Bài 5 : Đóng tàu “có số” cho Lữ đoàn “không số”

QĐND - Kể từ khi Nhà máy đóng tàu Bạch Đằng đóng được con tàu 1.000 tấn “Made in Việt Nam” đầu tiên vào năm 1964, phải mất 28 năm sau, Lữ đoàn 125 Hải quân, những chiến sĩ “hậu duệ” của đơn vị tàu không số mới lần đầu tiên được đón nhận một lô tàu vận tải 1.000 tấn do chính đất nước mình sản xuất. Câu chuyện diễn ra từ năm 1992, tại Công ty đóng tàu Hạ Long...

Những con tàu mang tên Trường Sa

Công ty đóng tàu Hạ Long, một công trình của tình hữu nghị Việt Nam-Ba Lan ra đời từ năm 1976, khi đất nước vừa bước ra khỏi khói lửa chiến tranh. Nhà máy nằm ngay cạnh kỳ quan thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long, sát cảng nước sâu Cái Lân, lại kế thừa di sản của nước bạn Ba Lan cũng là một “bậc thầy”, thực là thế đắc địa cho đóng tàu. Mới đây, để tăng cường sức mạnh bảo vệ biển, được sự cho phép của Chính phủ, nhà máy vừa vinh dự được giao nhiệm vụ đóng loạt tàu kiểm ngư. Nhưng trong ký ức của mỗi cán bộ, công nhân nhà máy, những tháng năm được đóng góp công trình tàu cho quân đội, mà trực tiếp là loạt tàu đóng cho Lữ đoàn 125 Hải quân mãi mãi là kỷ niệm không thể nào quên...

Thạc sĩ Phan Hữu Thiện, Chánh văn phòng Công ty, nguyên là cán bộ kỹ thuật từ những ngày đầu đóng loạt tàu Trường Sa nhớ lại: “Lúc đó, năm 1987, đất nước mới bước vào đổi mới, đời sống rất khó khăn. Nhà máy dù năng lực có, nhưng cũng ít đơn hàng. Công ty đóng tàu Hạ Long lúc này vừa qua cơn khủng hoảng, việc làm rất thiếu. Đơn hàng ít thì công nhân đói. Một không khí yên bình và trống vắng. Năm ấy chúng tôi vừa bàn giao loạt tàu mẫu Việt-Ba cho Công ty Vận tải Quảng Ninh, gây tiếng vang lớn. Một ngày nọ, tôi bất ngờ được cấp trên cho hay, Công ty vừa được Bộ Quốc phòng tin tưởng ký hợp đồng đóng 8 tàu vận tải loại 1000 tấn. Đây là loại tàu đặc biệt chủ yếu phục vụ xây dựng Trường Sa, tên gọi các con tàu cũng sẽ là Trường Sa”.

Lễ hạ thuỷ tàu Trường Sa-01 đêm 8-2-1990. Ảnh: Phan Hữu Thiện

Thông tin loang nhanh trong nhà máy như làm bừng lên một sức sống mới. Có công ăn, việc làm đã mừng. Mừng hơn nữa là lần đầu tiên được đóng tàu quân sự, lại là tàu phục vụ xây dựng Trường Sa, quần đảo thiêng liêng của Tổ quốc!

Lý do của sự lựa chọn này cũng đơn giản. Sau mấy chục năm bước ra khỏi chiến tranh, ngành công nghiệp đóng tàu của ta dù đã từng bước phát triển nhưng vẫn còn rất non yếu. Toàn cảnh ngành đóng tàu khu vực phía Bắc ngày ấy nổi lên chỉ có mấy “ông lớn” gồm: Bạch Đằng, Hạ Long, Bến Kiền. Hạ Long được chọn chính vì thành công của loạt tàu Việt-Ba.

