Lương tâm và trách nhiệm

Với trách nhiệm của mình, từ lâu Đảng và Nhà nước ta đã quan tâm sâu sắc đến vấn đề chất độc da cam/đi-ô-xin (CĐDC/D) và kết luận: “Giải quyết hậu quả CĐDC/D là vấn đề lâu dài, nhưng cũng là vấn đề rất cấp bách hiện nay… Do vậy, cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt và có những biện pháp mạnh mẽ hơn để giải quyết có hiệu quả vấn đề phức tạp này”.

Tháng 10-1980, Ủy ban Quốc gia điều tra hậu quả chất độc hóa học do Mỹ sử dụng trong chiến tranh ở Việt Nam được thành lập. Ủy ban này đã tiến hành nhiều công trình nghiên cứu, tổ chức nhiều cuộc hội thảo khoa học quốc gia và quốc tế nhằm xác định quy mô, tác hại của cuộc chiến tranh hóa học đối với môi trường và con người. Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Pháp lệnh; Thủ tướng Chính phủ ra nhiều quyết định nhằm khắc phục hậu quả của CĐDC/D, nhất là những chính sách, chế độ đối với người nhiễm CĐDC/D đã được ban hành và tổ chức thực hiện kịp thời…

Cùng với việc ban hành các chủ trương, chính sách, Nhà nước đã dành những khoản chi phí lớn hằng năm để trợ cấp, chăm sóc sức khỏe nạn nhân, triển khai các dự án tẩy độc, phục hồi môi trường sinh thái. Chỉ tính từ năm 2000 đến nay, Nhà nước đã chi hàng trăm tỷ đồng cho các đề tài nghiên cứu khoa học, triển khai các dự án chăm sóc sức khỏe, phục hồi chức năng cho nạn nhân CĐDC/D, hỗ trợ một số vùng đặc biệt khó khăn do bị ảnh hưởng nặng nề của CĐDC/D. Hằng năm, Nhà nước chi hàng nghìn tỷ đồng để trợ cấp hằng tháng cho các nạn nhân CĐDC/D… Hiện có hơn 200.000 người tham gia kháng chiến và con đẻ của họ bị nhiễm CĐDC/D được hưởng chính sách ưu đãi người có công với cách mạng; có hơn 50% hộ gia đình có người tàn tật và nạn nhân CĐDC/D được hưởng chế độ bảo hiểm y tế hoặc khám, chữa bệnh miễn phí. Cả nước hiện có 12 làng Hòa Bình, làng Hữu Nghị và nhiều trung tâm nuôi dưỡng trẻ khuyết tật theo hình thức tập trung hoặc bán trú, nuôi dưỡng hàng nghìn nạn nhân, chủ yếu là trẻ em dị dạng, dị tật do ảnh hưởng CĐDC/D.

Nạn nhân bị nhiễm chất độc da cam ở TP Hồ Chí Minh đang tập luyện phục hồi chức năng.

Khắc phục hậu quả CĐDC/D là vấn đề lương tâm và trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, của toàn xã hội, của các cấp, các ngành, các tổ chức và mọi người dân. Đến với nạn nhân CĐDC/D là đến với nỗi đau khổ tột cùng của con người, nhưng cũng chính ở đây tính bản thiện của mỗi con người Việt Nam “Thương người như thể thương thân” được thể hiện rõ nhất; cũng chính ở đây lòng nhân ái, tình đồng loại của mỗi con người có lương tâm và trách nhiệm trên thế giới này được tôn vinh.

