Về lại cội nguồn báo Quân đội nhân dân

Bia đá báo Quân đội nhân dân trước khi tôn tạo tại xóm Khau Diều, xã Định Biên, huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên.

Tôi về nhận công tác tại Ban đại diện phía Nam báo Quân đội nhân dân đúng vào dịp kỷ niệm 55 năm ngày báo Quân đội nhân dân ra số đầu tiên (20/10/1950-20/10/2005). Cầm tờ báo Quân đội nhân dân ngày 20-10-2005, trong lòng tôi dâng trào niềm tự hào về tờ báo có bề dày truyền thống lịch sử. Bên cạnh đó là nỗi lo, liệu mình có hòa nhịp được với các cây viết của báo? Tôi đọc rất kỹ bài xã luận “Có!”, đăng trong số báo đầu tiên, được đăng lại trên số báo xuất bản 55 năm sau. Và đặc biệt là lời căn dặn báo Quân đội nhân dân của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Nói những điều thật thiết thực, đúng đường lối chính trị, ít tếu, viết ngắn, giản dị, vẽ dễ hiểu, trình bày rõ ràng, ít tiếp sang trang khác…”. Lúc ấy tôi thầm ước có một ngày về thăm xóm Khau Diều, xã Định Biên, huyện Định Hóa, Thái Nguyên, nơi cội nguồn của báo Quân đội nhân dân.

Điều mong ước ấy đã đến. Đầu tháng 10 này, tôi cùng Đại tá Lê Quý Hoàng, trưởng phòng Chính trị và trung tá Đặng Xuân Chiến, trưởng ban tài chính của báo Quân đội nhân dân về thăm xóm Khâu Diều, xã Định Biên, huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên với mục đích xác định lại khuôn viên khu nhà bia và nhà văn hóa để chuẩn bị cho việc khởi công xây dựng. Từ Hà Nội chúng tôi đi theo quốc lộ số 3 chạy qua thành phố Thái Nguyên chừng ba chục ki-lô-mét thì rẽ trái vào huyện Định Hóa, nơi đây là Thủ đô kháng chiến trong 9 năm chống thực dân Pháp. Vào những năm ấy, muốn đến được vùng này thì phải đi vài ba ngày, vì đường đi rất khó khăn. Nay thì đường nhựa phẳng lỳ uốn quanh những đồi cọ, đồi chè xanh mướt.

Đến ngã ba Quán Vuông chúng tôi phải đi thêm vài cây số nữa thì đến xã Định Biên. Vào đến sân UBND xã, chúng tôi đã thấy nhà văn hóa xã rất to, có biển đề “Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam tặng”. Ngay trước mặt Ủy ban nhân dân xã là đình làng lợp mái tranh dưới bóng cây đa cổ thụ. Bên cạnh đó có một tấm bia đá, trên khắc dòng chữ: “Di tích lịch sử nơi thành lập Việt Nam Giải phóng quân…”. Tự nhiên trước mặt tôi như hiện ra cuộc hội quân lịch sử dưới gốc cây đa này, từ đây quân đội ta đã lớn mạnh không ngừng, đi từ chiến thắng này đến chiến thắng khác cùng toàn dân giành thắng lợi trong tổng khởi nghĩa mùa thu Tháng Tám 1945.

Đón chúng tôi trong phòng khách UBND xã là các đồng chí Nguyễn Đình Long, trưởng xóm Khau Diều và Nông Văn Vẻ, bí thư chi bộ xóm. Các anh cho biết bà con trong xã rất mong đợi báo Quân đội nhân dân hỗ trợ địa phương xây dựng nhà văn hóa xóm Khau Diều và chi bộ đã ra nghị quyết ủng hộ việc xây dựng bia kỷ niệm nơi báo Quân đội nhân dân ra số đầu tiên. Hiện nay chính quyền xã đã vận động bà con hiến 400m² đất quanh khu vực bia cũ để làm khuôn viên nhà văn hóa và nhà bia.

