Làm rõ nội hàm, tiêu chí của cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện

Các đại biểu nhấn mạnh sự cần thiết việc sửa đổi, bổ sung Luật Báo chí, điều này xuất phát từ yêu cầu cấp thiết về chính trị, pháp lý và thực tiễn trong bối cảnh báo chí, truyền thông đang chuyển đổi mạnh mẽ theo hướng số hóa, ranh giới giữa báo chí với mạng xã hội ngày càng mờ nhạt. So với Luật Báo chí năm 2016, dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) có nhiều điểm mới quan trọng, mang tính đột phá. Dự thảo luật quy định các nguyên tắc về mô hình hoạt động, kinh tế báo chí, mở rộng không gian hoạt động để phát triển báo chí trong bối cảnh sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, đáp ứng yêu cầu thông tin, tuyên truyền trong kỷ nguyên mới... Luật sửa đổi lần này khẳng định: “Báo chí ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là báo chí cách mạng, gắn liền với cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, hoạt động theo hướng chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại”.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn chủ trì phiên làm việc ngày 24-11 của Quốc hội. Ảnh: TRỌNG HẢI

Qua thảo luận, nhóm vấn đề được các đại biểu quan tâm nhiều nhất thuộc về mô hình cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện. Các ý kiến đề nghị cần làm rõ nội dung, tiêu chí xác định mô hình báo chí này để bảo đảm tính thống nhất, khả thi và phù hợp thực tiễn. Dự thảo luật quy định: Cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện là cơ quan báo chí có nhiều loại hình báo chí, cơ quan báo chí trực thuộc; có cơ chế đặc thù về tài chính; được thành lập phù hợp với Chiến lược phát triển và quản lý hệ thống báo chí được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Chính phủ quy định chi tiết cơ chế đặc thù về tài chính đối với từng cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện phù hợp với mức độ tự chủ.

Dẫn quy định từ dự thảo luật về cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, đại biểu Đỗ Đức Hiển (đoàn TP Hồ Chí Minh) nêu vấn đề, hiện nay, theo Quyết định số 362/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ: Phê duyệt Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025, có 6 cơ quan báo chí được thực hiện theo mô hình cơ quan truyền thông đa phương tiện (Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam, Báo Nhân Dân, Báo Quân đội nhân dân và Báo Công an nhân dân), tuy nhiên, mỗi cơ quan có mô hình tổ chức, cấp quản lý và cơ chế tài chính khác nhau. Nói cách khác, việc tiếp cận về mô hình cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện còn chưa có sự thống nhất về nội hàm, tiêu chí. “Việc quy định thành lập cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện phải phù hợp với Chiến lược phát triển và quản lý hệ thống báo chí là không có gì khác biệt so với cơ quan báo chí khác, bởi một trong những điều kiện được thành lập, cấp phép hoạt động của tất cả cơ quan báo chí là phải phù hợp với chiến lược này. Đó là chưa kể đến việc giao Chính phủ quy định chi tiết về cơ chế đặc thù về tài chính với từng cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện nhưng chưa xác định nguyên tắc, nội dung đặc thù là gì cũng chưa đủ rõ và khó xác định”, đại biểu Đỗ Đức Hiển phân tích.

Các đại biểu cũng cho rằng, dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) lần này có nhiều chính sách mới, đặc biệt là việc sửa đổi, bổ sung quy định về mô hình các cơ quan báo chí, điều này cũng sẽ đặt ra yêu cầu cần phải có quy định chuyển tiếp phù hợp để việc áp dụng pháp luật sau khi luật có hiệu lực thi hành được liên tục, không có khoảng trống, gây ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của các cơ quan báo chí cũng như công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực này. Bên cạnh đó, do tên gọi của mô hình cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện được quy định tại dự thảo luật khác với mô hình cơ quan truyền thông đa phương tiện được xác định tại pháp luật báo chí trước đây nên cũng cần có quy định chuyển tiếp theo hướng công nhận các cơ quan này được tiếp tục hoạt động theo mô hình mới mà không phải thành lập lại để tránh vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện.

