"Chiến dịch Béc-lin"- Đòn quyết định số phận Đức quốc xã

Xe tăng Hồng quân tiến vào Béc-lin

“Như một chiến dịch kết thúc chiến tranh thế giới thứ hai ở châu Âu, chiến dịch Béc-lin có vị trí đặc biệt. Trong chiến dịch này, đã nhận được lời giải đáp cuối cùng cho những câu hỏi quân sự, chính trị quan trọng, mà từ đó, có rất nhiều ràng buộc về chuyện, sẽ xây dựng nước Đức hậu chiến thế nào, và vị trí của nó trong đời sống châu Âu sẽ ra sao”. Nguyên soái Giu-cốp, người đã cùng nguyên soái Kôn-nhép lãnh đạo chiến dịch Béc-lin, đã phân định như vậy về ý nghĩa của trận đánh này.

Ngày 29-3-1945, Xta-lin đã duyệt lần cuối kế hoạch chiến dịch. Còn việc soạn thảo kế hoạch, thì đã được Bộ Tổng tham mưu Xô-viết hoàn thành từ tháng 11-1944.

Phía bên kia trận tuyến, Hít-le cũng nắm được thông tin về việc Liên Xô sửa soạn cú đánh chót. Việc phân bổ lực lượng và hướng tấn công cũng đã là rất rõ ràng. Cả hai bên đều có những hình dung khá rõ nét, và đều tăng cường chuẩn bị cho trận quyết chiến trước mắt.

Ban chỉ huy Đức đã dồn về hướng Béc-lin tất cả những gì có thể: 48 sư đoàn bộ binh, 4 sư đoàn tăng, 10 sư đoàn mô-tô, 37 trung đoàn bộ binh độc lập, 98 tiểu đoàn bộ binh lẻ và nhiều đơn vị khác. Tổng cộng toàn bộ cơ số này là hơn 1 triệu quân, 1.500 chiếc xe tăng, 3.300 chiếc máy bay. Đánh tan một đạo quân hùng hậu như vậy không phải là chuyện giản đơn. Ngoài ra, trên đường tiến của những người chiến sĩ Xô-viết, còn có những chướng ngại khác, như cao điểm Di-lốp-xki.

Để bảo vệ Béc-lin, thậm chí quân đội của Hít-le đã thử áp dụng cả những kinh nghiệm Xô-viết năm 1941. Ghét-ben, kẻ chịu trách nhiệm về việc thành lập bộ phận quân đoàn dân vệ, đã cho rằng, bối cảnh khi đó giống như tình thế mà quân đội Xô-viết đã lâm vào, khi quân đội Hít-le sửa soạn chiếm Mát-xcơ-va. Thậm chí, hắn ta còn tham khảo ý kiến của một kẻ đầu hàng phản bội là Vla-xốp, từng là tướng Xô-viết, năm 1941 cũng đã từng tham gia chiến sự phòng thủ Mát-xcơ-va.

Do hàng loạt nguyên nhân, phương diện quân Bê-lô-rút-xi-a 2 của nguyên soái Rô-cô-xốp-xki, đã không đủ sức chuyển sang tấn công cùng lúc với phương diện quân Bê-lô-rút-xi-a 1 của nguyên soái Giu-cốp và phương diện quân U-crai-na của nguyên soái Kôn-nhép. Nguyên soái Giu-cốp đã rất tiếc về điều này, nhưng mệnh lệnh vẫn là mệnh lệnh, và ngày 14-4, ông đã tiến hành trận đánh trinh sát qui mô lớn.

