QĐND - Ai lên vùng đất ngã ba biên giới, xã Sín Thầu, huyện Mường Nhé, tỉnh Điện Biên, còn cách xã hơn 100 cây số, hỏi tên ông Pờ Dần Xinh, hầu như ai cũng biết. Chịu khó nhất vùng đất này là ông. Đi học cái chữ sớm nhất là ông. Làm Bí thư Đảng ủy xã lâu năm nhất là ông. Làm kinh tế giỏi nhất là ông. Vợ chồng mâu thuẫn, dân tìm đến ông. Con cái đi học, dân hỏi ý kiến ông. Một điều tự nhiên như đàn chim én về làm tổ bao năm trong nhà ông...

 Bí thư kiêm Chủ tịch xã Pờ Dần Xinh thường xuyên cày bừa, chăm lo sản xuất làm gương cho mọi người.

Người gương mẫu “số một”

Để hiểu về ông, trước hết phải biết Sín Thầu là vùng đất xa xôi, khó khăn nhất ở cực Tây Tổ quốc, nơi mà mãi năm 1984 mới có nhà báo đầu tiên lội rừng đặt chân tới và đến tận năm 2007, mới có đường ô tô vào tới xã. Và ở đó, có gia đình dòng họ Pờ người Hà Nhì nổi tiếng theo cách mạng, kiên trung, tài giỏi đã gieo những hạt giống đầu tiên, cả về nghĩa đen và nghĩa bóng cho mảnh đất này.

Pờ Dần Xinh sinh năm 1960, là con trai thứ sáu của cụ ông Pờ Pố Chừ, người đảng viên đầu tiên và cũng là người tham gia thành lập chi bộ Đảng Chung Thầu (gồm xã Chung Chải và Sín Thầu) - chi bộ đầu tiên ở vùng đất ngã ba biên giới. Anh trai cả của ông là cố Bí thư Đảng ủy xã Pờ Xì Tài, từng là huyện ủy viên, cán bộ công an biệt phái, 18 năm làm Bí thư Đảng ủy xã phụ trách 4 xã biên giới cực Tây, là thủ lĩnh của đồng bào trong các giai đoạn cách mạng cam go chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ, giặc phỉ và chiến tranh bảo vệ Tổ quốc. Anh thứ Pờ Gia Tự là thương binh trong kháng chiến, từng làm Chánh văn phòng Huyện ủy Mường Tè (Lai Châu cũ). Anh kế Pờ Diệp Sàng nhiều năm là Tỉnh ủy viên, Bí thư Huyện ủy Mường Nhé và hiện đang là Phó trưởng ban Dân vận tỉnh ủy Điện Biên…

Tuy là con trai trong một gia đình có nhiều cây “đại thụ” như vậy nhưng Pờ Dần Xinh lại giữ một kỷ lục đặc biệt: Là người đầu tiên được đi học và học hết trung học phổ thông của vùng đất "thâm sơn cùng cốc" này. Ngược dòng lịch sử gần 50 năm trước, mảnh đất Sín Thầu, Mường Tè, Lai Châu (nay là Mường Nhé, Điện Biên) thập niên 1970, xa xôi cách trở đến nỗi con đường ra huyện, ra tỉnh chỉ là một lối mòn. Muốn ra, phải đi bộ vượt hàng trăm cây số, còn muốn xây dựng phải nhờ máy bay quân sự vào tiếp tế mà thôi.

Bí thư Pờ Dần Xinh thượng cờ ở ngã ba biên giới Sín Thầu, nơi suốt hơn 30 năm qua ông thực sự là người đi đầu, đứng đầu ở mọi mặt.

Năm 1973, với tầm nhìn xa thấy tầm quan trọng của cái chữ, cụ Pờ Pố Chừ và anh cả Pờ Xì Tài đã kiên quyết bắt Pờ Dần Xinh, khi đó 13 tuổi phải đi học. Pờ Dần Xinh được bố và anh trai dẫn đi bộ vượt rừng hơn 200km, qua thượng nguồn sông Đà để tới huyện lỵ Mường Tè đi học lớp 1. 

Ra đến huyện lỵ Mường Tè, cậu bé Pờ Dần Xinh vào trường nội trú ở lại học quá nửa năm mới được về nhà một lần. Khó khăn, kham khổ chưa qua thì mới được nửa học kỳ, trường lại chuyển về Trường Dân tộc nội trú tỉnh ở huyện Điện Biên (nay là thành phố Điện Biên Phủ). Thế là lại đi bộ quãng đường ngót 200km với 5 ngày đường nữa. Lứa học sinh ra tỉnh học cùng ông khi đó có 37 người, nhưng nghỉ hè về họ bỏ học hết, còn mình Pờ Dần Xinh ở lại học. Những người đi học như ông còn bị dân bản chê cười là lười lao động, cần gì cái chữ mà vẫn cứ sống đó thôi... Năm 1976, Pờ Dần Xinh lại chuyển về huyện Tuần Giáo học tiếp đến năm 1983 thì xong lớp 12 và trở thành người đầu tiên ở vùng đất ngã ba biên giới có trình độ học vấn cao như vậy.

