Hôm ấy-một ngày cuối tháng 2-1954-chiếc xe cuối cùng của đơn vị chúng tôi vừa ngụy trang xong thì trời cũng đã hửng sáng. Mọi người tranh thủ chợp mắt để lấy sức tối còn đi tiếp. Các đồng chí quản lý, anh nuôi thì tranh thủ đào bếp Hoàng Cầm để lo bữa ăn cho đơn vị.

Suốt cả đêm căng thẳng mệt mỏi, phải tranh chấp từng đoạn đường với “con đầm già” (loại máy bay trinh sát cánh quạt của Pháp hồi đó mà cánh lính nhà ta hay gọi là “con đầm già”). Cứ hễ nó lượn vòng lại thì phải tắt máy, tắt đèn, đứng chờ nó lượn sang vòng khác mới đi tiếp… Khi gặp một đoạn đường bị bom làm sụt lở hoặc đường đèo quá hẹp, chúng tôi cứ phải chờ xe bên kia đèo sang hết mới đi được. Suốt đêm căng thẳng vất vả chỉ đi được mấy chục ki-lô-mét trên tuyến đường trọng điểm này, để tối còn kịp đi tiếp vào giao hàng cho phía trước.

Đơn vị chúng tôi vận chuyển xăng, nên khi đến chỗ giấu xe phải hạ 12 phuy xăng trên xe xuống lăn đi cất giấu phân tán ở các hốc đá, ngách đất và ngụy trang cả xe và hàng rồi mới yên tâm ngả lưng chợp mắt được… Đang lúc mơ màng, tôi bỗng nghe có tiếng quát tháo ầm ĩ từ phía mấy chiếc xe giấu ngoài bìa rừng: “Đoàn xe nào đây? Ai lái xe này? Ai chỉ huy?”.

Chỉ nghe tiếng quát, không nghe tiếng trả lời đáp lại. Chắc anh em mình sợ nên không dám lên tiếng chăng? Tôi nghĩ vậy và nhổm dậy nhìn về phía có tiếng quát. Đúng là ông Đinh Đức Thiện, Cục trưởng Cục Vận tải rồi! Ông đang đi về phía xe tôi, vừa đi vừa quát tiếp: “Chúng nó đâu cả rồi? Dậy ngụy trang lại mau, hay để máy bay địch ném bom đốt trụi cả khu rừng này?”.

Chuyến này đến lượt đơn vị mình “ăn” kỷ luật đây! Tôi thầm nghĩ vậy và sẵn sàng để chống đỡ những lời quát tháo của ông. Ông đi thẳng đến trước mặt tôi và hỏi: “Ai lái xe này?”. Ông nhìn tôi vẻ ngờ ngợ dường như đã gặp tôi ở đâu rồi. Chắc ông nhớ lại gần 4 năm trước (tháng 5-1950) khi chúng tôi về Cục Vận tải gặp ông để nhận công tác. Tôi nghĩ vậy và trả lời ông:

- Báo cáo, tôi lái xe này ạ!

Ông tỏ vẻ giận dữ, bực bội, khó chịu, cau có nhìn tôi và chất vấn:

- “Ngụy trang như thế này à? Đi từ xa đã nhìn rõ cả mấy bánh xe”.

Tôi bình tĩnh chống chế:

- Máy bay trên trời nhìn xuống thì thấy thế nào được cả bánh xe như người đi bộ nhìn thẳng từ ngoài vào ạ?

Tôi tưởng “lý lẽ” của tôi được ông chấp nhận, nhưng không ngờ tôi lại làm ông giận dữ thêm: “Lại còn cãi à! Có đi ngụy trang lại không hay muốn ăn kỷ luật? Ai chỉ huy đơn vị này thì bảo nó đúng 13 giờ vào Binh trạm kiểm điểm và nhận kỷ luật…”.

Ông nói xong rồi bực bội bỏ đi ngay khiến tôi không kịp giải trình gì thêm nữa. Tôi đã biết tính ông ngay từ hôm đầu tiên về nhận công tác tại Cục Vận tải (5-1950) nên nghĩ là tuy ông nóng thế thôi nhưng ông nhắc nhở như vậy là đúng! Khi nghe tiếng quát tháo ầm ĩ, anh em toàn đơn vị cũng tỉnh dậy cả và được chứng kiến cuộc “đối thoại” ngắn ngủi và căng thẳng giữa tôi và ông – người nổi tiếng là nóng như lửa.

Không ai bảo ai, mọi người tự động đi ngụy trang lại xe và xăng. Cả đơn vị ái ngại cho tôi về việc chiều nay phải vào Binh trạm nhận kỷ luật.

Buổi chiều hôm ấy, cả đơn vị tranh thủ kiểm tra kỹ thuật và chuẩn bị xe, rồi hội ý rút kinh nghiệm đồng thời bồn chồn chờ đợi kết quả tôi vào Binh trạm gặp cấp trên.

Thế rồi đúng 13 giờ tôi vào đến Binh trạm bộ. Lúc này tôi được biết thêm là đồng chí Đinh Đức Thiện và một số cán bộ đi kiểm tra công tác chuẩn bị hậu cần chiến dịch trên toàn tuyến và hôm nay đến tuyến Binh trạm này. Cán bộ các đơn vị trong khu vực thuộc tuyến Binh trạm về họp đông đủ. Chiều nay không khéo đơn vị mình được “bêu danh” giữa “chốn ba quân” này đây! Tôi nghĩ vậy và lặng lẽ đi vào phòng họp. Không ngờ vừa nhìn thấy tôi, Ông lại quát tiếp:

- Cán bộ chỉ huy đâu mà lái xe phải đi họp thay?