5 giờ sáng ngày 16-4, khi trời vẫn còn mờ tối, quân đội Xô-viết mở màn cuộc tấn công chống Hít-le được chuẩn bị mạnh nhất trong suốt thời chiến tranh. Đến giữa trưa, Giu-cốp đã quyết định đưa các xe tăng vào trận, mặc dù đã dự kiến chỉ làm việc đó sau khi chiếm cao điểm Di-lốp-xki. Nhưng trên không gian chật hẹp giữa bộ binh và cánh đồng dày đặc bom mìn, xe tăng đã trở thành miếng mồi ngon của quân phòng thủ Đức. Trong ngày tấn công đầu tiên, phương diện quân Bê-lô-rút-xi-a 1 đã không sao phá được tuyến phòng thủ của địch. Xta-lin lo lắng. Ông đã gọi điện cho Giu-cốp và đòi giải thích. Giu-cốp hứa sẽ phá vỡ mặt trận Đức vào ngày hôm sau, 17-4.

Trong lúc đó, công việc của phương diện quân U-crai-na, do nguyên soái Kôn-nhép chỉ huy, diễn ra khá trôi chảy. Ông đã chọc thủng được mặt trận và xé toang tuyến phòng thủ Đức dài 29km.

Tình hình tấn công của Hồng quân ngày 16 và 17-4 đã khiến Ban chỉ huy Đức lấy làm mừng rỡ. Hình dung cuộc tấn công không thành của Giu-cốp, Hít-le đã coi đây là điềm báo thắng lợi tương lai của hắn, và thậm chí, là một bước ngoặt quyết định trong cuộc chiến. Thế nhưng, Hít-le chẳng vui mừng được bao lâu trước vướng mắc của đòn tấn công Xô-viết tại cao điểm Di-lốp-xki. Sau đây, là quan điểm của tướng Đức Kút Phông Típ-pen-cớt, từng tham dự vào các sự kiện tháng 4-1945: “Tuyến phòng thủ Đức được tổ chức tốt đã không cho phép quân Nga chọc thủng trong ngày tấn công đầu tiên. Ở một số điểm riêng lẻ, quân Đức thậm chí đã chuyển sang phản công, nhưng nhìn chung, toàn dải phòng ngự của quân đoàn 9 đã không chống đỡ nổi quân Nga. Bị những tổn thất to lớn trong tương quan lực lượng không cân xứng, Hít-le đã kêu gọi “các dũng sĩ phương đông” tử thủ” .

Nhưng giả như Quốc trưởng không kêu gọi, thì quân Đức cũng đã căng toàn bộ sức lực cố chặn cuộc tấn công của quân Nga ở bờ Tây sông Ô-đét. Trong hồi ký của mình, nguyên soái Giu-cốp cũng đã khẳng định lời nhận xét này: “Từ sáng sớm 17-4, trên tất cả các điểm diễn ra những trận giao tranh ác liệt. Kẻ thù đã chống cự một cách tuyệt vọng. Thế nhưng, đến chiều, không chịu nổi những đòn tấn công của đội quân xe tăng đã xung trận trước đó, hiệp đồng với toàn quân đánh vào hàng loạt điểm phòng ngự trên cao điểm Di-lốp-xki, đối phương đã bắt đầu phải lui. Sáng 18-4, ta chiếm lĩnh cao điểm này. Thế nhưng cả ngày 18-4, quân địch vẫn cố chặn đường tiến của quân ta, tung những dự trữ cuối cùng ra đánh nhau, và thậm chí dùng cả một số bộ phận rút từ tuyến phòng thủ Béc-lin. Chỉ đến ngày 19-4, bị thương vong nặng, bọn Đức không trụ nổi trước đòn giáng mạnh kiên cường của xe tăng ta và toàn thể quân đội, chúng mới bắt đầu chịu lùi về vành đai phòng thủ khu vực Béc-lin”.

Sau khi chiếm được cao điểm Di-lốp-xki, toàn bộ quân đoàn 9 của Đức đã bị bọc trong gọng kìm thép và đã bị đánh tan. Nguyên soái Giu-cốp đã đạt được điều mà ông cố gắng vươn tới: Đánh tan lực lượng cơ bản của quân thù trên một cánh đồng, chứ không phải là trong các trận đánh đường phố.