Cuối năm 1983, Pờ Dần Xinh về làm Bí thư Đoàn thanh niên kiêm Trưởng ban Lao động-Thương binh-Xã hội của xã Sín Thầu, đến năm 1989, ông được bổ nhiệm làm Phó chủ tịch UBND xã kiêm Trưởng công an xã. Chính trong quãng thời gian này, ông đã được vinh dự đứng trong hàng ngũ của Đảng sau khi lập một chiến công đặc biệt.

Một ngày đầu năm 1987, mấy hôm trời mưa to nên lũ đổ về suối Mo Phí cuồn cuộn. Đang trên đường ra ủy ban xã, Pờ Dần Xinh nghe tiếng kêu thét thảm thiết của dân bản. Anh vội vàng chạy ra thì thấy hàng chục người đang đuổi theo một bóng trẻ em, cậu bé Lý Pó Lè bị lũ cuốn chới với bên suối. Lũ dữ quá, mọi người chỉ kêu mà không ai dám nhảy xuống cứu. Không chút do dự, Pờ Dần Xinh lao mình xuống dòng suối dữ, tóm được cậu bé rồi  đưa được em bé vào bờ trong tiếng hoan hô vang dội của dân bản. Sự kiện chàng công an xã dũng cảm cứu người khiến cấp ủy, chính quyền và nhân dân cả huyện cảm phục. Pờ Dần Xinh được Thường vụ Huyện ủy quyết định kết nạp Đảng ngay, hồ sơ thủ tục hoàn thiện sau.

Cuối những năm 80 của thế kỷ trước, tình hình biên giới Sín Thầu rất nhiều phức tạp. Các đối tượng phỉ, phản động vẫn thường xuyên chống phá chính quyền, cướp bóc của nhân dân. Khi đó Nhà nước chưa cấm trồng cây anh túc (thuốc phiện) nên gần như nhà nào cũng có người nghiện thuốc phiện. Pờ Dần Xinh sớm nhận ra tác hại của ma túy nên ra sức tuyên truyền vận động chính trong gia đình mình không để ai nghiện. Đồng thời, ông phối hợp với Đồn trưởng công an vũ trang Leng Su Sìn tổ chức cai nghiện cho người ở xã. Ông chia 107 người nghiện trong toàn xã thành hai nhóm. Đối với người dưới 35 tuổi bị nghiện thì đưa đi lao động tập trung tại bản cũ Tả Lao San, tách họ ra khỏi môi trường có thuốc phiện. Đối với người già yếu thì vẫn cho ở bản nhưng cử người theo dõi, uống thuốc để cai… Chuyện ông giúp dân trong xã cai nghiện thành công cũng là một giai thoại mà đến nay, hàng trăm gia đình biết ơn ông. Không nhờ có ông thì họ đã "thân tàn ma dại".

Làm Chủ tịch UBND, rồi Bí thư Đảng ủy, nhưng Pờ Dần Xinh luôn nhẹ nhàng, gần gũi với người dân như với anh em, con cháu trong nhà. Hầu như không bao giờ thấy ông to tiếng bởi điều đó có lẽ không cần thiết. Ông chinh phục mọi người bằng chính sự gương mẫu. Người Kinh biết về ông là một cán bộ năng nổ, khéo léo, giỏi giang của xã Sín Thầu nhưng ít ai ngờ rằng, Pờ Dần Xinh cũng là một người đàn ông Hà Nhì tiêu biểu. Ông thông thạo sử sách, ca hát, nhạc lễ, phong tục của đồng bào… Ở Sín Thầu, ông có uy tín tới mức, trong bản chỉ cần mổ một con lợn người dân cũng yêu mến đợi ông đến dự. Nhà có chuyện vợ chồng xích mích, cãi nhau cũng nhờ ông. Khi chúng tôi về Sín Thầu, đêm biên giới yên bình, bỗng thấy ở phía đầu bản có tiếng cãi cọ. Tôi lại gần thì thấy một đám thanh niên uống rượu say đang cãi nhau kịch liệt. Bỗng dưng, có tiếng quát to:

- Ông Xinh! Ông Xinh đến đấy!

Thế rồi đám thanh niên bấm nhau tự giải tán, tránh để ông biết. Trưởng bản Khoàng Cà Chừ nghe tôi hỏi, giải thích: “Đó là sự thật! Thanh niên, người lớn đều nể Bí thư Pờ Dần Xinh. Để ông biết những cái sai, cái xấu là tự thấy xấu hổ”.

