"Make in" và khát vọng làm chủ công nghệ

Trong hơn 30 năm đổi mới, nền kinh tế Việt Nam đã có sự tăng trưởng mạnh. Tuy nhiên, nhìn một cách khách quan, tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam trong những năm qua chủ yếu theo bề rộng, phụ thuộc vào khai thác tài nguyên, xuất khẩu thô, năng suất lao động còn thấp… Trong khu vực, các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc đã trở thành "con rồng châu Á" dựa vào PTCN. Tại diễn đàn, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, sau nhiều năm chủ yếu lắp ráp và gia công công nghệ cho nước ngoài, nền công nghiệp công nghệ Việt Nam phải chuyển từ thụ động "Made in Vietnam" sang chủ động “Make in Vietnam”. Điều đó tức là sản phẩm sáng tạo tại Việt Nam, thiết kế và sản xuất tại Việt Nam. Chủ động về công nghệ không chỉ giúp Việt Nam thịnh vượng mà còn giúp tạo sức mạnh về công nghiệp quốc phòng để giúp Việt Nam có hòa bình lâu dài. 

Năm 2018, nền công nghiệp công nghệ thông tin (CNTT) nước ta có gần 50.000 doanh nghiệp (DN). Các DNCN không ngừng mở rộng, không chỉ là những DN nghiên cứu sản phẩm phần cứng, phần mềm truyền thống, mà còn có sự xuất hiện của DN khởi nghiệp công nghệ. Đặc biệt, sự tham gia của các DN lớn đã thành công trong các lĩnh vực như bất động sản, tài chính… đầu tư cho PTCN. Tiêu biểu như Tập đoàn Vingroup có thể sản xuất tự động hóa 4.0. Không chỉ gia tăng số lượng doanh nghiệp, chất lượng các sản phẩm công nghệ Việt Nam ngày càng được khẳng định. Cụ thể, Tập đoàn Công nghiệp-Viễn thông Quân đội (Viettel) tự sản xuất thiết bị mạng 5G, thiết bị mà hiện chỉ có 4 quốc gia trên thế giới có thể làm được; Việt Nam cũng có mạng xã hội riêng là Zalo và ứng dụng gọi xe Be; hóa đơn điện tử của Công ty Cổ phần Misa giải quyết bài toán chuyển đổi hóa đơn giấy sang hóa đơn điện tử, tiết kiệm tới 10.000 tỷ đồng/năm… Tại diễn đàn, các DNCN Việt Nam đều khẳng định hoàn toàn đủ khả năng để thực hiện khát vọng "Make in Vietnam", xây dựng được sản phẩm công nghệ cạnh tranh trực tiếp với nước ngoài, chỉ có DN Việt Nam mới thấu hiểu và giải quyết những vấn đề đặc thù của đất nước, những điều mà DN nước ngoài không thể hiểu hết được.

leftcenterrightdel
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tham quan sản phẩm của các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam. Ảnh: THỐNG NHẤT

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều rào cản khiến PTCN chưa được như kỳ vọng. Ông Nguyễn Thế Tân, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần VCCorp cho rằng, chính sách quản lý DNCN còn nhiều bất cập như liên quan đến thuế, bảo hộ ngược cho DN nước ngoài trong lĩnh vực liên quan đến sản xuất nội dung số. Mức thuế thu nhập và giá trị gia tăng mà DNCN Việt Nam phải đóng chiếm 15-20% doanh thu là quá cao, trong khi một số quốc gia ưu đãi thuế cho DNCN. Trong khi đó, ông Trần Thanh Hải, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Be cho rằng: “Chính sách điều kiện kinh doanh áp dụng cho các DN khởi nghiệp còn khắt khe, nếu không thay đổi vấn đề này, DNCN Việt Nam không thể làm chủ công nghệ”. Trong khi đó, Phó chủ tịch Tập đoàn Vingroup Lê Thị Thu Thủy nêu ý kiến: “Hiện tại, nước ta vẫn thiếu chính sách nhằm hỗ trợ đẩy mạnh phát triển các công nghệ mang lại hiệu quả kinh tế cao, thân thiện môi trường như sản xuất ô tô điện, xe máy điện hay các công nghệ có thể ứng dụng với mục đích nhân đạo”. 

Đặt tiêu chuẩn cao để buộc doanh nghiệp phải đổi mới công nghệ

Nhiều giải pháp phát triển DNCN Việt Nam được đưa ra tại diễn đàn, tập trung đến những yếu tố: Nguồn nhân lực; tháo gỡ những khó khăn từ thể chế, chính sách. Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, nên cho phép thử nghiệm các công nghệ mới, các mô hình kinh doanh mới, với cách tiếp cận Sandbox, điều đó có nghĩa là cái gì chưa biết quản lý thế nào thì sẽ cho phép thử nghiệm trong một không gian và thời gian giới hạn. Những "đặc khu công nghệ", "đặc khu đổi mới sáng tạo", với nội hàm là nơi thử nghiệm những cơ chế vượt trội dành cho DNCN, có thể được Chính phủ xem xét. Ngoài việc tạo các điều kiện thuận lợi cho DNCN Việt Nam phát triển, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng cần tạo thêm thách thức để cho DN vững vàng hơn, Chính phủ đặt ra những tiêu chuẩn cao hơn cho các sản phẩm Việt Nam, để từ đây các DN buộc phải đổi mới công nghệ. Hơn nữa, các DN lớn của Việt Nam trên mọi lĩnh vực đã thành công cần phải đầu tư vào PTCN, công nghiệp nhằm hình thành các DNCN Việt Nam có quy mô lớn.