Khó khăn không ngăn chất lượng

Dù Công ty trước đó đã đóng được tàu 2.000-3.000 tấn nhưng việc đóng loạt tàu này vẫn ngổn ngang những khó khăn. Kỹ sư Nguyễn Tuấn Anh, Tổng giám đốc Công ty Đóng tàu Hạ Long, ngày đó còn là một cán bộ kỹ thuật kể: “Máy móc thiếu, chuẩn mực thiết kế cũng không bài bản như bây giờ, rất nhiều khâu phải làm thủ công. Nhưng trong suy nghĩ của mỗi người lúc ấy, đóng tàu quân sự thì mọi thứ phải làm sao chuẩn xác nhất. Chúng tôi từng có bài học về lần thi công tàu chở hàng 3.000 tấn trước đó. Thiết kế chưa chuẩn nên tàu bị rung. Vì thế, mọi việc phải triển khai thật nghiêm túc”.

Chưa có nhiều kinh nghiệm, linh kiện thì thiếu, trong loạt tàu đã đóng, có nhiều bộ phận như các trục của con tàu phải chế tạo ngay tại nhà máy. “Khi làm đến tàu Trường Sa-04 hoặc 06 gì đó, tàu lắp hai máy, đều nhập ngoại. Nhưng khổ nỗi, do nhập không đồng bộ, hai máy đều quay cùng chiều, phải mất rất nhiều thời gian cải tạo để máy quay theo chiều ngược lại đúng với thiết kế. Đúng là chuyện của một thời “thắt lưng buộc bụng”-anh Tuấn Anh nói.

Con tàu đầu tiên thi công trong điều kiện thiếu thốn với hơn 1.000 công nhân tham gia, phải kéo dài tới hơn một năm, năm 1992 mới hạ thủy. Những con tàu sau đó được đẩy nhanh tiến độ hơn, rút ngắn được một vài tháng.

Bộ đội Lữ đoàn 125 nhận tàu Trường Sa-06 vẫy chào Nhà máy đóng tàu Hạ Long lên đường làm nhiệm vụ. Ảnh: Phan Hữu Thiện

Vẫn phát huy kinh nghiệm như đóng tàu không số thời chiến, với lô tàu 1.000 tấn này, anh Phú, Phó viện trưởng Viện Kỹ thuật Hải quân, một tiến sĩ vỏ tàu kỳ cựu cùng nhiều sĩ quan khác thường xuyên sang bám nắm tại nhà máy. “Mỗi dịp thử tàu, nhận tàu mới, anh em bộ đội Lữ đoàn 125 về Hạ Long, nhà máy vui như mở hội. Nhìn anh em ùa lên, ôm lấy con tàu vừa hạ thủy, chạy thẳng vào từng buồng, từng khoang, nghiêng ngó, xuýt xoa, khen ngợi, chúng tôi thấy mình thật hạnh phúc”-kỹ sư Tuấn Anh nhớ lại.

Những cuộc giao lưu ngắn ngủi mà ấm áp. Bộ đội Lữ đoàn 125 và công nhân Hạ Long bỗng trở nên thân thiết như anh em trong gia đình. Mỗi lần anh em ra nhận tàu, thử tàu là cả khu phố công nhân nghèo của anh Thiện lại thêm rộn rã. Nhà nhà chạy đi mua mớ cá biển, gói lạc rang chờ đón anh em. Gặp nhau, bên chén rượu quê hương là những câu chuyện về biển, về tàu, về Trường Sa, là những khúc ca hải quân rộn ràng phố thợ. Công nhân nghèo, bộ đội cũng nghèo, thế mà gắn bó, nghĩa tình. Trong nhà của nhiều công nhân đóng tàu bây giờ, dẫu nhiều năm qua không đóng tàu Hải quân nữa nhưng vẫn gìn giữ những nhành san hô, con ốc biển anh em gửi tặng năm nào, họ coi như những báu vật.