Ngôi nhà của Pờ Dần Xinh ở đầu bản cũng gắn với nhiều chuyện lạ. Năm 2007, khi con đường ô tô được mở chạy qua nhà ra cửa khẩu A Pa Chải, oái oăm thay đường đâm vào thẳng tim nhà ông. Nếu như ở dưới xuôi hay rơi vào cương vị người khác, người ta sẽ lại toan tính chuyện đền bù mặt bằng nhưng khi cán bộ đến đo đạc, ông Xinh khoát tay:

- Thôi khỏi cần! Để tôi dỡ nhà lên chỗ ao cá. Khi nào đường làm xong, tôi xuống dựng nhà lại.

Người ta bảo “đất lành chim đậu”. Câu này có lẽ rất đúng với nhà Pờ Dần Xinh. Lạ là ngôi nhà ông ở, nhiều năm nay luôn có một đàn chim én vào làm tổ ngay trong nhà. Khi ông dỡ nhà lên khu ao cá cách đó gần một cây số làm nhà tạm mới thì đàn chim lại đi theo về đó làm tổ. Rồi khi đường làm xong, ông về dựng nhà mới, đàn chim cũng lại đi theo. 

Người của nhiều cái nhất

Từ ngày trước khi có đường giao thông vào xã, ngôi nhà đầu bản của ông gần như trở thành “trạm khách công” của biết bao nhiêu đoàn cán bộ ra công tác, người dân buôn bán, giới trẻ đi du lịch qua vùng ngã ba biên giới. Ai qua cũng được ông đón tiếp thân tình. Cứ đoàn nào mươi người là ông cho mổ trâu, bò, dê, lợn thết đãi mà không chút toan tính thiệt hơn. 

Để có được sự hào hiệp ấy, Pờ Dần Xinh là người giỏi giang nhất vùng về sản xuất. Nhiều năm trước đây, ông đã là người đi đầu khai hoang, trồng cây, nuôi bò, nuôi cá. Lúc cao điểm, nhà ông có hơn 200 con trâu bò. Còn về lúa, lúc nào trong kho cũng có 4-5 tấn, ăn không bao giờ hết. Khi người dân còn có thói quen tự cung tự cấp, cá đầy ngoài suối không ai đào ao thì ông đã đào và nuôi mấy ao cá. Chả thế mà ông đã trở thành người của những cái đầu tiên vùng ngã ba biên giới sau đây:

Ông là người đầu tiên dựng ngôi nhà ngói ở cực Tây Tổ quốc vào năm 1994, một sự kiện lạ trong vùng để nhiều người dân đến tham quan, học theo, nay 100% nhà ở Sín Thầu là nhà ngói và lợp tôn.

Ông là người đầu tiên mua xe gắn máy năm 2005, một chiếc Future mới coong, trước cả khi có đường vào xã, phải gửi ngoài bản xa để phục vụ đi công tác.

Ông là người đầu tiên đào ao nuôi cá năm 2006 trong sự thắc mắc của nhiều người vì họ nghĩ, muốn ăn cá cứ ra suối Mo Phí, Păm Pơi… chứ cần gì phải nuôi…

Ông là người đầu tiên có con tốt nghiệp đại học năm 2009, đó là Pờ Hùng Sang, nay là Huyện ủy viên, Bí thư huyện Đoàn Mường Nhé. Gia đình ông hiện có ba bố con đều là đảng viên.

Còn có một cái đầu tiên thú vị nữa - ông là người mua chiếc máy ảnh đầu tiên ở Sín Thầu vào năm 1997. Và nhờ có chiếc máy ảnh này, nhiều nét đẹp về mảnh đất, con người cực Tây Tổ quốc đã được ông ghi lại.

Nhưng có lẽ khó có chiếc máy ảnh nào ghi lại được đầy đủ chân thực câu chuyện cuộc đời ông, một con người đã trở thành rường cột của mảnh đất biên cương Tổ quốc!

Nói về ông, Phó chủ tịch UBND tỉnh Điện Biên kiêm Bí thư huyện ủy Mường Nhé Lê Thành Đô đã ghi nhận ông là một trong những lãnh đạo xã uy tín nhất huyện. Xã Sín Thầu hôm nay, dưới sự lãnh đạo của ông đã giảm tỷ lệ đói nghèo còn 37% (trước là hơn 80%). Hơn thế, thay vào nỗi buồn là xã “4 không” (điện, đường, trường, trạm) trước kia, xã có thêm “4 không” mới rất đáng tự hào: Sín Thầu là xã duy nhất trong huyện không có người nghiện, không phá rừng, không di cư và không có truyền đạo trái phép.

Bài và ảnh: HOÀNG GIANG – CÔNG MINH