QĐND - Đồng Hới, tháng Tư, năm 1975. Chiếc MiG vừa hạ cánh chạy dúi dụi trong bụi mù mịt thì một chiếc xe com-măng-ca phủ đầy bụi chạy ngược lại cũng bỏ lại một đám bụi phía sau, hai đám bụi ấy hòa vào nhau trong mưa dầm làm đường băng chả còn nhìn thấy gì nữa. Vừa lúc ấy, lại một chiếc máy bay cánh quạt chui từ mây ra chạm đất, lại bụi nữa... Cảnh ấy gợi lên hình ảnh tấp nập của chiến trường ở đầu cầu hàng không của hậu phương miền Bắc với Đà Nẵng mới giải  phóng... Rồi từ đuôi chiếc máy bay vận tải, đoàn cán bộ lại rảo bước đến chiếc trực thăng Mi8 đang nổ máy chờ, bụi, bụi lại bốc lên...

Đại đội phó Đại đội 4, phi công Từ Đễ bước xuống thang máy bay MiG sau chuyến bay tuần tra gần Huế, mũ xách tay, mặt nạ dưỡng khí vắt vai, mồ hôi nhễ nhại lúi húi ký vào sổ nhật ký kỹ thuật của máy bay. Anh nói lớn do ù tai: "Lốp mòn rồi, mấy ông thay hộ ngay cho chuyến tiếp bảo vệ cho các cụ sắp bay vào". Vừa nói xong, anh quay ra toan đi vào thì gặp một người mặc quân phục không đeo quân hàm bước tới: "Ôi, bố! Sao bố lại biết con ở đây mà tìm?".

Phi công Từ Đễ (trái) và cha mình-GS Từ Giấy tại Sài Gòn sau ngày giải phóng. Ảnh do nhân vật cung cấp.

Cha Từ Đễ là ông Từ Giấy, một cán bộ Cục Quân nhu, tươi cười: "Bố đi đôn đốc hỗ trợ hậu cần cho mặt trận, các chú quân y, quân nhu, xăng dầu, vận tải cùng đi đang chờ ngoài kia. Bên quân chủng nói con trong này đang hỗ trợ cầu hàng không Đồng Hới nên bố vào thăm trước khi vào trong kia". Ông Từ Giấy lôi ra một gói quà nhỏ: "Cháu Thảo gửi cho con hình vẽ máy bay và nói: Ba Đễ bay như chim nhé, bao giờ ba về hái hồng xiêm cho con?". Từ Đễ mở gói quà nhỏ của con gái có bức tranh vẽ máy bay xanh đỏ và 10 quả hồng xiêm cảm động: "Chà, quà của hai mẹ con đây". Anh nhớ tới cây hồng xiêm bố trồng nhân dịp cháu nội ra đời nay đã bói quả, nhớ tới con gái nhỏ bé: "Bao giờ gặp lại con gái đây?". Hai cha con Từ Giấy-Từ Đễ cùng các chú cán bộ chạy ra căng-tin sân bay ăn bún Đồng Hới. "Cháu bảo đảm bún Đồng Hới toàn mùi tôm bé xíu - con ruốc đỏ au ngọt lừ", Từ Đễ khẳng định. Cậu lái xe chạy đi chặt cây ngụy trang cho xe nói to: "Cụ ông bắt ngụy trang cho đúng quy định. Ngụy nó chạy tám hoánh rồi còn đâu máy bay mà lo". Ông Từ Giấy nói vọng ra: "Cứ làm cho đúng, biết đâu thằng Mỹ nó quay trở lại rồi lại bị như hồi 72 ấy, cậu còn nhớ chứ?"...

Từ Đễ đưa một gói kẹo mè xửng: "Bố mang đi ăn đường cho ngọt xe, an toàn. Chắc con cũng vào theo mặt trận thôi". Hai bố con bắt tay nhau: "Nếu vào thì nhớ mang màn kẻo muỗi. Bố đi trước nhé, hồi năm 45, bố tới Ninh Thuận thì quay ra, kỳ này chắc vào tới Sài Gòn". Đúng là anh chưa hiểu hết bố mình, ông có một ước mơ từ thuở nhỏ là đi khắp đất nước chỉ để tìm cách nào đó cho con người đỡ khổ vì thiếu học, để họ biết sống khoa học và ăn sạch. Trong kháng chiến chống Pháp, ông đã từng là hội viên hội nhà báo cứu quốc được lên chúc thọ cụ Hồ tròn 60 tuổi cùng với cụ Nguyễn Huy Tưởng, Tố Hữu. Rồi ông còn làm chủ bút báo Vui sống nổi tiếng với số phát hành trên ba vạn bản. Rồi ông tham gia bảo vệ sức khỏe cho bộ đội tại mặt trận Điện Biên, giặc Pháp hàng, ông lại đi tẩy rửa cánh đồng Mường Thanh... Anh không biết chuyện ông Từ Giấy mang về Cục Quân y một ba lô chiến lợi phẩm đặc biệt: Các thư từ của binh lính Pháp bỏ lại trong các hầm, bệnh xá dã chiến, hy vọng một ngày nào đó tìm gửi trả lại cho chủ nhân các bức thư đó! Rồi anh cũng không biết khi còn học tại Trường Chu Văn An ông đã từng là chủ bút một tờ báo "Văn", đỗ tú tài toán và ghi danh vào trường y... Cái đất học Thường Tín (có nhiều tiến sĩ được ghi danh tại Văn Miếu), là nơi gần như duy nhất tại Việt Nam có khu Văn chỉ (dạng văn miếu địa phương) đã nổi tiếng từ lâu ....