Giải trình, làm rõ thêm về mô hình cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng nêu rõ, hiện Việt Nam có 6 cơ quan báo chí chủ lực theo Quyết định 362. Tuy nhiên, nhiều đại biểu đề xuất xem xét thêm điều kiện để báo chí địa phương được phát triển bền vững, tránh tình trạng xin-cho trong thành lập cơ quan báo chí mới. “Tinh thần chung là cơ quan soạn thảo sẽ phối hợp các cơ quan hữu quan sớm tổng kết và xây dựng chiến lược phát triển báo chí toàn quốc, sau đó trình cấp có thẩm quyền và thể hiện bằng nghị định của Chính phủ. Đây là vấn đề căn cơ, phải đặt trong quy hoạch tổng thể, không giải quyết riêng lẻ trong Luật Báo chí”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nêu.

Báo chí đầu tư, nền tảng số hưởng lợi - cần luật hóa quyền liên quan

Qua thảo luận, các đại biểu đặc biệt nhấn mạnh tới yêu cầu cần bảo vệ báo chí chính thống trong kỷ nguyên AI và tin giả. Đại biểu Quốc hội cho rằng, các nền tảng mạng xã hội đang thu lợi đáng kể nhờ hiển thị, tổng hợp, trích đoạn hoặc đặt liên kết nội dung báo chí. Tin tức đang trở thành tài nguyên để các nền tảng này tăng thời gian truy cập, quảng cáo và thậm chí là đào tạo mô hình AI. Trong khi đó, cơ quan báo chí phải chịu chi phí sản xuất tin tức nhưng lại không được chia sẻ doanh thu tương xứng, dẫn đến nguồn thu của báo chí truyền thống suy giảm mạnh.

 Đại biểu Hoàng Minh Hiếu (đoàn Nghệ An) phát biểu thảo luận tại hội trường. Ảnh: TRỌNG HẢI

Đại biểu  Lý Anh Thư (đoàn An Giang) nêu thực trạng, với việc sử dụng AI, bất kỳ cá nhân nào cũng có thể tạo ra bài viết, hình ảnh mang video giống hệt sản phẩm của báo chí. Tuy nhiên, tin tức lan truyền nhanh, không qua kiểm chứng khiến người dân khó phân biệt đâu là thông tin chính thống, đâu là thông tin do AI tạo ra. Từ thực trạng trên, đại biểu đề nghị cần hoàn thiện quy định để định danh và ràng buộc trách nhiệm tối thiểu đối với nhóm chủ thể đang sử dụng AI để sản xuất nội dung mang tính chất báo chí, nhằm hạn chế tin giả lan truyền trên không gian mạng. Cùng với đó, để hỗ trợ báo chí chính thống phát huy vai trò trong bối cảnh mới, đề nghị sớm quan tâm đầu tư nền tảng số báo chí quốc gia đã được đề cập tại dự thảo luật, đồng thời xây dựng cơ chế đặt hàng tin, bài giá trị cao và nghiên cứu phát triển dấu xác thực báo chí chính thống trên không gian mạng. Những giải pháp này vừa giúp báo chí nâng cao năng lực cạnh tranh, vừa hỗ trợ người dân tiếp cận thông tin chính xác, phân biệt nhanh giữa nội dung báo chí và nội dung tin giả mạo.

Để bảo đảm quyền lợi chính đáng của các cơ quan báo chí, thảo luận về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ, đại biểu Hoàng Minh Hiếu (đoàn Nghệ An) đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu để bổ sung quy định về quyền liên quan của cơ quan báo chí. Theo đó, đây là quyền được pháp luật trao cho các cơ quan báo chí nhằm bảo vệ lợi ích kinh tế và kiểm soát việc sử dụng lại nội dung báo chí bởi bên thứ ba, thông qua các quy định cho phép hoặc không cho phép sao chép, lưu trữ, lập chỉ mục, hiển thị đoạn trích, tổng hợp khai thác tin tức báo chí hoặc trích dẫn có tính hệ thống nhằm tạo dịch vụ cạnh tranh với báo chí... Đối với các doanh nghiệp thu lợi từ việc sử dụng nội dung báo chí trên các nền tảng số thì phải chia sẻ doanh thu với cơ quan báo chí trên cơ sở thương lượng giữa hai bên.

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Pháp luật xem các tin, bài liên quan.