Ngày 10-1-2004, Hội Nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin Việt Nam (VAVA) chính thức ra mắt hoạt động và đến tháng 6-2011, tổ chức hội đã được thành lập ở 58/63 tỉnh, thành phố, 432/677 huyện, quận, 3.820/10.500 xã , phường (29 tỉnh có tổ chức hội ở 100% số huyện, thị xã). Hội đã vận động, quyên góp được 233 tỷ đồng (trong nước 200 tỷ đồng, nước ngoài 33 tỷ đồng). Ngoài ra, một số địa phương còn vận động các nhà hảo tâm ở trong và ngoài nước giúp đỡ nạn nhân bằng hình thức trao tặng hiện vật, đầu tư trực tiếp, riêng năm 2010 quy thành tiền là 40,8 tỷ đồng. Số tiền này đã được dùng để xây dựng 3 trung tâm phục hồi chức năng (ở Thái Bình, Đà Nẵng, Bà Rịa-Vũng Tàu), 12 cơ sở bán trú, làm 1.552 nhà tình nghĩa, cấp 1.600 suất trợ cấp học bổng, tìm việc làm, 32.000 suất trợ vốn sản xuất, trợ cấp khó khăn, hàng trăm nghìn suất quà dịp ngày 10-8, lễ, tết; có 26.000 lượt nạn nhân được khám, chữa bệnh…

Vượt lên tật nguyền

Sự giúp đỡ của xã hội đã là niềm động viên to lớn để các nạn nhân giảm bớt mặc cảm, vượt qua những khó khăn, đau khổ về vật chất, về thể xác và tinh thần trong cuộc sống, hòa nhập cộng đồng. Có nhiều tấm gương vượt khó vươn lên. Đó là ông Lê Bá Phán người tỉnh Thanh Hóa, tham gia chiến đấu ở miền Đông Nam Bộ từ năm 1968, có 5 con đều bị di nhiễm CĐDC/D, nay làm rẫy, trồng điều ở xã Phú Riềng, huyện Bù Gia Mập, tỉnh Bình Phước, sẵn sàng nhường nhà tình nghĩa cho hộ khác khó khăn hơn, xây dựng kinh tế gia đình khá lên và còn trợ giúp vốn sản xuất cho nhiều gia đình khác. Đó là ông Nguyễn Như Khoa, dân tộc Mường ở xã Tiền Phong, huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình, đi chiến trường Tây Nguyên về, có 3 con đều bị di nhiễm CĐDC, đã trồng rừng, lập trại chăn nuôi, có cửa hàng thu mua sản phẩm, xây dựng hợp tác xã có ba chục xã viên là con em cựu chiến binh, bảo đảm thu nhập hằng tháng 2 triệu đồng/người. Đó là em Trần Thị Hoan, 25 tuổi, quê tỉnh Bình Thuận, khi sinh ra đã không có hai cẳng chân và bàn tay trái, được nuôi dưỡng tại làng Hòa Bình, Bệnh viện Từ Dũ, đang là sinh viên Trường Đại học Ngoại ngữ-Tin học TP Hồ Chí Minh, đã hai lần đi Mỹ vận động dư luận ủng hộ vụ kiện của các nạn nhân CĐDC. Đó còn là các em Trần Sơn Lâm (Cần Thơ), Trần Tuấn Kiệt (Quảng Ngãi), Nguyễn Chiến Thắng (Hà Nội) tuy bị khuyết tật bẩm sinh, đã cố gắng học lên đại học, có em có hai bằng về điện tử, tin học, có em đạt 5 chứng chỉ sau đại học về an ninh mạng. Và còn nhiều, nhiều những tấm gương vượt lên tật nguyền nữa…

Ngày 31-5-2011, tại Quyết định số 835/QĐ-CTN, Chủ tịch Nước đã tặng Hội Nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin Việt Nam Huân chương Lao động hạng nhì về thành tích xây dựng tổ chức, chăm sóc, giúp đỡ nạn nhân.

Nhiều nhà khoa học quốc tế có uy tín trong các lĩnh vực độc học, y học, hóa học, môi trường, pháp lý… đã cùng Hội Nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin Việt Nam chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ và tham gia triển khai các dự án khắc phục hậu quả CĐDC/D ở Việt Nam.