- Báo cáo, tôi là chỉ huy đơn vị mà sáng nay đồng chí đến kiểm tra đấy ạ!

Ông bị bất ngờ về câu trả lời của tôi, ngạc nhiên hỏi thêm:

- Đồng chí là lái xe cơ mà?

- Vâng! Vì chiều qua khi đoàn xe chuẩn bị lên đường thì có thông báo đồng chí nào trong đơn vị là chiến sĩ thi đua (CSTĐ) năm 1953 thì quay về Cục họp tổng kết. Vì đơn vị không có lái xe dự bị, nên tôi đã lái thay cho đồng chí lái xe CSTĐ được về Cục họp. Chính chiếc xe mà sáng nay đồng chí đi từ xa đã nhìn rõ cả bánh xe đấy ạ.

Ông nhìn kỹ tôi một lần nữa và hỏi: “Ai để các đồng chí đói mà gầy gò, hốc hác, xanh xao thế này”.

Nghe giọng nói, cử chỉ lúc này của ông, tôi biết ông đang xúc động. Đây cũng là một điều hoàn toàn bất ngờ đối với tôi, vì thái độ ân cần, tình cảm của ông khác hẳn với sáng nay khi ông đến kiểm tra đơn vị:

- Báo cáo đồng chí! Tôi thong thả trình bày – Chúng tôi đã thức suốt đêm trên đường cả tháng nay rồi. Ban đêm thì căng thẳng vì đường đèo dốc chật hẹp, khó đi, trên trời thì máy bay thường xuyên bay lượn mà cái lo nhất là kế hoạch vận chuyển lần này lại chở xăng phuy, nếu một xe bị trúng đạn là có thể cháy cả đoàn xe. Ban ngày thì chúng tôi chỉ chợp mắt được một lúc lại phải dậy để chuẩn bị cho chuyến đi tiếp, vả lại máy bay cứ vè vè trên đầu, nằm không yên nên anh em vừa căng thẳng, mệt mỏi, vừa thiếu ngủ hàng tháng nay ạ.

Ý kiến trình bày của tôi đã làm cho ông-vốn tính tình nóng nảy-mà lúc này xúc động ngồi nghe tôi nói… Ông ân cần dặn dò tôi phải chăm lo sức khỏe cho anh em, chiến dịch còn dài ngày, và nhắc nhở anh em dù vất vả mệt mỏi, căng thẳng cũng không được coi thường địch, phải ngụy trang xe, hàng chu đáo nhất là xăng cất giấu xa nơi giấu xe. Nói xong, ông ra lệnh cho chỉ huy Binh trạm bắt con lợn to nhất trong chuồng và cử người khiêng ra đơn vị bồi dưỡng cho anh em lái xe.

Tôi ngồi họp mà cứ miên man suy nghĩ về trách nhiệm và tình nghĩa của ông đối với chúng tôi. Mới sáng nay ông còn giận dữ quát tháo ầm ĩ cả bìa rừng, thế mà bây giờ lại nhẹ nhàng bảo ban tôi như vậy, và còn bồi dưỡng cho anh em lái xe cả con lợn. Ôi! Phong cách thật đáng quý của chỉ huy cấp trên-đối với công việc thì dứt khoát nghiêm túc, nhưng đối với quan hệ đồng chí đồng đội, cấp trên cấp dưới… thì nhân ái nghĩa tình như anh em trong một gia đình.

Họp xong, trên đường về tôi vừa đi vừa xúc động suy nghĩ cho đến khi về đến đơn vị. Lúc này, anh em đang chuẩn bị xe và sốt ruột chờ tôi đi họp về. Từ xa, có đồng chí đã nhìn thấy 2 người khiêng một con lợn khá nặng, oằn cả đòn, vất vả theo sau tôi.

Chuyện gì lạ thế này? Ai nấy đang xì xào bàn tán về kỷ luật mà bây giờ lại thấy tôi đi họp về có cả người khiêng lợn đi sau? Anh em chạy lại vây quanh tôi và hồi hộp chờ nghe tôi thông báo kỷ luật… Tôi-nét mặt vui tươi phấn khởi-nói:

- Chúng ta nhận kỷ luật con lợn.

Mọi người chưa hết ngạc nhiên, tôi nói tiếp: “Giao cho các đồng chí quản lý, anh nuôi kỷ luật con lợn ngay buổi chiều này. Đồng chí lái xe và phụ xe nào chuẩn bị xong xe rồi thì đến giúp anh nuôi một tay. Bây giờ đã hơn 3 giờ, cần khẩn trương giải quyết xong trước 5 giờ chiều để còn kịp lên đường đi tiếp”.

- Ôi, tình huống thật bất ngờ, không bị kỷ luật mà còn được cấp trên bồi dưỡng cho con lợn-Cả đơn vị reo lên sung sướng.

- Này! Đừng có tưởng là cứ ngụy trang sơ sài để lần sau lại nhận kỷ luật con lợn nữa đâu, mà lúc đó là kỷ luật con người đấy – Tôi nhắc nhở và uốn nắn đôi lời như vậy.

Có tiếng nói to đáp lại: “Vậy lần sau chúng tôi sẽ ngụy trang tốt hơn để được nhận kỷ luật con lợn to hơn ạ”. Cả đơn vị cười xòa, vui vẻ rồi mỗi người một việc khẩn trương chuẩn bị để tối còn lên đường đi tiếp vào tuyến trước của chiến dịch.

Thiếu tướng ĐẶNG HUYỀN PHƯƠNG