Trang bìa tờ gấp giới thiệu triển lãm ảnh "Đại tướng Võ Nguyên Giáp những lần tôi được gặp" của đại tá, nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Hồng (phóng viên báo Quân đội nhân dân)

Trong thời kỳ đổi mới của đất nước, hoạt động sáng tác và triển lãm của giới Mỹ thuật-Nhiếp ảnh có nhiều điều kiện phát triển, đặc biệt là ở các trung tâm văn hóa lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, TP Đà Nẵng… Triển lãm để giới thiệu công bố tác phẩm trở thành một nhu cầu không thể thiếu trong các hoạt động phát triển ngành Mỹ thuật-Nhiếp ảnh. Đặc biệt ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, hằng năm có khoảng 300 cuộc triển lãm Mỹ thuật-Nhiếp ảnh lớn nhỏ. Trong đó có nhiều cuộc triển lãm do các cơ quan, đơn vị tổ chức như: Triển lãm do các Bộ, ngành và các đoàn thể; các Gallery gia đình và của các cá nhân nghệ sĩ tổ chức. Có thể nói hoạt động triển lãm Mỹ thuật-Nhiếp ảnh đã mang tính xã hội hóa cao, góp phần tích cực vào việc phổ biến các tác phẩm mỹ thuật, nhiếp ảnh đến quần chúng, tạo nên một đời sống văn hóa phong phú.

Theo Quy chế của Bộ Văn hóa-Thông tin (VH-TT), việc tổ chức triển lãm Mỹ thuật-Nhiếp ảnh phải được cơ quan quản lý văn hóa (ở cấp địa phương do Sở VH-TT, cấp trung ương và quốc tế do Bộ VH-TT) cấp phép. Việc xin giấy phép có một số thủ tục hồ sơ theo quy định. Tuy vậy, trong thực tế có một số cá nhân và tổ chức, khi triển lãm đã không xin phép cơ quan quản lý. Một số khác có xin phép nhưng hồ sơ không đủ, không đúng theo quy định của Quy chế. Trong khi đó, một số Sở Văn hóa-Thông tin thì lại đưa ra một vài thủ tục “giấy phép con” trái Quy chế. Những hiện tượng trên đây đã gây khó khăn cho việc quản lý hoạt động triển lãm Mỹ thuật-Nhiếp ảnh hiện nay. Đặc biệt có một số nghệ sĩ vẫn có thói quen tự do “thoải mái” vô nguyên tắc. Nhiều nghệ sĩ khi đi triển lãm ở nước ngoài thì thực hiện răm rắp các yêu cầu của nước họ về các thủ tục trước hàng năm, nhưng khi triển lãm trong nước làm thủ tục xin phép trước vài ngày đã khó chịu. Họ luôn có tâm lý cho rằng cơ quan quản lý gây khó khăn, phiền hà…

Mặt khác, các cán bộ quản lý văn hóa ở các Sở VH-TT rất ít người được đào tạo về chuyên môn mỹ thuật, nhiếp ảnh. Ngay cả Hà Nội và TP Hồ Chí Minh là hai trung tâm văn hóa của cả nước có nhiều hoạt động nhộn nhịp của giới Mỹ thuật-Nhiếp ảnh, nhưng cũng không có cán bộ mỹ thuật làm ở phòng quản lý văn hóa. Đây là một khó khăn khi làm công tác thẩm định đánh giá các tác phẩm Mỹ thuật-Nhiếp ảnh. Tình trạng này dẫn đến một số vụ việc bị xem xét dưới góc độ “chính trị hóa”, một số trường hợp phức tạp về chuyên môn nghề nghiệp Sở chuyển lên Vụ trong khi chúng ta đang tiến hành mạnh việc phân cấp quản lý về cho các Sở, giảm bớt thủ tục phiền hà… Thời gian gần đây, việc các triển lãm sắp đặt, trình diễn, video art, tranh ảnh “nuy” xuất hiện nhiều, càng đòi hỏi cán bộ quản lý cấp phép phải có chuyên môn cao về nghệ thuật, có sự nhạy cảm về chính trị nhưng không cứng nhắc máy móc. Đây là vấn đề bất cập về cán bộ quản lý Mỹ thuật-Nhiếp ảnh ở các trung tâm văn hóa lớn cần khắc phục trong thời gian tới.

Quy chế hoạt động triển lãm Mỹ thuật và Gallery, Quy chế hoạt động Nhiếp ảnh, đã đi vào cuộc sống một thời gian. Trước những diễn biến phức tạp, sự phát triển nhanh của hoạt động này cần có sự điều chỉnh, thay đổi cho phù hợp với công tác quản lý, đảm bảo sự quản lý nhà nước và thúc đẩy sự phát triển của ngành Mỹ thuật-Nhiếp ảnh. Đó là một đòi hỏi thực tế rất cần được cơ quan chức năng xem xét. Các Sở VH-TT là cơ quan quản lý văn hóa trên địa bàn, thường xuyên “cọ xát” với nhiều vụ việc nên có những nhận xét đánh giá về những điều trong Quy chế, chỗ nào phù hợp, điều nào cần thay đổi, để đề nghị Bộ VH-TT xem xét điều chỉnh. Đồng thời cần có họa sĩ chuyên nghiệp làm công tác quản lý ở phòng quản lý của các Sở VH-TT, đặc biệt là ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh là hai thành phố ngày nào cũng có các hoạt động Mỹ thuật-Nhiếp ảnh.

ĐỨC THỌ