QĐND Online – Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công bố: Hát múa Ải Lao phường Phúc Lợi (quận Long Biên, TP Hà Nội) là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là loại hình văn hóa phi vật thể cổ được bảo tồn khá nguyên vẹn tại địa phương này cho đến ngày nay. Nét đặc sắc trong loại hình hát múa này là chỉ có một phường duy nhất và chỉ hát múa trong lễ hội mang ý nghĩa tâm linh, có giá trị lịch sử, văn hóa, ca ngợi anh hùng dân tộc và lòng yêu nước. Quanh câu chuyện hát múa Ải Lao có nhiều chi tiết thú vị, chưa được công bố rộng rãi và cũng có rất ít người biết tới.
Báo QĐND Online giới thiệu một số hình ảnh tới bạn đọc về hát múa Ải Lao trong lễ đón, công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia ngày 5-3:
MẠNH THẮNG-HOÀNG VIỆT (thực hiện)
Theo truyền thống, trước khi vào Hội Gióng, đến giáp nào được đăng cai hát múa tại hội thì tổ chức cuộc họp và chọn ra các thành viên tham gia với tiêu chí là trai đinh của làng từ 18 đến 49 tuổi, không vướng bụi (tức gia đình có tang).
Trước khi sang biểu diễn ở Hội Gióng, giáp thường cử 22 thành viên hát và múa Ải Lao cùng với lính cả, lính nhì (những người đứng đầu giáp) và một ông mõ đi theo phường để phục vụ cơm nước.
Mỗi thành viên phải tự chuẩn bị cho mình 1 chiếc nón dứa, 1 áo the đen, 2 quần trúc bâu trắng, 1 chiếc thắt lưng xanh hoặc đỏ và một đôi sinh (sênh) tre làm bằng khúc tre già được vót chỉ lấy phần cật sau đó phơi khô.
Theo quy định mới hiện nay, những thành viên tham gia vào phường Ải Lao phải từ 35 tuổi và theo tinh thần tự nguyện.
Hiện nay, phường Ải Lao có 28 thành viên trong đó có 2 ông Hổ, 1 ông Câu, 1 trịch trống, 1 trịch chiêng, 2 người cầm bông lau và 21 hàng quân (người hát).
Điều đáng chú ý là, hiện nay, phần đông các thành viên trong phường Ải Lao thường có quan hệ họ hàng, theo hình thức cha truyền con nối.
Trong hát múa Ải Lao, ông Hổ là nhân vật đại diện cho sức mạnh của thiên nhiên được Thánh Gióng quy phục. Hiện nay, những người trong phường Ải Lao quan niệm Ông Hổ là một vị thiên tướng của nhà trời xuống giúp Thánh Gióng đánh giặc. Ông Hổ được chọn với tiêu chí là người có sức khỏe, vóc dáng cao lớn và có năng khiếu múa.
Phường Ải Lao thường biểu diễn 14 bài hát: Lễ trình, hát thờ đền Thượng, hát sử, kéo hội đi đường, rước hội xuống đồng vào Giá Ngự, uốn cành, tre ngà, hát thờ đền Mẫu, giải núi, vào chùa hát thờ, lập đồn, lễ tạ, lên đình Hội Xá, vào chùa. Khi biểu diễn ở Hội Gióng chỉ có 12 bài.
Nhân vật ông Câu là biểu tượng cho cuộc sống thường ngày, cho tình yêu đôi lứa. Hình tượng Ông Câu được dựng lên biểu hiện cho cuộc tìm hiểu, ướm hỏi của chàng trai đối với cô gái với mong muốn tìm được một người vợ xinh đẹp, nết na. Chính vì vậy, người đóng vai ông Câu phải múa dẻo, tình tứ để có thể truyền tải được chủ đề của bài hát.
Các bài hát Ải Lao được chuyển từ các bài thơ chủ yếu theo thể lục bát, song thất lục bát và thơ tám chữ bằng cách lặp từ, thêm các từ đệm, thay đổi cấu trúc bài thơ. Người ta thêm các từ đệm vào câu thơ để tạo nhịp và duy trì sự hài hòa cho bài hát mà không làm thay đổi ý nghĩa của lời.
Hát múa Ải Lao được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia sẽ mở ra một chương mới trong bảo tồn, phát triển, làm phong phú và đậm đà hơn bản sắc văn hóa Việt, là niềm tự hào của chính quyền, nhân dân phường Phúc Lợi.
Hát múa Ải Lao có các lớp lang văn hóa, câu chuyện lịch sử được đúc kết từ bao thế hệ... Tùy từng thời gian, địa điểm mà phường hát các bài hát cho phù hợp hoàn cảnh. Về múa cũng tương tự, có hai điệu múa chính là múa hành lễ và múa nghi lễ.
Theo các nhà nghiên cứu văn hóa, hát múa Ải Lao có những quy định khắt khe lựa chọn con người thực hiện, về nội dung, lời hát và nơi biểu diễn. Loại hình văn hóa này chỉ dùng biểu diễn trong thời khắc nhất định, ở một nơi nhất định vì mang ý nghĩa tâm linh rất rõ nét.
Hy vọng, loại hình văn hóa phi vật thể đặc sắc này sẽ góp phần đáng kể trong phát triển văn hóa du lịch, mở ra thời cơ mới, đem lại thu nhập tốt cho người dân ở phường Phúc Lợi trong tương lai.