Tuy nhiên, tại Hội nghị thúc đẩy giải ngân nguồn vốn ODA và vay ưu đãi nước ngoài năm 2019 do Bộ Tài chính tổ chức ngày 26-6 cho thấy, tình trạng giải ngân các nguồn vốn này rất chậm, tỷ lệ giải ngân ngày càng có xu hướng giảm.

Gần 223.000 tỷ đồng vay về chưa giải ngân

Thông tin về tình trạng giải ngân vốn ODA, vốn ưu đãi thời gian qua, theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng: Việc giải ngân các nguồn vốn này từ năm 2016 đến nay đều không đạt dự toán. Cụ thể, theo kế hoạch vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020, vốn vay ODA và vay ưu đãi nước ngoài được điều chỉnh theo nghị quyết của Quốc hội là 360.000 tỷ đồng. Đến hết năm 2019, tổng số vốn đã giao là 244.300 tỷ đồng. Tuy nhiên, số đã giải ngân, lũy kế từ năm 2016 đến tháng 5-2019 chỉ hơn 133.000 tỷ đồng, mới đạt xấp xỉ 37% so với kế hoạch đã điều chỉnh. “Đến hết năm 2019, trong số 360.000 tỷ đồng vốn đầu tư công của cả giai đoạn 2016-2020, số tiền còn lại phải giải ngân gần 223.000 tỷ đồng. Với tốc độ giải ngân chậm như hiện nay, đây là con số rất đáng báo động”, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng cho biết.

Đề cập tới các nguyên nhân khiến nguồn vốn ODA và vay ưu đãi giải ngân chậm, Cục trưởng Cục Quản lý nợ và tài chính đối ngoại (Bộ Tài chính) Trương Hùng Long cho biết: "Hiện có rất nhiều hạn chế và vướng mắc trong bố trí kế hoạch vốn đầu tư công trung hạn; vướng mắc về thủ tục đầu tư, thủ tục cho vay lại và thủ tục kiểm soát chi, giải ngân và rút vốn".

Cụ thể, kế hoạch đầu tư công trung hạn bố trí thiếu so với nhu cầu. Theo thống kê của Bộ Tài chính, hiện có 26 khoản vay với tổng trị giá 3.463 triệu USD ký mới từ năm 2016 đến nay có nhu cầu giải ngân nhưng chưa được đưa vào kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020. Bên cạnh đó, kế hoạch đầu tư công năm 2019 phân bổ chậm. Đến nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) mới giao kế hoạch bằng 48% kế hoạch vốn Quốc hội giao. Tình trạng này dẫn đến việc rất nhiều nơi không có nguồn để giải ngân, trong khi nhu cầu thực hiện các dự án là rất cấp bách. “Đáng chú ý, tình trạng giao kế hoạch vốn chưa đúng, chưa đủ tồn tại kéo dài. Một số đã hết thời hạn giải ngân nhưng vẫn chưa được bố trí kế hoạch vốn, như: Dự án xây dựng Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội, dự án tăng cường hệ thống y tế tuyến tỉnh Thanh Hóa...”, ông Trương Hùng Long nhấn mạnh.

Ý kiến tại hội nghị cũng cho thấy, việc điều chỉnh kế hoạch vốn ở các dự án và các tiểu dự án diễn ra thường xuyên và liên tục ở tất cả bộ, ngành và địa phương. Tuy nhiên, thủ tục điều chỉnh kế hoạch vốn theo quy định rất phức tạp, qua nhiều cấp. Nhiều trường hợp dự án đến khi được điều chỉnh đã hết thời hạn giải ngân và lại phải xin gia hạn dự án, kéo theo nhiều thủ tục pháp lý phức tạp. Ví như, dự án nâng cấp đô thị Đồng bằng sông Cửu Long, dự án đường hành lang ven biển phía Nam...