Mặt trận càng xa về phía Nam, Đại đội 4 lại rút về căn cứ đóng quân của Trung đoàn không quân 923. Ở đây, họ đã tính toán về khả năng vào Nam chi viện cho mặt trận, nhưng MiG 17 không thể tham gia vì cự ly hoạt động ngắn và công tác đảm bảo rất khó khăn. Hy vọng ta chiếm được máy bay A37 thì may ra... Thế rồi ngày 17-4-1975, có tin trên xuống: “Đã chiếm được sân bay Thành Sơn (Phan Rang). Bắt sống Tư lệnh Sư 6 Phạm Ngọc Sang!". Cả trung đoàn bàn tán xôn xao: "Mấy cha bộ binh giỏi thật, bắt hai con chuột to mà không vỡ  bình!". Anh đã chuẩn bị lên đường vì biết mình có khả năng làm những việc khó khăn nhất.

Thế rồi có lệnh cho đại đội lên máy bay vào Đà Nẵng. Khi ghé qua nhà tại phố Lý Nam Đế, anh gặp lại con gái bé nhỏ ríu rít bên chân khoe đôi giày đẹp - bé tý đã biết làm đẹp. Hôm sau, khi ra sân bay Gia Lâm bay vào Đà Nẵng, vợ anh đưa cho con gái một bông hoa loa kèn kêu mang đến tặng cho ba: "Ba đi nhớ con gái bên bông hoa loa kèn nhé, chóng về với con!".

Đại đội anh bay máy bay A37, di chuyển đi Phù Cát, Phan Rang và ngày 28-4-1975, bí mật ném bom sân bay Tân Sơn Nhất, gây chấn động và đập tan ý chí của chính quyền ngụy, tiêu diệt lực lượng máy bay cuối cùng của không lực Sài Gòn. Cha anh lại từ Tây Nguyên tiến vào theo hướng Quân đoàn 3. Khi nghe tin anh đánh sân bay, cụ Đinh Đức Thiện sai liên lạc chạy đi các hướng tìm cho được ông Từ Giấy. Hai tiếng sau, ông Từ Giấy mới tới sở chỉ huy chỉ để nghe ông Thiện thông báo một câu: "Thằng Đễ vừa đánh sân bay Tân Sơn Nhất xong, nó về an toàn, chúc mừng hai bố con!". Ông Đinh Đức Thiện lại nói vui: "Thằng Đễ nhà anh cũng hay, khi chỉ huy mặt đất ngụy nó hỏi máy bay của phi đoàn nào thì nó trả lời dõng dạc: Máy bay A-mê-ri-cơn đây. Con giống cha quá!". Cha anh lặng đi vì tự hào về con. Ông lập tức điện ra Hà Nội, ra lệnh chuẩn bị vải may ngay lễ phục duyệt binh mừng chiến thắng! Cái cảm nhận chiến thắng sẽ đến ngay ngày mai chắc nó đã nằm đâu đó trong tim người lính già từ lâu lắm rồi.

Ngày 2-5-1975, anh cùng "Phi đội Quyết Thắng" bay vào căn cứ Biên Hòa, bố anh lại từ sân bay Tân Sơn Nhất chạy xe sang đón anh tại sân bay, y hệt như lần hai cha con gặp nhau tại Đồng Hới, chỉ khác là lần này ngập trong nắng vàng và niềm vui chiến thắng. Chả có từ ngữ nào diễn tả được niềm sung sướng của hai cha con giữa thành phố Sài Gòn vừa giải phóng. Ông Từ Giấy bảo: "Bố con ta cùng đi và bố con ta sẽ cùng trở về Hà Nội mãi mãi!".   

Tôi gặp ông Từ Đễ tại nhà riêng, hẻm trải đầy hoa vàng ươm của cây sao to lớn do cha ông trồng cách đây 20 năm giữa TP Hồ Chí Minh. Ông giải thích về con đường vàng này, cha ông đã chọn cây này để trồng vì mỗi khi đến tháng Tư hoa rơi lại gợi lại ký ức về mùa hoa sấu Hà Nội. Đối với riêng cha ông thì cánh hoa rơi rơi mang hình ngôi sao vàng năm cánh gợi nhớ cả về lá cờ đỏ sao vàng và mùa thu cách mạng năm 1945 - thời trẻ sôi nổi của mình.

Tặng ông bó hoa loa kèn Hà Nội, ông cảm động: "Tôi sẽ đưa  lên  bàn thờ để các cụ hưởng màu tháng Tư Hà Nội. Tôi muốn vẽ lại cái cảm xúc tháng Tư này nhưng cụ Tô Ngọc Vân là tượng đài chắn mất rồi. Nay tôi sẽ vẽ cây sao vàng, như một nỗi nhớ về phố Lý Nam Đế ngày xưa, về cha mình”...

TỐ NGÂN