Chiến dịch Béc-lin là trận quyết chiến chiến lược vô song trong lịch sử. Cùng lúc với phương diện quân Bê-lô-rút-xi-a 1, tham gia chiến dịch còn có các phương diện quân Bê-lô-rút-xi-a 2 và U-crai-na 1. Phương diện quân Bê-lô-rút-xi-a 2 dưới sự chỉ huy của nguyên soái Công-xtăng-tin Rô-cô-xốp-xki, đã tiến về Béc-lin từ phía vùng ven Ban-tích của nước Đức, che chắn cánh bên phải cho cuộc tấn công vào thủ đô Đệ tam đế chế Quốc xã. Phương diện quân U-crai-na 1, với vị chỉ huy là nguyên soái I-van Kôn-nhép, đã được giao nhiệm vụ đánh tan đối phương ở cực nam của Béc-lin, trong khu vực Kốt-bút, chia cắt lực lượng chính của nhóm quân “Trung tâm” khỏi đội quân Béc-lin và bằng cách đó, tạo điều kiện cho quả đấm từ phương Nam của đoàn quân do nguyên soái Giu-cốp lãnh đạo.

Quân của nguyên soái Kôn-nhép đã vượt được sông Nê-ít, phá vỡ tuyến phòng thủ của địch trên chặng dài 26km và tiến thêm một ngày được 13km. Trong những ngày tiếp theo, nhịp độ tấn công đã bị giảm xuống. Thế nhưng, chẳng bao lâu, phương diện quân U-crai-na 1 đã sửa chữa được tình thế. Xta-lin đã gọi điện cho Kôn-nhép và ra lệnh: “Công việc ở chỗ Giu-cốp tiến triển chậm, hãy quay Rư-ban-cô và Lê-liu-xen-cô sang Xê-len-đóc”.

Ngọn cờ Xô-viết tung bay trên đường phố Béc-lin

Ngày 20-4, các xe tăng của tướng Rư-ban-cô đã ở Xô-sen, nơi đóng trụ sở Bộ tham mưu tối cao của quân Đức. Ngày hôm sau, những chiếc xe tăng đã đến phần bên ngoài của vành đai bảo vệ Béc-lin. Cũng trong ngày hôm đó, chiến sự quay từ các khu vực phía bắc, sang phía đông-bắc của thủ đô Đức, nơi bộ phận tiên phong của phương diện quân Bê-lô-rút-xi-a 1 đã chọc thủng được.

Trong những ngày tiếp theo, lực lượng của hai phương diện quân đã bắt đầu xé nhỏ và bao vây các nhóm quân bảo vệ Béc-lin, bao quanh thủ đô Đức từ phía bắc xuống phía nam. Ngày 24-4, hai cánh đã hợp nhất trên vùng đông-nam của thành phố, nơi bố trí các đoàn quân cố thủ của địch. Kết quả là, đội quân xe tăng số 9 và số 4 của bọn quốc xã với cơ số 400 nghìn người, đã không chỉ bị bao vây, mà còn bị cắt làm hai mảnh, hai nhóm đại loại tương đương nhau: Nhóm Béc-lin và nhóm Phran-phuốc - Gu-ben.

Ngày 25-4, các phương diện quân Xô-viết đã gặp nhau trong khu vực Két-xin và khép kín vòng vây phía tây Béc-lin. Sau đó, Hồng quân bắt đầu giai đoạn hoàn thành chiến dịch Béc-lin: Tiêu diệt các nhóm quân của kẻ thù, vốn đã bị vây chặt.

Trong những ngày này, khi kết cục của nước Đức quốc xã đã thấy trước, Hít-le vẫn cố trấn an mình và những người xung quanh, rằng, trận chiến đấu vì Béc-lin còn chưa thất bại. Chiều 25-4, tức là ngày mà vòng vây của Hồng quân quanh thủ đô Đức đã siết chặt, Quốc trưởng phát-xít đã gửi một mật điện vô tuyến cho đại đô đốc Đen-nít, đang ở Gôn-xtên. Trong bức điện này, cuộc tử thủ Béc-lin được gọi là “trận chiến đấu vì số phận của nước Đức”. Theo quan điểm của quốc trưởng phát-xít, toàn thể các mặt trận và những nhiệm vụ khác, đều có ý nghĩa hàng thứ yếu. Đại đô đốc được khuyến cáo ủng hộ cuộc chiến đấu bảo vệ Béc-lin, bằng cách dùng đường không, đường thủy và đường bộ, ném vào thành phố những đội quân cứu viện.

