan chức năng phát hiện có tới 15 biển số giả. Một cán bộ hải quan cửa khẩu còn khẳng định: “Khu vực biên giới có tới 90% hàng nhập lậu là hàng giả, hàng nhái. Cứ bắt là dính, cứ kiểm tra là phát hiện sai phạm”.

Còn nhiều bất cập

Theo số liệu từ Phòng Nghiệp vụ-Tổng hợp, Chi cục Quản lý thị trường Hà Nội thì tính đến hết năm 2012, Chi cục đã kiểm tra, xử lý 803 vụ hàng giả, hàng nhái, xử phạt hành chính hơn 4 tỷ 267 triệu đồng, trị giá hàng vi phạm tịch thu tiêu hủy là hơn 3 tỷ 444 triệu đồng. Tuy nhiên, con số thực tế về hàng giả, hàng nhái trên thị trường còn lớn hơn nhiều.

Nhìn bề ngoài, hàng giả, hàng thật có khác biệt rất nhỏ, dễ gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng.

Trao đổi về những bất cập, tồn tại trong việc bắt giữ, xử lý hàng giả, hàng nhái, ông Vương Chí Dũng, Phó chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường Hà Nội cho biết: “Đó là tổng hợp của nhiều nguyên nhân, từ nhận thức của doanh nghiệp, người dân đến các bất cập về pháp lý, khó khăn trong thực thi”. Về nhận thức, theo ông Dũng, không chỉ người dân nông thôn mà ngay cả người dân thành thị, nhiều người biết rõ hàng giả, hàng nhái nhưng vẫn mua vì rẻ. Về phía doanh nghiệp, ngoài những doanh nghiệp không chịu đầu tư sáng tạo mà chọn cách sao chép sáng tạo của doanh nghiệp khác để nhanh chóng tiếp cận thị trường thì ngược lại, có những doanh nghiệp không quan tâm đúng mức đến việc bảo vệ thương hiệu của mình, thậm chí còn e ngại về thủ tục hành chính khi phát hiện doanh nghiệp mình bị xâm phạm về nhãn hiệu. “Đã không ít lần, chúng tôi phát hiện hàng có dấu hiệu giả mạo nhãn hiệu nhưng khi liên hệ với doanh nghiệp bị giả mạo để xác nhận thì lại không nhận được sự hợp tác nên không có cơ sở xử lý…”.

Đồng quan điểm với những tồn tại, bất cập trên, ông Đỗ Thanh Lam, Phó cục trưởng Cục Quản lý thị trường cho biết: “Công tác kết luận hàng giả hiện nay rất phụ thuộc vào các cơ quan khác cả về thời gian và kinh phí ban đầu, chưa kể khi có giám định lại cho các kết quả khác nhau và không cơ quan nào bác bỏ được kết quả giám định của cơ quan nào. Mặt khác, chế tài xử lý hàng giả hiện nay vẫn chung chung và đang nằm ở nhiều văn bản khác nhau; văn bản quy phạm pháp luật còn nhiều bất cập và chồng chéo dẫn đến cách xử lý khác nhau giữa các cơ quan trong cùng một lực lượng. Đơn cử trường hợp áp dụng Nghị định 97/2010/NĐ-CP ngày 21-9-2010 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực sở hữu công nghiệp. Khi kiểm tra nơi sản xuất hàng hóa giả mạo nhãn hiệu, chỉ dẫn đại lý hoặc xâm phạm quyền đối với nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp, cơ quan chức năng phát hiện thành phẩm vi phạm rất ít hoặc không có, thay vào đó, số lượng bán thành phẩm (có mang yếu tố vi phạm) lại rất nhiều, như vỏ nhựa mũ bảo hiểm, hoặc phần thân sau của áo thun đã được gắn nhãn hiệu giả mạo. Trường hợp này, việc xác định giá trị hàng hóa vi phạm làm cơ sở định khung xử phạt vẫn chưa có văn bản hướng dẫn thống nhất cách tính. Ngoài ra, việc xác định cụ thể về quy mô thương mại đối với tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp được quy định tại khoản 1 Điều 171 Bộ luật Hình sự sửa đổi, bổ sung năm 2009 cũng chưa có hướng dẫn cụ thể nên khó thống nhất được mức độ xử lý hành chính và xử lý hình sự…”.

Cần xã hội hóa

Ông Vương Chí Dũng chia sẻ: “Chúng tôi luôn coi công tác đấu tranh chống hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng là một trong những nhiệm vụ thường xuyên, liên tục. Trước hết là quán triệt tới từng công chức phải có nhận thức đúng đắn về công tác phòng, chống hàng giả, hàng kém chất lượng, coi như phòng, chống tệ nạn xã hội. Sau đó rất cần xã hội hóa với sự tham gia đông đảo của các nhà sản xuất, người kinh doanh và người tiêu dùng, không chỉ tập trung vào một số cơ quan chức năng”.

Chúng tôi cho rằng, một trong những nguyên nhân chính khiến loại hàng này vẫn tăng cao chính là chênh lệch giá giữa hàng giả và hàng thật quá lớn. Vì vậy, để ngăn chặn được, việc làm trước mắt thuộc về nhà sản xuất là cần phải tự tiết giảm mọi chi phí để hạ giá thành sản phẩm. Đối với người tiêu dùng, trong khi chờ các cơ quan chức năng thực sự đem lại hiệu quả, cần tự bảo vệ quyền lợi bằng cách chỉ mua các sản phẩm từ các nhà phân phối, cửa hàng, đại lý chính hãng…