Lớn lên từ Trường Sa

Trong số những cán bộ, công nhân đóng tàu cho Trường Sa, Thạc sĩ Phan Hữu Thiện may mắn đã được tham gia chuyến thử tàu Trường Sa-04, ra tận Trường Sa đúng vào những ngày Tết Nguyên Đán năm 1993 đầy cảm xúc. Chuyện con tàu mang tên Trường Sa-04 cũng thật thú vị. Anh Thiện kể: “Tôi có nghe các anh lãnh đạo bên Hải quân bàn chuyện đặt tên con tàu. Đúng ra con tàu ấy phải tên là Trường Sa-03, theo đúng như “mặc định”. Vậy mà sát ngày “gắn biển”, có ý kiến xì xào rằng trong ngành đi biển, số 3 là số đen, tối kỵ. Chả thế mà dân đi biển họ ít ăn... ba ba! Mấy anh Hải quân ban đầu không nghe, bộ đội có ai mê tín bao giờ. Nhưng đến khi có một bác công nhân già, bác kể có ông bạn từng là cựu chiến binh Đoàn tàu không số. Ông ấy nói trong số tàu tham gia chiến đấu, hai tàu “43” và “235” là nhiều truân chuyên nhất, gặp nạn nhiều nhất. Thôi cứ tránh số 3 ra cho chắc”. Chẳng hiểu câu chuyện trên tác động thế nào, nhưng cuối cùng bên Hải quân cũng đồng ý, đổi tên tàu từ “Trường Sa-03” thành “Trường Sa-04”!

Trường Sa-04 lên đường chiều 24 Tết. Anh Thiện là cán bộ kỹ thuật được cử đi cùng. Anh thầm nghĩ, chắc mình chỉ đưa tàu vào đến TP Hồ Chí Minh thì sẽ kịp ra ăn Tết với gia đình. Nào ngờ, vào tới nơi, anh nhận lệnh: Ở lại ăn Tết, theo tàu ra chạy thử và làm nhiệm vụ tại Trường Sa.

Anh Thiện giật mình, lúc đi nhà đang neo đơn, con mới hai tuổi, vợ sức yếu, Tết nhất chưa sắm sửa gì. Anh chỉ kịp điện về cho vợ, dặn dò rồi lên đường ngay. Anh hiểu đây là một nhiệm vụ rất quan trọng vì dù đã chạy thử nhiều lần, nhưng đây là lần đầu tiên, lãnh đạo nhà máy muốn nắm được những thông tin trực tiếp về kỹ thuật của con tàu trên hành trình làm nhiệm vụ tại Trường Sa, để kịp thời bổ sung, điều chỉnh khi đóng những con tàu tiếp theo.

Sau vài ngày Tết đậm “chất lính” ở đại bản doanh Lữ đoàn 125, anh Thiện cùng anh em lên đường ra Trường Sa đúng chiều mồng 3 Tết. Rất đông anh em tập trung cùng nhau hì hục khuân hàng lên tàu. Anh cũng nhảy vào góp một tay. Sờ vào “hàng”, anh giật mình, chỉ toàn những bao đất và đá, chẳng thấy có gì gọi là quà, hàng thực sự cho bộ đội. Giữa đất trời còn man mác hương xuân, vị Tết, nghe anh em nói, đá, cát mới là những thứ cần nhất cho Trường Sa, tự dưng anh ứa nước mắt...

Suốt hành trình, anh Thiện cần mẫn khi trên boong, lúc dưới hầm, quan sát, ghi chép đầy đủ mọi diễn biến, thông số kỹ thuật cần thiết. Tàu chạy êm và “ngon”. Thủy thủ đoàn không tiếc lời ngợi ca nhà máy khiến anh cũng mát lòng, mát dạ.