Những ngày cuối tháng 4-1945, Hít-le đã có thể rời thành phố Béc-lin bị bao vây. Nhưng hắn đã không muốn thế. Đơn giản vì hắn ta chẳng còn biết đi đâu. Quốc trưởng phát-xít vẫn chưa từ bỏ ý nghĩ lao vào các cuộc thương lượng với người Anh và người Mỹ, mà theo quan điểm của Hít-le, là những người cần quan tâm sao cho Hồng quân không chiếm được thủ đô Đức.

Sự ngoan cố của Hít-le và những kẻ quanh hắn, trông mong vào thương lượng, đã hóa ra chỉ là những ảo tưởng. Sau những tội ác đã gây nên, hắn không sao còn có thể là một đối tác trong đàm phán, và bất kỳ cuộc tiếp xúc nào với hắn của các nhà chính trị phương Tây, cũng đều là điềm báo những hậu quả nghiêm trọng. Dư luận xã hội khó có thể chấp nhận những đàm phán kiểu đó.

Hy vọng cuối cùng của Hít-le đặt vào đội quân của tướng Ven-cơ và sự hỗ trợ từ mọi phía cho quân đoàn 9. Thế nhưng, đều là những ý tưởng vô vọng. Quân đoàn 12 của tướng Ven-cơ, di chuyển từ phía tây đến Béc-lin, đã bị quân Xô-viết chặn lại và đánh tơi tả. Hít-le chỉ còn có thể trông cậy vào vòng phòng thủ Béc-lin, nơi bộ phận co cụm về đã tăng đến gần 300 nghìn lính và sĩ quan, và bổ sung thành lập khẩn cấp 200 tiểu đoàn quân chủ lực, SS và đội ngũ cận vệ của Hít-le. Nhưng cả sự chống cự của chúng cũng chỉ là vô nghĩa.

Trận tấn công quyết định vào thành phố bắt đầu ngày 25-4. Ngày 26-4, nhóm quân Béc-lin của Đức đã bị cắt làm hai mảnh: Một nửa, ở chính thành phố, và một nửa ít hơn, ở khu vực Pốt-đam. Ngày hôm sau, nhóm Pốt-đam bị đánh tan. Các trận đánh dồn vào trung tâm thủ đô Béc-lin.

Ngày 28-4, từ hàng loạt điểm đã bị phá toang, quân đội Xô-viết đánh thọc vào tuyến phòng thủ trung tâm, khu vực số 9 của Béc-lin. Ngày 30-4, bắt đầu những trận đánh vào thủ phủ Quốc xã, mà tấn công là các sư đoàn thiện xạ Xô-viết số 150 và 171. Trong ngày lịch sử này, hai người lính Hồng quân của các sư đoàn đó, các chiến sĩ Mi-khai-in Ê-gô-rốp và Mi-khai-in Kan-ta-ri, đã cắm lá cờ “Chiến thắng” trên nóc tòa nhà Quốc hội của nước Đức phát-xít.

Sáng sớm 2-5, vượt qua đường mặt trận, tướng Bê-ling chỉ huy chiến tuyến Béc-lin, đã giơ cờ trắng ra hàng. Đến 15 giờ, toàn bộ chiến tuyến phát-xít đã hạ vũ khí. Việc tiêu diệt các nhóm quân Béc-lin đã hoàn thành. Trong ngày hôm đó, tại Béc-lin, gần 135 nghìn lính và sĩ quan phát-xít đã bị bắt làm tù binh.

Béc-lin đã thất thủ. Từ lúc đó cho đến sự đầu hàng hoàn toàn của nước Đức phát-xít, chỉ còn lại có 6 ngày.