Những tác phẩm nổi tiếng về sử học, triết học, văn học… của Giáo sư, Nhà giáo nhân dân, Anh hùng lao động Trần Văn Giàu đã trở thành tài sản vô giá trong kho tàng tri thức Việt Nam. Có thể nói ông là một “Cây đại thụ” trong làng sử học Việt Nam, một trong số những người đầu tiên vinh dự được nhận giải thưởng Hồ Chí Minh.

Cả cuộc đời hoạt động cách mạng của Giáo sư đã trở thành vốn sống, kho tri thức phong phú, sống động cho những tác phẩm có giá trị vô cùng to lớn, phục vụ cho công tác nghiên cứu, giảng dạy, giáo dục truyền thống yêu nước của dân tộc ta. Chỉ riêng trong lĩnh vực nghiên cứu sử học và triết học, những tác phẩm của ông luôn ra sức tìm kiếm lời giải đáp cho những câu hỏi: Đạo làm người Việt Nam là gì? Tư tưởng Việt Nam là gì? Bản lĩnh Việt Nam là gì? Và canh cánh nhất vẫn là câu hỏi: Sợi chỉ đỏ xuyên suốt lịch sử dựng nước gắn liền với giữ nước của ông cha ta là gì?
Bìa tập thứ nhất "Tổng tậpTrần Văn Giàu".

Để phục dựng bức tranh lịch sử chống xâm lăng của dân tộc, Giáo sư Trần Văn Giàu đã dày công nghiên cứu mảng lịch sử Việt Nam cận - hiện đại bi hùng, thấm đẫm chủ nghĩa yêu nước, chuyển hoá thành chủ nghĩa anh hùng cách mạng, ở một vùng đất rất trẻ - đất phương Nam-sắp tròn 310 tuổi nhưng đã có một thế kỷ liên tục chống ngoại xâm. Một vùng đất đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh khen tặng là “Thành đồng Tổ quốc” (2-1946). Cùng với các tác phẩm thuộc nhiều lĩnh vực, công trình nghiên cứu đồ sộ về lịch sử chống xâm lăng của dân tộc ta từ đầu thế kỷ XIX đến cuối thế kỷ XX của Giáo sư Trần Văn Giàu là tài sản vô giá trong kho tàng tri thức Việt Nam.

Tập thứ nhất của bộ “Tổng tập Trần Văn Giàu” là một trong những công trình lớn nhất từ trước đến nay của Nhà xuất bản Quân đội nhân dân vừa hoàn thành và xuất bản cuối tháng 11- 2006 thiết thực chào mừng kỷ niệm 60 năm ngày toàn quốc kháng chiến (19-12-1946 - 19-12-2006). Sách dày 1.880 trang, khổ 19 x 27, số lượng 2.000 cuốn, được phát hành tại doanh nghiệp sách Thành Nghĩa - Thành phố Hồ Chí Minh và tất cả các thư viện của các tỉnh, thành phố trên cả nước.

Nội dung của ấn phẩm gồm hai phần chính: Phần thứ nhất: “Chống xâm lăng” gồm 3 quyển (1, 2, 3) là bức tranh lịch sử sống động về cuộc kháng chiến chống Pháp lần thứ nhất đầy bi hùng của dân tộc, từ khi thực dân Pháp đánh chiếm Đà Nẵng, Gia Định đến khi phong trào Cần Vương chấm dứt (1858 - 1898).

Phần thứ hai: “Miền Nam giữ vững Thành Đồng” gồm 4 quyển (1, 2, 3, 4) là bức tranh toàn cảnh về cuộc kháng chiến hơn 10 nghìn ngày đêm chống thực dân Pháp xâm lược lần hai, rồi chống Mỹ cứu nước của nhân dân ta cho đến ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất Tổ quốc (1945-1975). Khép lại ở tập thứ nhất là những trang luận về “Bản lĩnh Việt Nam”, được hun đúc suốt nhiều thế kỷ dựng nước gắn liền với giữ nước của dân tộc ta với truyền thống: Tự lực, tự cường, dám đánh, quyết thắng; lấy yếu thắng mạnh, lấy ít địch nhiều; lấy chí nhân thay cường bạo…

Giáo sư Trần Văn Giàu không chỉ là một nhà nghiên cứu uyên bác mà còn là một vị lão thành cách mạng. Ông nguyên là Chủ tịch Ủy ban kháng chiến Nam bộ năm 1945, nguyên Giám đốc Nha thông tin-tuyên truyền của Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hoà tại chiến khu Việt-Bắc từ ngày Toàn quốc kháng chiến (1946) đến năm 1950…

Trong lời “Tâm sự cùng bạn đọc” nhân dịp hoàn thành tập thứ nhất của bộ “Tổng tập Trần Văn Giàu”, ông viết: “Trong quá trình nghiên cứu mảng lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc, liên quan nhiều đến việc nhà binh, tôi có may mắn được chuyện trò, trao đổi với Anh Văn (Đại tướng Võ Nguyên Giáp), vị tướng tài được nhiều người kính trọng, yêu mến, cũng là người đồng niên, đồng nghiệp sử với tôi… Tôi có dự định làm một việc gì có ý nghĩa vào dịp kỷ niệm 61 năm Quốc khánh (2-9-1945/2-9-2006) và 60 năm ngày Toàn quốc kháng chiến (19-12-1946/19-12-2006), cũng là dịp sinh nhật lần thứ 95 của mình. Đang phân vân thì được anh em Nhà xuất bản Quân đội nhân dân đề nghị tập hợp một số cuốn sách mà tôi đã viết để in thành cuốn “Tổng tập Trần Văn Giàu”… Tôi mong đây vừa là tài liệu tham khảo, nghiên cứu; vừa là tình cảm chân thành của tôi gửi tới bạn đọc”…

Các tác phẩm của Giáo sư Trần Văn Giàu có số lượng rất lớn. Được biết, tiếp theo Tập thứ nhất của Tổng tập, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân sẽ lần lượt giới thiệu với bạn đọc các tập tiếp theo của “Tổng tập Trần Văn Giàu” với các nội dung: Chuyên khảo về giai cấp công nhân Việt Nam, về lịch sử tư tưởng Việt Nam và nhiều lĩnh vực khác...

Phan Ngọc Doãn