Chúng tôi cùng nhau ra thực địa. Cách UBND xã khoảng hơn cây số, chúng tôi gặp tấm bia: “Bãi Thàn Mát làng Quặng nơi thành lập Việt Nam giải phóng quân”. Anh Vang cho biết, xưa kia đây là khu rừng Thàn Mát lớn, giờ đây chỉ còn độ gần chục cây thàn mát đứng cạnh bia trong một hàng rào kẽm gai đã bị đổ nát, xung quanh đã là nhà, vườn của dân. Cây thàn mát có những quả như quả bồ kếp, lá xanh quanh năm, người ta lấy quả để “ruốc” cá. Cá ăn vào thì bị say, còn người ăn con cá đó không việc gì. Trên bia đá còn ghi rõ danh sách các đồng chí Trung ương hoạt động tại địa phương từ năm 1945 đến 1954, đó là các đồng chí: Tôn Đức Thắng, Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp, Nguyễn Lương Bằng, Hoàng Văn Thái, Nguyễn Chí Thanh, Văn Tiến Dũng… Mặt bia bị rêu phong, nên nhiều dòng chữ bị mờ, nhất là đoạn cuối. Cạnh đó là đài liệt sĩ của xã, còn đang dang dở, cỏ lau mọc um tùm, vì còn chờ kinh phí.

Chúng tôi đến khu vực bia vào chính ngọ. Một bên đường nhựa là cánh đồng lúa xanh mướt, hương thơm ngào ngạt. Anh Long bảo, đây là giống lúa Bao Thai, đặc sản của vùng này, cơm rất thơm mà dẻo. Một bên là núi, đồi với những cây cọ cao xòe tán. Chúng tôi dừng xe bên tấm biển bằng tôn, ghi hàng chữ: “Bia di tích lịch sử Báo Quân đội nhân dân, 75m”. Đường lên khu vực bia thoai thoải, rộng chừng 2 mét, hai bên là hàng rào bằng phên của nhà dân. Bia nằm lưng chừng núi, phía trên có một ngôi sao, dưới khắc chữ: “Nơi đây theo chỉ thị của Bác Hồ và Bộ Tổng tư lệnh sáp nhập hai tờ báo “Vệ Quốc Quân”, “Quân Du Kích” thành tờ báo “Quân đội nhân dân” và ra số đầu tiên ngày 20 tháng 10 năm 1950”. Bia được báo Quân đội nhân dân dựng năm 2000, đúng dịp Đảng và Nhà nước phong tặng báo Quân đội nhân dân danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân. Nơi đặt bia chính là lán làm việc của Báo Quân đội nhân dân cách đây 56 năm; lán ở của phóng viên ngày xưa chính là dưới gốc cây đa cách bia hơn 100m. Xóm Khau Diều có 40 hộ dân sinh sống, đa phần là người Tày. Người dân nơi đây sống bằng nghề nông, trồng lúa, hoa màu trên cánh đồng và trồng chè trên đồi, núi. Cuộc sống bà con ngày một khá lên, nhiều gia đình làm ăn giỏi như nhà ông Hoàng Văn Tao, một năm thu hoạch chừng 6 tấn thóc, hay gia đình anh Nguyễn Văn Mười chăn nuôi rất giỏi, năm nào cũng bán được hơn 5 tấn lợn, còn chàng trai trẻ Ma Thịnh Tuyến sinh năm 1971, thu hoạch mỗi năm 5 tấn thóc… 40 hộ dân thì có 35 hộ có xe máy, hầu như nhà nào cũng có ti-vi. Đời sống tinh thần bà con nơi đây rất phong phú. Xóm có cả một đội bóng đá nữ 14 cầu thủ (phần đông có gia đình), do chị Trần Thị Bích, 41 tuổi, làm đội trưởng. Đội bóng đá nữ của thôn đã làm cho các đội bạn nghiêng ngả trong giải bóng đá nữ. Đội bóng đá nam cũng không kém, đã từng giật giải nhì trong hội thao xã vừa qua. Xóm còn tham gia các hoạt động thể thao khác và đoạt giải cao như: giải nhì kéo co, giải nhì chạy điền kinh… Đội văn nghệ của xóm cũng hoạt động tốt gồm những người có năng khiếu như anh Nguyễn Đình Giai vừa chơi đàn, vừa hát tốt.

