Tuy nhiên, từ khi dự án hoàn thành, bàn giao đến nay đã hơn 6 năm, nhưng do nơi ở mới không thuận tiện bằng nơi ở cũ, nên hầu hết các hộ dân không mặn mà vào sinh sống tại khu tái định cư. Hậu quả là khu dân cư để hoang tàn, cánh đồng, nương rẫy sản xuất kém hiệu quả, gây lãng phí lớn.

Làm việc với chúng tôi, đồng chí Lê Viết Nhượng, Chủ tịch UBND xã Vụ Bổn cho biết: “Vụ Bổn là xã thuộc diện đặc biệt khó khăn, có dân số hơn 18 nghìn người. Đối với 295 hộ thuộc chương trình giãn dân, khi vào vùng dự án, ban đầu bà con rất phấn khởi vì được ngân sách địa phương hỗ trợ 12 triệu đồng và Ngân hàng Chính sách xã hội cho vay ưu đãi 8 triệu đồng để xây nhà ở tại khu tái định cư; được huyện khai hoang cấp cho 400m2 đất ở, 2-3 sào ruộng lúa nước hoặc 1ha đất rẫy. Ngoài ra, tại vùng dự án còn được đầu tư các phân hiệu trường tiểu học, lớp mầm non, nhà văn hóa cộng đồng, công trình đường giao thông, kênh mương thủy lợi, đường điện sinh hoạt và cấp nước sinh hoạt”. Với những ưu đãi đó, ban đầu số bà con thuộc diện tách hộ, giãn dân từ các xã Krông Buk, Ea Kênh, Ea Kly và Hòa Đông rất phấn khởi, bởi hy vọng về khu định canh, định cư mới sẽ có cuộc sống tốt hơn nơi ở cũ.

leftcenterrightdel
 Khu tái định cư bỏ hoang ở buôn Ea Kal, xã Vụ Bổn, huyện Krông Pách, tỉnh Đắc Lắc.
Thế nhưng, sau khi nhận nhà, nhận đất và sinh sống tại khu tái định cư một thời gian ngắn, những bất cập dần nảy sinh: Điều kiện sinh hoạt thiếu thốn, nhất là đất đai khô cằn, thiếu nước sinh hoạt và không có nước sản xuất, nên phần lớn bà con về lại buôn cũ. Hậu quả là các khu tái định cư hoang tàn, gây lãng phí rất lớn ngân sách. Không những thế, 295 hộ dân các buôn Ea Kal, Ea Nông A và Ea Nông B thuộc diện được vay 8 triệu đồng/hộ từ Ngân hàng Chính sách xã hội để xây dựng nhà ở còn phải gánh khoản nợ tổng cộng 2 tỷ 360 triệu đồng, mà không biết đến khi nào mới có khả năng thanh toán.

Chúng tôi được Chủ tịch UBND xã đưa đi tìm hiểu thực tế tại buôn Ea Kal. Đây là buôn nằm khá gần trung tâm xã, điều kiện về “điện, đường, trường, trạm” khá thuận tiện. Thế nhưng, buôn định cư này vẫn chịu cảnh hoang tàn, vì hầu hết những căn nhà tái định cư, những khu đất tái định canh (cả đất vườn, đất ruộng) đều bị bỏ không. Theo tổng hợp của ông Nay Lập, Trưởng buôn Ea Kal, trong tổng số 66 hộ toàn buôn, đến nay chỉ còn 15 hộ trụ lại. Số hộ này trụ lại buôn cũng chỉ để đi làm thuê kiếm sống qua ngày, chứ cánh đồng lúa nước không thể sản xuất được. Lý do là cánh đồng thiếu công trình thủy lợi; để sản xuất được bà con phải chi trả tiền điện bơm nước với mức chi phí quá cao. Theo tính toán, mỗi vụ bà con phải chi trả 600.000 đồng tiền điện bơm nước tưới cho mỗi sào ruộng; trong khi đó, do tập quán canh tác lạc hậu, lại không có vốn đầu tư phân bón, nên năng suất lúa thấp, thu không đủ bù chi.

Ngoài ra, qua tìm hiểu cho thấy, những căn nhà ở khu tái định cư này được xây dựng với kinh phí 20 triệu đồng/căn có diện tích 24m2, chất lượng quá thấp, phần lớn đều bị dột, tốc mái, tường nứt nẻ, cũng vì thế mà bà con không thể ở. Các chị H’Thủy Niê và H’Xem Arul phản ảnh: Không chỉ thiếu công trình thủy lợi mà việc cấp cho bà con mỗi hộ 400m2 đất cũng quá chật hẹp, đất lại khô cằn không thể phát triển sản xuất và chăn nuôi được. Người dân bỏ khu tái định canh, tái định cư, trở lại buôn còn dẫn tới các công trình dân sinh như phòng học, nhà văn hóa cộng đồng, đường điện, công trình cấp nước bị bỏ hoang, xuống cấp (!).

Như vậy, có thể thấy, việc UBND huyện Krông Pách đầu tư xây dựng các khu tái định canh, tái định cư cho đồng bào dân tộc thiểu số tại xã Vụ Bổn chỉ là cách làm lấy được, không tính đến hiệu quả kinh tế và xã hội cũng như mục đích ổn định lâu dài, vững chắc cho dân, nên đã dẫn tới vừa lãng phí ngân sách đầu tư, vừa làm cho số hộ dân hưởng lợi từ chỗ thuộc diện nghèo, nay nghèo thêm vì phải gánh khoản nợ “xây nhà” bỏ hoang. Thiết nghĩ, UBND tỉnh Đắc Lắc cần phải làm rõ và xử lý nghiêm những tập thể, cá nhân để xảy ra sự kém hiệu quả, lãng phí lớn từ dự án giãn dân ở xã Vụ Bổn, huyện Krông Pách. Để từ đó rút ra bài học, kinh nghiệm trong thực hiện những dự án định canh, định cư tiếp theo, tránh để xảy ra lãng phí tiền đầu tư và không mang lại hiệu quả kinh tế-xã hội, gây mất lòng tin của dân.

Bài và ảnh: BÌNH ĐỊNH