Kết quả cơ bản nhất của cuộc chiến tranh Vệ quốc vĩ đại là nhân dân Xô-viết đã vượt qua những thử thách nặng nề nhất trong cuộc chiến đẫm máu với phát-xít Đức, bảo vệ toàn vẹn chủ quyền dân tộc, tiêu diệt phần lớn quân chủ lực của Đức quốc xã và chư hầu. Trên mặt trận Xô-Đức, quân đội Xô-viết đã tiêu diệt và bắt làm tù binh 607 sư đoàn với 10 triệu binh lính (74,6% tổng thiệt hại của quân đội Đức) và 75% vũ khí, trang thiết bị kỹ thuật quân sự của Đức. Đức quốc xã sụp đổ, nhiều nước châu Âu và châu Á đã thoát khỏi ách áp bức của phát-xít. Hồng quân Liên Xô đã hoàn thành được sứ mệnh lịch sử giải phóng dân tộc và góp phần quan trọng trong việc khôi phục nền văn minh châu Âu và thế giới.

Chiến thắng của Liên bang Xô-viết trong chiến tranh Vệ quốc vĩ đại đã nhanh chóng làm tan rã hệ thống thuộc địa và cổ vũ hoạt động của các phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới. Sự sụp đổ của chủ nghĩa phát-xít đã làm dấy lên phong trào dân chủ ở châu Âu, làm thay đổi cơ bản chế độ chính trị của hầu hết các nước Đông Âu và Đông Nam Á.

Thống soái quân đội Đức Keitel V. (bên phải) ký đầu hàng vô điều kiện ngày 9 - 5 - 1945. Ảnh tư liệu

Chiến thắng vĩ đại năm 1945 của Liên bang Xô-viết làm thay đổi hoàn toàn bản đồ chính trị thế giới. Việc Liên bang Xô-viết được công nhận là một cường quốc đã trở thành nền tảng chính trị vững chắc trên thế giới. Chiến thắng này là một mốc son chói lọi mở ra giai đoạn mới trong quan hệ quốc tế của Liên bang Xô-viết, góp phần củng cố vị thế địa chính trị, toàn vẹn lãnh thổ và an ninh quốc gia.

Những tội ác quân phát-xít gây ra đã cướp đi sinh mạng của gần 60 triệu người, 90 triệu người bị thương, trong đó có 28 triệu người bị tàn tật. Gần 4 nghìn tỷ USD đã được sử dụng vào mục đích quân sự, số tiền trực tiếp đổ vào cuộc chiến này vượt 1.380 tỷ USD. Liên Xô đã phải gánh chịu tổn thất nặng nề về người và vật chất do cuộc chiến này để lại: Gần 27 triệu người chết, tương đương 45% thiệt hại về người trong chiến tranh thế giới thứ hai. Trong số đó có 8,668 triệu người lính không trở về. 1.710 thành phố và hơn 70 nghìn ngôi làng bị phá huỷ hoàn toàn hoặc một phần, gây tổn thất 30% tài sản quốc gia.

Chiến thắng của Liên Xô trong cuộc chiến tranh Vệ quốc có ý nghĩa lịch sử vô cùng to lớn, giá trị của nó mang tầm quốc tế và toàn nhân loại bởi nó gắn liền với cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc ở các nước châu Âu, châu Á chống lại chủ nghĩa phát-xít. Hơn 7 triệu binh lính Xô-viết trong gần 15 tháng đã giải phóng được 13 nước trên thế giới với tổng diện tích 2,2 triệu km2.

Quân đội Xô-viết chiến thắng được một lực lượng địch hùng mạnh như vậy là nhờ có sự vượt trội về nghệ thuật và kỹ thuật quân sự, sự anh dũng, kiên cường của những người lính trên chiến trường và sức mạnh của cả dân tộc. Trong suốt những năm chiến tranh, lực lượng vũ trang Liên Xô đã tiến hành gần 560 chiến dịch quân sự ở các quy mô khác nhau, trong đó nhiều chiến dịch đã trở thành điển hình cho nghệ thuật quân sự Xô-viết.

Quân du kích và những chiến sĩ hoạt động bí mật trong hậu phương địch đã giúp đỡ rất nhiều cho lực lượng vũ trang. Trong chiến tranh Vệ quốc có hơn 6.200 đội và nhóm du kích với hơn 1,4 triệu người đã gây tổn thất đáng kể cho quân địch: Tiêu diệt, làm bị thương và bắt giữ 1,6 triệu quân Hít-le và tay sai, phá hủy hơn 4,5 nghìn xe tăng và xe bọc thép, 2.500 khẩu pháo, hơn 1.100 máy bay, 65.000 ôtô.

Trong thời gian chiến tranh, ngành công nghiệp Xô-viết đã sản xuất được số trang thiết bị kỹ thuật quân sự gần gấp đôi số trang thiết bị kỹ thuật của Đức (máy bay hơn 40%; xe tăng, pháo hơn 100%; mìn và động cơ hơn 40%).

Gần 11,3 nghìn người đã được trao tặng danh hiệu Anh hùng Liên Xô, 201 người được tặng danh hiệu Anh hùng lao động xã hội chủ nghĩa, hơn 100 người hai lần vinh dự được tặng danh hiệu Anh hùng Liên Xô. Ba nhân vật gồm Nguyên soái Giu-cốp, Nguyên soái không quân A.I.Pô-krư-skin và Thượng tướng không quân I.N.Cô-gie-đúp ba lần được nhận danh hiệu cao quý này. Gần 7,4 triệu người được tặng thưởng huân, huy chương. Hàng chục đơn vị và binh đoàn, hàng trăm phân đội và tàu chiến được tặng thưởng danh hiệu đội cận vệ danh dự.

Nguyễn Hương Dịu (biên dịch)