Phát triển sản xuất gắn với tái cơ cấu nông nghiệp ở Tây Nguyên

Chuyển đổi cây trồng, mô hình sản xuất, ứng dụng công nghệ cao, tăng cường liên kết tạo ra chuỗi giá trị… là những giải pháp đang được các tỉnh trên địa bàn Tây Nguyên triển khai quyết liệt để phát triển sản xuất gắn với tái cơ cấu nông nghiệp.

Phát triển vượt quy hoạch, xa rời thị trường

Tây Nguyên có khoảng 2 triệu héc-ta đất sản xuất nông nghiệp, trong đó, đất bazan chiếm 74,25% diện tích đất bazan của cả nước, điều kiện khí hậu, nguồn nhân lực, cơ sở hạ tầng thích hợp cho phát triển một nền nông nghiệp hàng hóa hiện đại. Song lãnh đạo các tỉnh Tây Nguyên và chuyên gia kinh tế đều nhận định, nông nghiệp chưa phát triển tương xứng với tiềm năng, thế mạnh của vùng. Một số cây trồng phát triển tự phát, vượt quy hoạch, năng suất thấp, thiếu bền vững. “Đề án phát triển ngành cà phê bền vững đến năm 2020” của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xác định, 4 tỉnh Tây Nguyên, gồm: Gia Lai, Đắc Lắc, Đắc Nông, Lâm Đồng là vùng trọng điểm cà phê của cả nước với 530.000ha. Nhưng tổng diện tích cà phê hiện nay của Tây Nguyên đã là 582.149ha, vượt quy hoạch gần 53.000ha.    

TS Trần Vinh, Phó viện trưởng Viện Khoa học Kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên lo ngại: Nông nghiệp Tây Nguyên không chỉ có diện tích cây trồng vượt quy hoạch mà còn nhiều giống cây chất lượng kém chưa được thay thế. Việc ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất, chế biến ở các địa phương trong vùng còn chậm. Đặc biệt, sản xuất chưa gắn với thị trường, hàng hóa nông sản giá trị thấp vì chủ yếu bán thô, thị trường tiêu thụ bấp bênh.

Từ nhận định của TS Trần Vinh, phóng viên đã tìm hiểu tại hai siêu thị lớn ở tỉnh Gia Lai của Saigon Co.op là Co.opmart Pleiku (hoạt động từ năm 2007) và Co.opmart Chư Sê (hoạt động từ năm 2017). Năm 2017, hai siêu thị này đạt doanh thu gần 400 tỷ đồng, thuộc top đầu về hiệu quả kinh doanh ở khu vực miền Trung-Tây Nguyên của Saigon Co.op. Nhưng hàng hóa nông sản của Tây Nguyên ở trong siêu thị có số lượng rất ít. Ông Phạm Trung Kiên, Phó tổng giám đốc Saigon Co.op thừa nhận: “Mặc dù Saigon Co.op đang nỗ lực tìm kiếm các nhà cung cấp hàng hóa tại địa phương, nhưng chưa có nhiều đơn vị đạt chuẩn để đưa hàng vào siêu thị”.

Hướng đến tái cơ cấu bền vững

Để phát huy tối đa lợi thế của mình, các tỉnh Tây Nguyên đang đẩy nhanh quá trình tái cơ cấu nông nghiệp, bố trí, sắp xếp lại các chuyên ngành sản xuất theo nguyên tắc sử dụng tối đa lợi thế so sánh và sử dụng tối ưu các nguồn lực đầu vào để tạo ra hiệu quả kinh tế, năng lực cạnh tranh cao hơn, bền vững hơn cho toàn ngành; thay đổi quy mô sản xuất nhằm tạo ra sản phẩm hàng hóa nông sản có chất lượng và giá trị cao, phù hợp với nhu cầu thị trường, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực, nâng cao thu nhập cho nông dân và bảo đảm tính bền vững. 

Giải pháp được các tỉnh Tây Nguyên ráo riết thực hiện là quy hoạch lại các vùng sản xuất, vùng nguyên liệu theo thế mạnh của từng địa phương; chuyển đổi nhanh giống cây trồng, vật nuôi theo đúng quy hoạch đã xác định; liên kết sản xuất để tăng quy mô và gắn với thị trường tiêu thụ. Tìm hiểu tại Kon Tum, chúng tôi được biết, tỉnh đang triển khai thực hiện một loạt các đề án lớn, như: Đề án hỗ trợ phát triển cây cà phê xứ lạnh ở các xã vùng Đông Trường Sơn; Đề án phát triển nông nghiệp công nghệ cao giai đoạn 2016-2020, định hướng đến năm 2030; Đề án phát triển lâm nghiệp theo hướng bền vững và kế hoạch xây dựng cánh đồng lớn đối với các sản phẩm có lợi thế… Đẩy mạnh liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm, xây dựng 9 chuỗi liên kết theo tiêu chí cánh đồng lớn với các sản phẩm cà phê vối, cà phê chè; rau củ quả; dược liệu, mì, mía; cây thức ăn chăn nuôi, lúa, gạo; chanh dây và các sản phẩm đặc thù của địa phương.

Tỉnh Lâm Đồng tập trung tái cơ cấu nông nghiệp gắn với thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016-2020; chú trọng phát triển công nghiệp-tiểu thủ công nghiệp, nhất là công nghiệp chế biến nông, lâm sản mà tỉnh có lợi thế cạnh tranh. Tỉnh Đắc Lắc ưu tiên sản xuất các nông sản thị trường cần, có giá trị kinh tế cao và phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu của địa phương; khuyến khích các tổ chức, cá nhân đầu tư sản xuất nông nghiệp sạch, nông nghiệp hữu cơ, chế biến nông, lâm, thủy sản… 

Tỉnh Gia Lai đặt mục tiêu giai đoạn 2016-2020 xây dựng cánh đồng lớn với tổng diện tích khoảng 18.000ha cho 5 cây trồng chính, gồm: Cà phê, hồ tiêu, mía, mì và lúa nước. Công ty Cổ phần Thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao là một trong những doanh nghiệp chế biến nông sản hàng đầu tại Việt Nam và xuất khẩu ra thị trường thế giới cũng đã có mặt ở Gia Lai để liên kết với nông dân phát triển vùng nguyên liệu, chế biến, xuất khẩu. Ông Nguyễn Thanh Tùng, Phó tổng giám đốc Công ty Cổ phần Thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao cho biết: “Công ty dự kiến phát triển vùng nguyên liệu trên 15.000ha với chính sách hỗ trợ giống cây trồng chất lượng cao theo hình thức vay không lấy lãi; tập huấn, hướng dẫn người dân trồng và chăm sóc đúng quy chuẩn kỹ thuật; cam kết thu mua 100% sản phẩm tại vườn với giá ổn định”.

NGUYỄN ANH SƠN