Tìm thấy phần mộ cụ Bộ trưởng-liệt sĩ Nguyễn Văn Tố

Sau 60 năm tròn, phần mộ cụ Ứng Hòa Nguyễn Văn Tố đã được tìm thấy tại một khu núi thuộc xã Nguyên Phúc, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn vào ngày tháng 4 năm 2007. Cụ nguyên là Trưởng ban thường trực Quốc hội khóa đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa (tức Chủ tịch Quốc hội hiện nay mà ngày ấy cũng đã có nhiều văn bản chính thức của Nhà nước gọi là Chủ tịch Quốc hội), Cụ là Bộ trưởng Bộ Cứu tế xã hội trong Chính phủ lâm thời đầu tiên của nước Việt

Cụ Nguyễn Văn Tố

Việc tìm thấy phần mộ cụ quả thật gây nhiều cảm xúc trong lòng nhân dân Việt Nam vốn trọng đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”.

Để tìm thấy phần mộ cụ, ngoài việc gia đình, các tổ chức xã hội cố công tìm kiếm, không thể không nhắc đến lời tâm huyết của nguyên Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Văn An: “… Đến năm 2007 này vừa tròn 60 năm ngày mất của cụ Tố, nếu công việc thành công sẽ rất có ý nghĩa”.

Với một quyết tâm lớn, một đoàn đại biểu gồm đại diện văn phòng Quốc hội Bắc Kạn, Hội Sử học, Ban liên lạc hội Truyền bá quốc ngữ, được sự trợ giúp của nhà ngoại cảm Nguyễn Đức Phụng đã tập hợp thành một đoàn công tác đặc biệt. Tháng 5-2007, cuộc tìm kiếm thành công. Di cốt của cụ hiện được quàn tại Bắc Kạn.

Cụ Ứng Hòa Nguyễn Văn Tố sinh ngày 5-6-1889 tại làng Đông Thành, huyện Thọ Xương cũ, nay là số nhà 78 phố Bát Sứ, quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội. Cụ là nhà trí thức Nho học và Tây học. Tốt nghiệp trường Thông ngôn, cụ đến làm thư ký tòa soạn bộ kỷ yếu (D.P.B.C.H.V). Từ nhân viên phụ tá, sau cụ lên chức Chủ sự Học viện Viễn Đông Bác Cổ (LÉcole Francaise d’Extrême Orient-E.F.E.O), một cơ quan nghiên cứu lịch sử, văn hóa của người Pháp ở 26 phố Lý Thường Kiệt.

Năm 1934-1935, cụ là thành viên cũ của Đông Kinh Nghĩa Thục, được bầu làm Hội trưởng Hội Trí Tri. Cụ đã soạn được hai bộ sử học đồ sộ “Đại Nam dật sử”, “Sử ta so với sử Tầu” rất công phu, nghiên cứu, đối chiếu nhiều nguồn thư tịch, tranh luận kịch liệt với các nhà sử học Pháp ở Đông Dương để làm sáng tỏ chân lý một cách khoa học.

Cụ đã cùng lớp trí thức đầu thế kỷ như các ông Trương Vĩnh Ký, Huỳnh Tịnh Của, Nguyễn Văn Vĩnh, Phan Kế Bính, Lương Văn Can, Nguyễn Quyền, Vũ Đình Hòe… phát động công cuộc Cách mạng chữ quốc ngữ. Đầu năm 1938, theo đề nghị của đồng chí Trường Chinh, Xứ ủy Bắc kỳ quyết định vận động một tổ chức công khai chống nạn mù chữ và giao cho đồng chí Trần Huy Liệu, chủ bút báo Tin tức, Đặng Thai Mai, Võ Nguyên Giáp, giáo sư trường tư thục Thăng Long tập hợp một số trí thức tiêu biểu có uy tín như Bùi Kỷ, Hoàng Xuân Hãn, Quản Xuân Nam, Lê Thước… họp tại nhà ông Phan Thanh, bàn bạc thành lập một tổ chức lấy tên là Hội truyền bá học quốc ngữ (sau viết tắt là TBQN) và nhất trí cử cụ Nguyễn Văn Tố làm Hội trưởng, đặt trụ sở tại Hội đồng Trí Tri ở phố Hàng Quạt (phố Hàng Đàn cũ) số nhà 59, nay là 47).

