Chiến thắng Tu Vũ -trận châm ngòi chiến dịch

Cuối năm 1951 thực dân Pháp chủ trương tập trung một phần lớn lực lượng đánh lên Hoà Bình với tham vọng cố giành thắng lợi để làm yên lòng chính phủ Pháp, ổn định tinh thần nguỵ quân, nguỵ quyền, xây dựng “xứ Mường tự trị”, mở rộng khu chiếm đóng, tăng cường phòng ngự phía tây nam đồng bằng Bắc Bộ, ngăn chặn đường vận tải và liên lạc của ta từ Việt Bắc với Liên khu 3. Do tính chất quan trọng của chiến trường và mục tiêu lớn, nên Pháp đã cử tướng Xa-lăng, phó tổng tư lệnh quân viễn chinh ở Đông Dưng trực tiếp chỉ huy.

Nắm được ý đồ thâm độc của địch, Tổng Quân uỷ quyết định giao nhiệm vụ cho Bộ Tổng tham mưu mở chiến dịch Hoà Bình. Vì khu vực này địch mới đánh ra chưa kịp củng cố phòng ngự, xung quanh là rừng núi dễ bao vây chia cắt, cơ động lực lượng thuận lợi, bí mật. Được Trung ương Đảng nhất trí và nhận định: Đó là một cơ hội hiếm có cho ta để ta tiêu diệt nhiều sinh lực địch. Nếu đánh ra Hoà Bình địch phi phân tán lực lượng cơ động và tinh nhuệ trên một mặt trận rộng lớn, rừng núi hiểm trở, địa hình đột xuất, công sự chưa vững chắc… Lại phải tập trung phần lớn quân cơ động ra Hoà Bình nên lực lượng ở đồng bằng bị dàn mỏng, các vùng từ Liên khu 3 đến Trung du chúng đều tương đối sơ hở.

Từ nhận định trên, ta quyết tâm bằng mọi giá phi phá tan kế hoạch chiếm đóng Hoà Bình của địch trên cả hai mặt trận: Hoà Bình và vùng địch hậu đồng bằng Bắc Bộ. Ý định của Bộ kiên quyết tập trung binh lực đột phá khu phòng ngự sông Đà, đánh một trận mở màn chiến dịch, mở đường giao thông vận chuyển.

Tại khu B, tiểu đoàn 23 dùng kìm, kéo bí mật cắt rào dũng mãnh tiến vào diệt gọn 6 ụ súng. Trong lúc quân địch ở cứ điểm Tu Vũ hoàn toàn yên tâm tin tưởng rằng liên tục 5 giờ với 19 khẩu pháo bắn hơn 5 nghìn quả đạn đã nghiền nát các đơn vị xung kích của Đại đoàn 308. Nhưng thật bất ngờ, đúng giờ G từ các mũi quân ta vẫn xuất hiện giữa cứ điểm đánh chiếm sở chỉ huy địch. Cuộc chiến tại đây diễn ra vô cùng ác liệt, đến 5 giờ sáng ngày 11 trung đoàn 88 Đại đoàn 308 đã làm chủ hoàn toàn cứ điểm Tu Vũ. Diệt gọn 158 tên, bắt sống 12 tên, phá huỷ 3 xe tăng xe thiết giáp, 5 khẩu pháo, thu nhiều súng đạn các loại.

Đợt đầu nhằm đánh tiêu diệt bằng được cứ điểm Tu Vũ. Vì đây là cứ điểm nằm trong tuyến phòng thủ phân khu sông Đà của địch và là hướng chủ yếu của chiến dịch. Với phương châm đánh điểm diệt viện, kết hợp đánh công kiên với phục kích giao thông, đánh tiêu diệt quân nhảy dù và ứng cứu. Đánh liên tục ngày đêm, cả khi quân địch triển khai đội hình cũng như co cụm trong cứ điểm… Kiên quyết hoàn thành nhiệm vụ tác chiến đợt 1 mở thông cửa cho hướng phát triển đợt sau.

Nhiệm vụ cụ thể: Đại đoàn 308 bên tả ngạn sông Đà, tiêu diệt cứ điểm Tu Vũ, đánh quân viện trên sông từ Tu Vũ đến thị xã Hoà Bình. Đại đoàn 312 bên hữu ngạn, tiêu diệt cứ điểm Chẹ, đánh viện trên đường bộ từ Sơn Tây đi Đá Chông. Đại đoàn 304 ở hướng thứ yếu làm nhiệm vụ kiềm chế, đánh địch trên đường số 6…