Chúng tôi ghé thăm nhà ông Hoàng Văn Luận, cựu chiến binh thời đánh Mỹ. Ông đi bộ đội năm 1966, sau chiến tranh ông về công tác tại địa phương, đã từng là Bí thư Đảng ủy xã. Khi biết tôi là phóng viên báo Quân đội nhân dân, ông mừng lắm. Ông kể rằng, vào năm 1950, bộ đội các nơi về đóng trên núi nhiều lắm. Ông thường cùng lũ trẻ lên núi xem bộ đội luyện tập. Khi báo Quân đội nhân dân đến đóng tại nhà ông Bình, thì ông Luận mới 6 tuổi. Ông nhớ khi thấy các anh bộ đội ngồi trước chiếc máy chữ, đánh tành tạch, ông đã tò mò vạch rào chui vào xem. Anh bộ đội tên là Thuận thấy chú bé chui qua rào, không những không mắng mà còn kéo cậu bé vào tận nơi cho xem máy. Anh xoa đầu cậu và nói: “Sau này lớn lên cháu cố học theo nghề báo nhé!”. Ông gật đầu, và không ngờ cuối đời ông lại theo đuổi nghề viết lách. Ông đã viết nhiều bài cho báo Thái Nguyên, báo Quân khu 2… sáng tác thơ, truyện ngắn, cả tiểu thuyết nữa để ca ngợi quê hương Khau Diều, Định Biên. Ông hiện là hội viên Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam, hội viên Hội Văn học dân tộc thiểu số Việt Nam. Vợ ông là bà Ma Thị Bằng, năm nay 61 tuổi, là em ruột của Thiếu tướng Vũ Việt Hồng, cũng quê ở Định Biên, Định Hóa. Bà kể: “Anh tôi tên là Ma Văn Viên, nhưng đi theo cách mạng thì đổi thành Vũ Việt Hồng, 13 tuổi ông đã đi làm liên lạc rồi…”. Chia tay tôi, ông tặng 2 tập sách và tập bản thảo truyện ngắn mà ông chuẩn bị in với tựa đề: “Sắc thắm thời gian”. Ông dặn đi dặn lại: “Bà con xóm tôi đang mong có nhà văn hóa đấy…”.

Chúng tôi đã nói để ông và lãnh đạo xã biết rõ kế hoạch xây dựng công trình này. Ông Lê Văn Kiểm, CCB, con liệt sĩ, hiện nay là Chủ tịch HĐQT, kiêm Tổng giám đốc Công ty cổ phần may và xây dựng Huy Hoàng tại thành phố Hồ Chí Minh, đã tình nguyện trợ giúp toàn bộ kinh phí để xây nhà văn hóa cho xóm và tôn tạo lại nhà bia của báo Quân đội nhân dân. Ông Kiểm mong muốn sẽ phối hợp với báo Quân đội nhân dân hoàn thành công trình trong năm 2006 này. Đồng chí Bí thư Đảng ủy xã Nông Văn Được nói với chúng tôi rằng: “Không những chúng tôi muốn có nhà văn hóa để bà con sinh hoạt, mà còn là nơi để đọc và cổ vũ báo Quân đội nhân dân”. Chia tay những người con sống trên mảnh đất cội nguồn báo Quân đội nhân dân, tôi như có thêm niềm tin yêu và sức mạnh để bước tiếp sự nghiệp cầm bút của cha anh đi trước. Nơi đây sẽ là nơi trở về của các thế hệ phóng viên báo Quân đội nhân dân vào mỗi dịp tháng 10. Nhất là những phóng viên trẻ sẽ về đây, tuyên thệ tâm sáng, lòng trong, luôn luôn rèn luyện bút lực để góp phần làm cho tờ báo mãi mãi xứng đáng là tờ báo Anh hùng của Quân đội Anh hùng.

Bài và ảnh: ĐOÀN HOÀI TRUNG