Chỉ sau 6 ngày độc lập (2-9), tức ngày 8-9-1945, Chính phủ ra sắc lệnh thành lập Nha bình dân học vụ để tiêu diệt giặc dốt. “Trong toàn cõi Việt Nam sẽ thiết lập cho nông dân và thợ thuyền những lớp học bình dân buổi tối” (sắc lệnh số 19).

Bà con thôn Ngoàn, xã Nguyên Phúc, huyện Bạch Thông, Bắc Kạn thắp hương tưởng niệm trước di cốt liệt sĩ Nguyễn Văn Tố và hai liệt sĩ hy sinh năm 1947.

Tuy nhiên, sự nghiệp của học giả Nguyễn Văn Tố không chỉ là vậy. Tinh thần yêu nước của nhà chí sĩ này còn tỏa sáng trong sự nghiệp chính trị. Cách mạng Tháng Tám mới thành công, đất nước bộn bề khó khăn, thù trong, giặc ngoài. Mến vì đức, trọng vì tài, Bác Hồ mời cụ Tố ra giúp nước. Cụ Tố nhận chức Bộ trưởng Cứu tế-Xã hội (nay là Bộ LĐ-TB-XH) trong Chính phủ Hồ Chí Minh. Sau Tổng tuyển cử Quốc hội đầu tiên, cụ trúng cử đại biểu Quốc hội với tư cách là đại biểu tỉnh Nam Định. Ngày 2-3-1946, trong kỳ họp thứ nhất Quốc hội khóa I, toàn thể đại biểu nhất trí bầu cụ làm Trưởng ban thường trực Quốc hội (tức Chủ tịch Quốc hội) và cho đến ngày 8-11-1946, cụ Bùi Bằng Đoàn thay thế. Ngày 3-11-1946, cụ lại giữ chức Bộ trưởng không Bộ trong Chính phủ.

Giặc Pháp trở lại xâm lược nước ta, ngày 7-10-1947 chúng cho quân nhảy dù xuống Bắc Kạn âm mưu tiêu diệt đầu não kháng chiến, cụ bị chúng bắt và giết. “… Thấy cụ là người chững chạc, nói tiếng Pháp yêu cầu chấm dứt chiến tranh xâm lược. Lúc biết đó không phải là Chủ tịch Hồ Chí Minh, chúng đã bắn chết khi ông tìm cách chạy thoát. Đó là cụ Trưởng ban thường trực Quốc hội, nhân sĩ yêu nước tâm huyết và có uy tín. Cụ Tố hy sinh là một tổn thất lớn cho ta” (Hồi ký “Chiến đấu trong vòng vây” Võ Nguyên Giáp).

Qua năm 1948, sau khi đánh tan âm mưu tấn công của thực dân Pháp lên Việt Bắc, Nhà nước ta tổ chức lễ truy điệu cụ Tố. Trong bài truy điệu, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dành những lời trân trọng, thống thiết, sâu sắc tưởng nhớ cụ:

“… Nhớ cụ xưa

Văn chương thuần túy, học vấn cao sâu

Thái độ hiền từ, tính tình thanh khiết

Mở mang văn hóa, cụ dốc một lòng

Phú quý, công danh cụ nào có thiết

…

Cụ dù hy sinh, tinh thần cụ ngàn thu sẽ

vẻ vang bất diệt

…

Chính phủ khôn xiết buồn rầu, đồng bào

khôn xiết nỗi lòng thương tiếc”.

Đó là tấm lòng của Bác Hồ đối với nhà yêu nước, vị Chủ tịch Quốc hội đầu tiên, liệt sĩ Bộ trưởng Bộ Cứu tế-Xã hội đầu tiên của đất nước (nay là Bộ LĐ-TB-XH).

Việc tìm kiếm di hài cụ Tố đã hoàn tất, đã được báo cáo với Văn phòng Quốc hội đúng 60 năm ngày cụ đã hy sinh như một người Anh hùng.

NGUYỄN THÌN XUÂN