QĐND - Ngập lụt luôn là vấn đề “nóng” ở TP Hồ Chí Minh. Cứ sau mỗi cơn mưa lớn, hay dịp triều cường là một số tuyến đường, khu dân cư ở các quận, huyện biến thành sông. Nhiều giải pháp, dự án chống ngập đã được triển khai nhưng hiệu quả chưa cao, ngập lụt vẫn ngày càng nghiêm trọng hơn, đòi hỏi cần có những đánh giá và giải pháp cụ thể, thiết thực hơn.

Sau mỗi cơn mưa, phố lại thành sông

Trong 3 tháng trở lại đây, ngập lụt tại TP Hồ Chí Minh có những diễn biến khác thường so với các năm trước, cứ sau mỗi cơn mưa lớn, triều cường là ngập lụt xảy ra nghiêm trọng ở nhiều khu dân cư, tuyến đường. Mưa lớn, kết hợp với triều cường tạo nên sự cộng hưởng khiến ngập lụt càng trầm trọng hơn. Liên tục từ ngày 15 đến 17-10, triều cường từ hệ thống sông Sài Gòn - Đồng Nai dâng cao đạt mức 1,55m, vượt mức báo động 3, cao nhất từ đầu năm đến nay nên đã gây ra tình trạng ngập lụt trên diện rộng.

Theo Trung tâm Quản lý nước và Biến đổi khí hậu TP Hồ Chí Minh, đến thời điểm hiện tại TP Hồ Chí Minh có hơn 100 điểm ngập. Tổng thời gian ngập ở TP Hồ Chí Minh lên tới 30 ngày mỗi năm, độ ngập sâu từ 0,15 đến 0,3m, nơi nặng nhất tới 0,6m. Trong khi đó, số điểm ngập do mưa và triều cường có xu hướng gia tăng trong thời gian tới, mức độ ngập năm sau cao hơn năm trước khoảng 1cm. Số điểm ngập tăng là do những kênh rạch thoát nước tự nhiên của Thành phố đang bị lấn chiếm và san lấp tùy tiện. Còn theo báo cáo của Khu Đường sông, toàn thành phố có 182 vị trí sông, kênh, rạch bị lấn chiếm; tập trung nhiều nhất là: Quận 7 (49 vị trí), quận 8 (39 vị trí), huyện Bình Chánh (24 vị trí), huyện Nhà Bè (15 vị trí).

Triều cường và mưa gây ngập ở nhiều tuyến đường ở TP Hồ Chí Minh.

Chiều 16-10, có mặt tại đường Lương Định Của (quận 2) chúng tôi chứng kiến triều cường từ sông Sài Gòn tràn mạnh trên các tuyến đường, khu dân cư gây ngập sâu từ 0,4-0,5m. Nước ngập khiến hàng loạt xe gắn máy bị chết máy. Các khu dân cư dọc hai bên đường Ngô Tất Tố, Ung Văn Khiêm (quận Bình Thạnh) cũng rơi vào cảnh tương tự. Chỉ hơn 1 giờ đồng hồ, triều cường đã tràn mạnh vào gây ngập hàng trăm hộ dân. Nước gây ngập nhiều tuyến đường, nên hầu hết hàng quán đều đóng cửa.

Anh Nguyễn Nhất Huy, ở khu phố 3 phường Hiệp Bình Phước (Thủ Đức) cho biết: Chúng tôi được biết có nhiều dự án chống ngập được chính quyền Thành phố triển khai nhưng tình trạng ngập vẫn không giảm. Ngập kéo theo ô nhiễm nguồn nước tràn vào nhà chúng tôi gây nguy hại về sức khỏe, dịch bệnh.

Không chỉ ở phường Hiệp Bình Phước, nhiều khu dân cư bên các đường Huỳnh Tấn Phát (quận 7), Hồ Ngọc Lãm, Đại lộ Võ Văn Kiệt (quận Bình Tân), Kha Vạn Cân (quận Thủ Đức), Lê Văn Lương (huyện Nhà Bè)… cũng bị nước ngập sâu từ 0,3 đến 0,5m. Tại khu vực quận 8, ngập lụt đã trở thành nỗi lo sợ của người dân. Cơn mưa chiều ngày 16-10 tuy không thật lớn, nhưng đã gây ngập hàng loạt khu dân cư ở các phường 12, 11, 13 (quận 8), các tuyến đường Tùng Thiện Vương, Hưng Phú, Tạ Quang Bửu, Phạm Thế Hiển có nhiều đoạn chìm sâu trong nước. Triều cường cộng với mưa đúng vào giờ tan tầm nên đường phố thành sông, gây nên tình trạng ùn tắc giao thông nhiều giờ liền. Nước từ các kênh rạch với màu đen kịt tràn vào nhà người dân, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.