Hội đã nhận được sự ủng hộ, giúp đỡ từ các hội hữu nghị với Việt Nam của các nước Anh, Pháp, Đức, Nga, Ủy ban Hòa bình thế giới, Ủy ban Hòa bình Bra-xin, Hội Luật gia dân chủ quốc tế, Hội Cựu chiến binh thương tật do chất da cam Hàn Quốc (KAOVA), Tổ chức Vận động cứu trợ và trách nhiệm đối với nạn nhân CĐDC/D Việt Nam ở Mỹ (VAORRC), Hội Cựu chiến binh Mỹ vì hòa bình (VFP), Tổ chức Nhịp cầu hòa bình hữu nghị giữa Nam Ô-sa-ka và châu Á của Nhật Bản (NPO-MOA), Tổ chức Hòa bình Xanh của Ấn Độ (GIS), Tổ chức Vì trẻ em đi-ô-xin của Pháp, Ủy ban Hòa Tài của Trung Quốc, Đại sứ quán một số nước ở Hà Nội… Nhiều tổ chức quốc tế như Tổ chức Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP), Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF)… đã có nhiều dự án giúp Việt Nam hoặc phối hợp với Việt Nam thực hiện các dự án khắc phục hậu quả CĐDC/D từ nguồn tài trợ quốc tế… Bà Aljuska Weil (Hội Thụy Sĩ-Việt Nam), ca sĩ Peter Yarrow (Mỹ), các nghệ sĩ Kumiko Yokoi, Masako Sakata (Nhật Bản)…nhiều lần đến Việt Nam, biểu diễn âm nhạc, sản xuất phim góp tiền ủng hộ nạn nhân CĐDC/D…

Cuộc chiến đòi công lý

Ngày 20 và 21 tháng 2-2006, các luật gia quốc tế họp hội nghị ở Hà Nội đã nhất trí lên tiếng ủng hộ Vụ kiện của các nạn nhân CĐDC/D Việt Nam tại Tòa án Hoa Kỳ.

Đoàn đại biểu Hội nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin Việt Nam tại Tòa án Lương tâm quốc tế vì nạn nhân chất độc da cam Việt Nam. Tổ chức tại Pa-ri (Pháp) tháng 5-2009.

Hội Nạn nhân chất độc da cam/đi-ô-xin Việt Nam đã vượt qua các rào cản để đưa vụ kiện ra 3 cấp tòa án Mỹ (sơ thẩm, phúc thẩm, tối cao) trước sự phản bác của các công ty hóa chất và Chính phủ Hoa Kỳ về nội dung kiện và tư cách pháp nhân của Hội. Vụ kiện đã vạch trần trước dư luận thế giới âm mưu che đậy tội ác của Mỹ trong việc tiến hành cuộc chiến tranh hóa học ở Việt Nam, làm cho nhân dân trong nước và thế giới hiểu rõ hơn về thảm họa da cam ở Việt Nam; thu hút sự quan tâm của dư luận trong nước, dư luận quốc tế và dư luận Mỹ, hình thành phong trào mang tính quốc tế đấu tranh chống chiến tranh hóa học, đòi Mỹ bồi thường thiệt hại cho nhân dân Việt Nam.

Tuy Hoa Kỳ đã có chuyển biến trong nhìn nhận, đánh giá và tham gia khắc phục hậu quả CĐDC/D, nhưng sự đóng góp còn quá nhỏ bé so với hậu quả vô cùng to lớn mà họ đã gây ra đối với nhân dân Việt Nam. Cũng cần biết rằng, mỗi năm Chính phủ Mỹ phải trợ cấp cho các cựu binh Mỹ tham chiến ở Việt Nam bị bệnh liên quan đến CĐDC/D số tiền hàng tỷ USD, riêng năm 2010 là 13,5 tỷ USD.

Hãy đến với các nạn nhân CĐDC/D, đến với những người nghèo nhất trong những người nghèo, những người đau khổ nhất trong những người đau khổ...

Bài và ảnh: Mai Thế Chính

Bài 1: 50 năm thảm họa da cam ở Việt Nam