Tôi có cơ may được sống và làm việc cùng nhà báo Quốc Việt hồi ở Báo Binh đoàn Hương Giang, giữa thập niên 80 của thế kỷ trước khi anh là phó tổng biên tập tờ báo.
Còn nhớ, vào năm 1986, buổi sáng đang chỉ huy bộ đội trên bãi tập, tôi được cấp trên thông báo về ngay để gặp một thủ trưởng báo quân đoàn. Đối diện tôi là một đại úy, người nhỏ, gương mặt góc cạnh với đôi lông mày rậm. Anh giới thiệu và nói ngay:
- Tôi đã đọc mấy bài chú viết. Chú còn trẻ, là sĩ quan chỉ huy cũng hay, nhưng chú về làm phóng viên báo quân đoàn sẽ có nhiều cái hay mới… Chú suy nghĩ đi nhé.
Và, chỉ sau một tháng, tôi quyết định theo đề nghị của anh. Không lâu sau, tôi được điều động về báo. Từ đó, tôi gắn bó, sống và làm việc cùng anh ở Báo Binh đoàn Hương Giang, sau này lại cùng công tác tại Phòng Biên tập Công tác Đảng, công tác chính trị (CTĐ, CTCT), Báo Quân đội nhân dân. Đó là khoảng thời gian 15 năm có lẻ.
Anh Nguyễn Quốc Việt sinh ra và lớn lên ở vùng quê nghèo, ven biển-xã Quảng Thạch, huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa. Tốt nghiệp phổ thông, anh đỗ kỳ thi tuyển đại học, trở thành sinh viên Trường Đại học Bách khoa Hà Nội. Trong những năm tháng đất nước còn chiến tranh chia cắt, Trường Tuyên giáo Trung ương được thành lập. Khóa I, nhà trường tuyển chọn một số sinh viên ở các trường đại học sang đào tạo báo chí. Anh Nguyễn Quốc Việt là một trong số đó.
Tốt nghiệp khóa I báo chí, khi chiến trường miền Nam ác liệt, anh lại nằm trong số những sinh viên vừa tốt nghiệp được điều động ra mặt trận, bám cuộc sống chiến đấu của bộ đội. Sau này anh tâm sự, thời trai trẻ được tung vào mặt trận Thừa thiên-Huế khốc liệt, bi hùng đã hình thành trong anh phẩm cách, tư chất của phóng viên chiến trường. Và phong cách đó đã theo bám, gắn bó suốt cuộc đời anh-một nhà báo chiến sĩ từ khi mang quân hàm Chuẩn úy cho đến khi đã là Thượng tá, Đại tá...
Còn nhớ, một lần Quân đoàn 2 có cuộc kiểm tra diễn tập thực binh cấp trung đoàn, với tư cách phóng viên Báo Binh đoàn Hương Giang lần đầu tiên tôi được anh cử đi viết bài.
Lẽ ra chúng tôi, nhất là khi đó anh trên cương vị phó tổng biên tập, có thể đi cùng xe ca với cơ quan quân đoàn. Nhưng vào cái đêm đông lạnh giá đó, anh thúc tôi dậy sớm hơn để đi xe tải xuống đơn vị trước. Anh bảo, đi viết bài chỉ ngồi xe cơ quan xuống kiểm tra diễn tập sao mà hay được. Vậy là đêm đó, tôi cùng anh xuống đơn vị trước giờ phát lệnh báo động diễn tập. Anh dặn, phải nhập cuộc, quan sát và lắng nghe từ hành động của chỉ huy; hành động, hành trang, tâm trạng, tình cảm của chiến sĩ khi bước vào "chiến đấu"… hãy viết. Khi tôi viết bài, anh biên tập với tư cách người trong cuộc, đã cho tôi bài học đầu tiên trong đời làm báo.