Chia sẻ về điều này, theo Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tại Việt Nam Eric Sidgwick (đại diện 6 nhà tài trợ chính của Việt Nam): Từ năm 2014 tới nay, mức độ trung bình giải ngân vốn ODA và vốn vay ưu đãi của Việt Nam chỉ bằng một nửa giai đoạn trước và so với các nước cùng nhận tài trợ từ ADB. Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là vướng mắc về thủ tục đầu tư. Các quy định về thủ tục đầu tư thay đổi liên tục, phức tạp, trùng lắp và không nhất quán. Tính sẵn sàng của dự án thấp cũng là nguyên nhân dẫn tới nguồn vốn bị ùn ứ. Trong nhiều trường hợp, các dự án mặc dù được bố trí đủ kế hoạch vốn nhưng công tác triển khai chậm. Điều này cho thấy công tác chuẩn bị dự án còn nhiều bất cập. Đặc biệt, các vấn đề liên quan đến tư vấn thiết kế dự án, triển khai công tác giải phóng mặt bằng, tái định cư… “Việc giải ngân chậm sẽ làm chi phí dự án leo thang, thậm chí dẫn tới tranh chấp hợp đồng với nhà thầu, ảnh hưởng đến uy tín của Việt Nam. Tác động này không ngay lập tức nhưng về lâu dài sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế”, ông Eric Sidgwick nêu rõ.

Kiến nghị Chính phủ ban hành chỉ thị đẩy nhanh giải ngân vốn 

Đề xuất các giải pháp để thúc đẩy giải ngân nguồn vốn ODA và vốn vay ưu đãi, theo Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Ngọc Đông: Bộ sẽ gắn trách nhiệm của thủ trưởng đơn vị về kết quả giải ngân; tiếp tục quyết liệt chỉ đạo các chủ đầu tư, ban quản lý dự án phối hợp chặt chẽ với từng địa phương trong công tác giải phóng mặt bằng, đẩy nhanh tiến độ thực hiện, đẩy mạnh công tác nghiệm thu, thanh toán để bảo đảm giải ngân hết kế hoạch giao của từng dự án. Đại diện TP Hồ Chí Minh và TP Hà Nội kiến nghị, việc bố trí đầy đủ vốn ODA trung hạn và hằng năm cần được thực hiện sớm đối với các dự án thực hiện theo cơ chế cấp phát từ ngân sách Trung ương để thành phố bảo đảm tiến độ thực hiện dự án theo đúng các hiệp định vay đã cam kết, sớm đưa dự án vào khai thác sử dụng.

Đưa ra khuyến nghị đối với Việt Nam, ông Eric Sidgwick cho rằng: "Chính phủ cần chỉ đạo Bộ KH&ĐT phối hợp với Bộ Tài chính và các đối tác phát triển sửa đổi quy định hiện hành để bảo đảm sự thống nhất và rõ ràng về vai trò, trách nhiệm của các cơ quan tham gia khác nhau; đơn giản hóa mạnh mẽ và giảm số lượng các bước phê duyệt để phân cấp nhiều hơn. Cùng với đó, cần tăng mạnh hiệu quả thực hiện danh mục đầu tư vốn ODA...".

Để đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn vay ODA và vốn vay ưu đãi, Bộ Tài chính kiến nghị Chính phủ giao Bộ KH&ĐT khẩn trương phối hợp với các bộ, ngành liên quan xây dựng nghị định mới về quản lý vốn ODA và vay ưu đãi theo hướng thông thoáng hơn; đơn giản hóa quy trình bổ sung kế hoạch vốn hằng năm; đơn giản hóa cơ chế điều chỉnh, điều chuyển kế hoạch vốn cũng như cơ chế hạch toán và chuyển nguồn đối với vốn vay ODA, vay ưu đãi. Đặc biệt, Bộ Tài chính kiến nghị Thủ tướng Chính phủ ban hành chỉ thị về đẩy nhanh tiến độ giải ngân nguồn vốn ODA và vay ưu đãi của Chính phủ cho 6 tháng cuối năm 2019.

 

VŨ DUNG