Cần triển khai đồng bộ các giải pháp chống ngập

Ngập lụt được chính quyền TP Hồ Chí Minh tập trung nhiều giải pháp trong nhiều năm qua, hàng trăm dự án phòng, chống ngập với kinh phí hàng nghìn tỷ đồng được triển khai nhưng hiệu quả vẫn chưa cao. Theo Trung tâm Điều hành chương trình chống ngập nước TP Hồ Chí Minh, hơn 10 năm qua, chính quyền Thành phố đã hoàn thành hơn 170 công trình phục vụ chống ngập, chủ yếu tập trung vào các dự án vệ sinh môi trường, Dự án cải thiện môi trường nước và Dự án nâng cấp đô thị. Hiện nay, TP Hồ Chí Minh vẫn đang triển khai khoảng 100 công trình chống ngập trong giai đoạn từ 2011-2015, với diện tích khoảng 100km² thuộc 11 quận, huyện.

Tại cuộc họp giữa Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND TP Hồ Chí Minh với Trung tâm Điều hành chương trình chống ngập nước TP Hồ Chí Minh cuối tháng 9 vừa qua, việc giảm ngập được đánh giá là khả quan, nhưng vẫn còn nhiều việc khó khăn. Để bảo đảm đúng tiến độ thực hiện Chương trình giảm ngập nước giai đoạn 2011-2015, Trung tâm chống ngập kiến nghị UBND TP Hồ Chí Minh sớm ban hành cơ chế đặc thù về đầu tư xây dựng cơ bản áp dụng cho danh mục dự án trọng điểm, cấp bách giai đoạn 2011-2015 để các chủ đầu tư chủ động triển khai và đẩy nhanh tiến độ thực hiện. Bên cạnh đó cần quy hoạch một không gian tối thiểu dành cho nước (như đối với diện tích dành cho giao thông, cây xanh…), đồng thời rà soát các quy hoạch hiện hành để điều chỉnh theo hướng giảm thiểu thiệt hại trong tương lai.

Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Lê Huy Bá, Trường Đại học Công nghiệp TP Hồ Chí Minh cho rằng: Giải pháp tổng thể chống ngập lụt phải xuất phát từ nguyên lý cân bằng nước. TP Hồ Chí Minh hình thành, phát triển trên vùng đất ngập triều. Vì vậy, khi xây dựng các hệ thống thoát nước cần căn cứ vào tình hình mỗi lưu vực sông - rạch, lạch - triều; xây dựng đô thị phải hết sức lưu ý tránh những hậu quả triều cường, tránh ngập bẩn và ngập mặn. Phải tính toán kỹ diện tích đất, mặt thoáng cần giữ lại không được san lấp để duy trì hệ sinh thái, duy trì diện tích đất tự nhiên, điều tiết nước mưa - nước triều.

Chương trình giảm ngập nước giai đoạn 2011-2015 của UBND TP Hồ Chí Minh đưa ra mục tiêu tổng quát là tập trung giải quyết cơ bản tình trạng ngập nước tại khu vực trung tâm; kiểm soát, ngăn chặn không để phát sinh điểm ngập mới trên 5 vùng còn lại (khoảng 580 km²); giai đoạn 2016-2020, giải quyết cơ bản ngập nước do mưa tại 5 lưu vực ngoại vi và phần diện tích còn lại của Thành phố.

Giải pháp nhiều, nhưng ngập lụt vẫn đang là vấn đề nóng bỏng của TP Hồ Chí Minh. Ông Đỗ Tấn Long, Trưởng phòng Quản lý hệ thống thoát nước Trung tâm chống ngập TP Hồ Chí Minh thừa nhận: Các giải pháp, dự án chống ngập lụt chưa thực hiện đồng bộ nên hiệu quả chưa cao. Khi thi công công trình, một vài các hạng mục thiếu sự kết nối. Một số nhà thầu thi công công trình chống ngập thiếu trách nhiệm, cẩu thả khiến các hệ thống thoát nước hiện nay không thoát nước được...

Còn theo Tiến sĩ Hồ Long Phi, Giám đốc Trung tâm Quản lý nước và Biến đổi khí hậu TP Hồ Chí Minh, hằng năm, TP Hồ Chí Minh sụt lún khoảng 2 - 3cm, thủy triều năm sau luôn cao hơn năm trước, dẫn đến hệ thống tiêu thoát nước bị tăng tải. Trong khi đó, hệ thống các công trình chống ngập của Thành phố ngày càng lỗi thời và nhiều điểm đã bị quá tải, nhất là những lúc có mưa lớn kết hợp với triều cường hay khi xả lũ.

Gần đây, nhiều chuyên gia đã đề xuất cần thực hiện tốt các giải pháp phi công trình trong vấn đề chống ngập lụt tại TP Hồ Chí Minh. Cụ thể, cần tăng cường năng lượng quản lý hệ thống thoát nước, xây dựng hệ thống hành lang pháp lý, nâng cao nhận thức cộng đồng... Việc để người dân tự quản lý, kiểm soát những công trình giảm thiểu lũ, điều tiết lượng nước cũng là một yếu tố quan trọng góp phần hạn chế ngập lụt ở các đô thị. Hơn nữa, chính quyền Thành phố cần sớm đẩy mạnh các giải pháp chống ngập có tính tổng thể. Đặc biệt là nguồn vốn cho các dự án chống ngập cụ thể, tránh bị đầu tư dàn trải, có tính chắp vá như thời gian qua.

Bài và ảnh: Song An