Tàu tới Trường Sa Lớn. Ngày đó chưa có cầu tàu, phải neo ở ngoài rồi đi xuồng hoặc lội bộ vào. Anh đã có một tháng ở Trường Sa, gắn bó cùng bộ đội. Lúc xem anh em tránh đá ngầm, khi nhìn anh em vệ sinh, chống han rỉ. Rồi anh lại được thấy cảnh anh em tìm chỗ trên tàu trồng rau, trồng bàng vuông, dán lên những bức hình con gái... Con tàu đã thật sự trở thành “nhà” của họ và những hình ảnh ấy đọng mãi trong anh. Về đất liền, anh thường nói với mọi người: “Hãy coi mỗi con tàu như ngôi nhà của mình khi bạn làm việc!”. Một tháng trời cũng để lại bao kỷ niệm với bộ đội trên đảo. Hôm chia tay, thương anh em quá mà chẳng có quà gì, anh Thiện ngó mãi rồi cởi luôn bộ com-lê đang mặc, tặng cho một người lính trên đảo. Còn anh em thì giúi cho anh một bao tải đầy quà đẩy lên tàu, bảo cứ nhận, không được mở xem ngay. Tàu chạy, anh Thiện tò mò mở ra thì trời ơi, bên trong là 22 hộp thịt hộp, thứ mà ở Hạ Long nhiều vô kể, nhưng lại là của quý với bộ đội Trường Sa ngày ấy...

Hơn 20 năm đã trôi qua kể từ ngày anh Thiện cùng đồng nghiệp đặt ky con tàu Trường Sa đầu tiên. Cuộc sống vẫn trôi cùng không ít thăng trầm của ngành đóng tàu, may mà công ty anh vẫn là số ít nơi vững vàng, làm ăn phát triển. Thời gian cách trở, chính các anh cũng không biết số phận những con tàu Trường Sa ngày ấy ra sao. Tôi gọi điện cho Đại tá Bùi Tiến Thành, Lữ đoàn trưởng Lữ đoàn 125 hỏi về những con tàu, anh Thành-vốn cũng không biết xuất xứ những con tàu của mình bỗng “à” lên rồi hào sảng nói: “Tốt lắm, tốt lắm anh ạ! Tàu Trường Sa sau trên dưới 20 năm vẫn chạy rất tốt, rất khỏe. Cảm ơn Nhà máy đóng tàu Hạ Long đã cho chúng tôi đội tàu mạnh để luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ xây dựng Trường Sa và vận tải quân sự. Cũng chính nhờ có tàu Trường Sa-04 năm 1994, chúng tôi đã xây thành công cầu cảng Trường Sa Lớn, góp phần giúp “Thủ đô của Trường Sa” có một thế đứng như hôm nay”.

Từ những con tàu không số nhỏ bé tới những con tàu 1.000 tấn “có số” đầu tiên cho Lữ đoàn 125, chặng đường mấy mươi năm thật dài nhưng đã mang về những cái kết có hậu. Biển vẫn gọi, biển vẫn cần những con tàu lớn hơn, mạnh hơn. Ngành công nghiệp đóng tàu của ta hôm nay, năng lực kỹ thuật đã đủ sức đóng tàu 200.000-300.000 tấn, gấp hàng trăm lần những con tàu không số năm xưa, gấp hàng nghìn lần những con tàu vận tải quân sự hôm nay. Nhưng vẫn còn bao trăn trở, nghĩ suy khi ngành công nghiệp ấy chưa có được thế đứng vững vàng mà còn nhiều chênh vênh, bất ổn, cần một cuộc kiến tạo mang tính cách mạng. Biển Mẹ Tổ quốc vẫn đợi những bộ óc chiến lược và cả những tư duy kỹ thuật sâu sắc như thuở nào kiến tạo đoàn tàu không số “Rạch Biển Đông cứu lấy sơn hà”!.

---------------

Bài 1: Blog kỹ sư tàu biển và bí mật “Chồn Alpha”

Bài 2: Người “tạo hình” cho tàu không số

Bài 3: “Lò tàu sắt” bên dòng Tam Bạc

Bài 4: Tay đóng tàu, tay bắn máy bay

Ghi chép của NGUYÊN MINH