Lần khác, khi đã cứng cáp hơn, tôi được anh cử đi viết về công tác xây dựng Đảng ở một đảng bộ trung đoàn huấn luyện, SSCĐ. Tôi chuẩn bị kỹ càng và xuống gặp rất nhiều đồng chí cán bộ ở trung đoàn. Đi về, bài viết của tôi hoàn thành trong nhọc nhằn. Vậy mà cầm bài viết, anh lạnh tanh: "Bài ông toàn đảng ủy và bí thư, chẳng thấy bóng dáng tổ đảng và đảng viên đâu cả… bài khô hơn ngói. Đi lại, viết lại!”. Bài học khi viết về xây dựng Đảng của anh còn theo tôi đến hôm nay!
Nhà báo Quốc Việt có tới gần hai thập kỷ chuyên viết về xây dựng Đảng, một số năm anh là biên tập viên của tờ thông tin CTĐ, CTCT thuộc Văn phòng Tổng cục Chính trị, nhưng chủ yếu ở Báo Quân đội nhân dân. Anh là cây viết chủ công của báo về mảng đề tài “khô, khó, khổ” và đầy nhọc nhằn này. Hơn thế, dù đã ngồi "chiếu trên" trong làng báo quân đội, tuổi đã cao anh vẫn nhiệt huyết, bám sát đời sống bộ đội, anh cùng đồng nghiệp lăn lộn, có mặt ở hầu khắp mọi miền Tổ quốc, cho dù là nơi biên giới hải đảo hay vùng sâu, vùng xa... để có nhiều bài, vệt đợt tuyên truyền ấn tượng, tạo tiếng vang ở Báo Quân đội nhân dân.
Trong suốt thời gian dài ở Báo Quân đội nhân dân, anh Nguyễn Quốc Việt được giao theo dõi, tuyên truyền nhiều sự kiện trọng đại của Đảng, đất nước và quân đội. Trong tất cả sự kiện đó, anh-một nhà báo vóc dáng nhỏ bé mang quân phục mà năng nổ, tự tin tác nghiệp giữa đông đảo các nhà báo trong nước và quốc tế. Với sự dấn thân, nhiệt huyết và sức làm việc khó ai bì, trong bất cứ nhiệm vụ tuyên truyền hay hoàn cảnh tác nghiệp nào, anh đều cho ra những trang viết, bài báo kịp thời, sát đúng, nhiều chi tiết nóng hổi, đắt giá.
Với anh, cái chất, cái tạng phóng viên chiến trường như nghiệp chướng. Cho dù khi được tôn vinh trong hàng những cây viết đầu đàn của làng báo quân đội. Đồng chí, đồng môn, đồng nghiệp đã bao người vượt lên, cao hơn anh về địa vị, thảnh thơi về gia cảnh thì anh vẫn mải miết, nhiệt huyết với nghề, vẫn khắc khoải với gia đình, hậu phương.
Trong sinh hoạt, cá tính anh nóng bỏng, mẫn cảm và dễ tổn thương. Sau này, anh em rất cảm thông, nể phục khi trong bao năm tháng anh vẫn miệt mài làm việc, viết bài trong muôn vàn áp lực của đời sống…
Anh ra đi, để lại nhiều tác phẩm báo chí. Đó là những tác phẩm báo chí dài, ngắn với đủ thể tài đăng ở nhiều tờ báo, tạp chí toàn quốc. Nếu theo cách của nhiều nhà báo, thỉnh thoảng tập hợp bài viết đã đăng cho ra một cuốn sách mới, tôi dám chắc anh đã có hàng chục tập sách. Anh không có điều kiện, hay anh đã không muốn làm vậy? Nhưng càng dám chắc, những bài viết, cuộc sống làm báo bề dày và sôi động của anh còn in đậm, lưu giữ sống động trong tâm thức của nhiều thế hệ cán bộ quân đội và đồng nghiệp.
Cuộc đời, trang viết của nhà báo Quốc Việt đã khép lại vĩnh viễn.
Anh ra đi, với niềm kiêu hãnh, hạnh phúc của một đời làm báo, của một nhà báo chiến sĩ được bền bỉ vun đắp bằng bao gian nan, vất vả. Các thế hệ đồng đội, đồng nghiệp, những người thân yêu ruột thịt của anh xin ghi tạc, tâm nguyện lưu giữ!
Hà Nội, đêm 25 rạng sáng 26-11-2017
LÊ MẬU LÂM, Báo Nhân dân