Phát biểu tại diễn đàn, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đánh giá cao chủ đề của diễn đàn cũng như nỗ lực của DNCN Việt Nam đối với sự phát triển đất nước. Thủ tướng cho rằng, công nghệ chính là nhân tố cho tăng trưởng. Muốn tăng thu nhập trung bình phải phát triển DNCN để đến năm 2045, nước ta trở thành nước công nghiệp thịnh vượng, hơn 50% dân số ở tầng lớp trung lưu. Thủ tướng nhận định: “Việt Nam hiện mới mua các dây chuyền công nghệ, công nghệ nguồn còn rất ít. Trong tương lai, nước ta không chỉ hấp thu, làm chủ công nghệ mà cần phát minh, sáng chế công nghệ. Đó là con đường duy nhất dẫn đến một quốc gia hùng cường”.

Thủ tướng khẳng định: “Sau 30 năm lắp ráp, gia công, nay đã đến lúc Việt Nam có đủ điều kiện để chuyển sang sáng tạo làm ra các sản phẩm công nghệ Việt Nam”. Thủ tướng cũng cho rằng, trong cuộc cách mạng này, DN đóng vai trò quyết định: "DNCN Việt Nam là hạt nhân để thực hiện khát vọng một quốc gia “hóa rồng”. Tiềm năng phát triển DNCN Việt Nam là rất lớn. Đó là con người Việt Nam thông minh, cần cù, thị trường gần 100 triệu dân, công nghệ đang đi vào mọi ngõ ngách. Thủ tướng đặt ra mục tiêu: “Lĩnh vực ICT ở Việt Nam hiện nay có khoảng 50.000 DN doanh thu 100 tỷ USD. Mục tiêu sắp tới là 100.000 DN và thay vì gia công thì cần có những sản phẩm Việt Nam, giải quyết bài toán Việt Nam từ đó đi ra nước ngoài”.

Thủ tướng khuyến khích các DN lớn đã thành công trong môi trường quốc tế về Việt Nam thể hiện tinh thần trách nhiệm dẫn dắt phát triển DNCN Việt Nam. "Các DN lớn của Việt Nam cần đặt sứ mệnh DN gắn liền với sứ mệnh quốc gia”, Thủ tướng nói.

Sẽ sớm ban hành Chiến lược chuyển đổi số quốc gia

Thủ tướng lưu ý, Việt Nam cần nhận thức được những thách thức trong thời đại số. Việt Nam dù đi sau vẫn có thể thành công nếu nắm bắt được cơ hội, hành động cụ thể, kịp thời. Thủ tướng nhấn mạnh: “Thời gian không chờ đợi, cơ hội không tự đến nên cần hành động nhanh hơn trong thời đại kỹ thuật số. Những phương thức kinh doanh cũ kỹ cần nhường chỗ cho những giải pháp đổi mới sáng tạo và công nghệ”.

Đối với các cơ quan quản lý Nhà nước, Thủ tướng cho biết, sẽ sớm ban hành Chiến lược chuyển đổi số quốc gia trong năm 2019 để tạo thị trường cho các DNCN. Bởi, muốn có DNCN, việc tạo ra thị trường là quan trọng nhất. “Mọi DN, mọi ngành, trong nhân dân, các cơ quan quản lý Nhà nước, các địa phương đều ứng dụng công nghệ thì chắc đó là thành công của các bạn”, Thủ tướng nói.

Trước những kiến nghị, đề xuất của DN, bộ, ngành liên quan, Thủ tướng đồng ý chủ trương nghiên cứu thí điểm xây dựng đặc khu công nghệ, khu đổi mới sáng tạo, tạo điều kiện cho DN phát triển. Cùng với đó, Thủ tướng sẽ có văn bản giao Bộ Giáo dục và Đào tạo nghiên cứu và đổi mới giáo dục, dạy kiến thức CNTT và tiếng Anh từ lớp 1, thúc đẩy đổi mới môn học để nâng cao năng lực tiếp cận khoa học công nghệ. Ngoài ra, cần nghiên cứu cơ chế chính sách thu hút các chuyên gia, kỹ sư công nghệ thông tin người Việt Nam ở nước ngoài về làm việc. Cùng với đó, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc giao Bộ TT&TT soạn thảo chỉ thị, chiến lược hay chương trình hành động về phát triển DNCN Việt Nam để trình Thủ tướng trong tháng 6, từ đó, tạo cơ sở pháp lý để triển khai.

 QUANG PHƯƠNG - TRÀ MY