…Ngày 10-12, tiếng súng mở màn chiến dịch Hoà Bình bắt đầu nổ. Trên hướng chủ yếu trung đoàn 209 thuộc Đại đoàn 312 chặn đánh thắng lợi tiểu đoàn dù GM4 khi chúng đang càn quét ở làng Chúc phía nam Ba Vì. Trung đoàn 88 thuộc Đại đoàn 308 tiến công cứ điểm Tu Vũ, đây là một cứ điểm phòng ngự then chốt của phân khu sông Đà, do 1 tiểu đoàn lính Ma-rốc số 1 và 1 đại đội thuộc tiểu đoàn nguỵ Mường số 6 có xe tăng thiết giáp chốt giữ. Chúng tập trung xây dựng cứ điểm này rất kiên cố, chia làm 3 khu (A, B, C), xung quanh được phát quang rộng cỡ 100 m có nhiều lớp rào thép gai bao ngoài, bên trong có bãi mìn rộng 24 m. Mỗi khu đều có nhiều lô cốt chiến đấu và ho lực mạnh, riêng khu B đặt sở chỉ huy được tăng cường dày đặc các loại vũ khí (ĐKZ 57 mm, pháo 37 mm, 1 lô cốt lớn và nhiều các loại ụ chiến đấu). Khi cần Tu Vũ còn được yểm trợ của 19 khẩu pháo từ 3 trận địa Đá Chông, Chẹ và Thủ Pháp câu tới.

Theo kế hoạch hiệp đồng, đúng 8 giờ tối toàn trung đoàn 88 chia làm 3 mũi tiến xuống chiếm lĩnh trận địa tiến công. Tiểu đoàn 29 (có sở chỉ huy trung đoàn đi cùng) chiếm lĩnh phía đông, thực hành tiến công khu B, tiểu đoàn 23 đánh phía bắc khu A, tiểu đoàn 322 đột nhập khu vực đông nam diệt khu C. Quá trình bộ đội tiếp cận mục tiêu bị địch đánh hơi, vậy là hoả lực các cỡ từ trong cứ điểm bắn ra như mưa. Đạn pháo của 19 khẩu từ 3 vị trí yểm trợ tới tấp câu vào tạo thành một vành đai lửa bao quanh cứ điểm. Các đơn vị đều bị pháo địch bắn dữ dội, nhưng mặc đạn pháo bắn chặn của địch, từ các hướng bộ đội trung đoàn 88 vẫn tìm mọi cách tiếp cận cứ điểm. Đại đội chủ công Tô Văn lợi dụng khoảng ngừng giữa những loạt pháo, dũng cảm tiếp cận sát hàng rào khu A.

Tiểu đoàn 322 ở mũi diện vẫn kịp nổ súng đúng quy định vào chiếm được khu C. 2 giờ sáng ngày 11, cùng lúc 3 khẩu pháo của ta đồng loạt phát hoả bắn sập 3 lô cốt, tất cả các loại súng bộ binh cùng tập trung bắn vào khu A, các đội xung kích thay nhau xông lên dùng bộc phá đánh tan hàng rào dây thép gai, bãi mìn.

Kết thúc đợt 1 ta đã loại khỏi vòng chiến đấu 23 đại đội chủ lực địch phần lớn là lính Âu-Phi, bắn chìm và bị thưng 9 ca-nô, tàu, xuồng trên sông Đà, uy hiếp mạnh tuyến đường số 6. Tính chung toàn chiến dịch ta đã phá tan kế hoạch chiếm đóng Hoà Bình của chúng, giải phóng khu vực Hoà Bình, sông Đà với diện tích hn 1 nghìn km2 và 20 nghìn dân. Diệt tại chỗ hơn 6 nghìn tên, thu gần 1 nghìn súng các loại, 100 máy VTĐ, phá huỷ 12 khẩu pháo cỡ lớn, bắn rơi 9 máy bay…

Trong Nhật lệnh của Đại tướng Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp, đoạn khen ngợi ý nghĩa chiến thắng của chiến dịch Hoà Bình đã nêu rõ: “… Chiến dịch này là chiến dịch lớn nhất từ trước tới nay, ta đã phối hợp giữa nội-ngoại tuyến hết sức chặt chẽ. Phối hợp chiến tranh chính quy với chiến tranh du kích trên một quy mô rộng lớn…Thắng lợi của chiến dịch Hoà Bình là thắng lợi cả quân sự, chính trị và kinh tế. Nó đánh bại âm mưu cố giành lại quyền chủ động của Đờ Lát-đờ Tát-xi-nhi…”. Trong đó phải kể đến trận thắng quan trọng có ý nghĩa châm ngòi chiến dịch là trận thắng lớn tiêu diệt cứ điểm Tu Vũ, một trong những trận đánh xuất sắc của chiến dịch Hoà Bình, làm rung chuyển tuyến phòng thủ sông Đà của địch.

Nguyễn Ngọc