Chi đội Thu Sơn trên mặt trận Nha Trang

Đầu tháng 10-1945, đồng chí Thu Sơn được lệnh của đồng chí Võ Nguyên Giáp về tổ chức lực lượng vũ trang ở tỉnh Nam Định. Đồng chí Hà Kế Tấn, Xứ ủy viên Bắc Kỳ đảm đương nhiệm vụ lãnh đạo địa bàn Hà Nam, Nam Định lúc đó, quyết định lấy một đại đội của chi đội Lạc Quần và liên hệ với tỉnh Ninh Bình lập một đại đội của chiến khu Quang Trung thành lập ngay một chi đội gồm 2 đại đội (đại đội 1 và đại đ

Các chiến sĩ trong đoàn quân Nam tiến chi viện cho mặt trận Buôn Ma Thuột (11-1945).

Khoảng 14 giờ chiều ngày 5-11-1945, chi đội Thu Sơn tập kết ở ga Đồng Giao, Ninh Bình, làm lễ thành lập và xuất phát vào Nam. Khi đoàn tàu lăn bánh, toàn chi đội hát vang những bài ca cách mạng. Cùng đi với chi đội Thu Sơn trên chặng đường hành quân có một viên đại tá của quân Tưởng để giao dịch và phòng ngừa khó khăn theo sự phân chia tuyến giải giáp quân Nhật của quân đồng minh. Đồng chí Thu Sơn đã tốt nghiệp trường quân sự Hoàng Phố, thông thạo tiếng Trung Quốc, nên có nhiều thuận lợi trong quan hệ bảo đảm an toàn khi hành quân dưới sự kiểm soát của đồng minh, khu vực quân Tàu Tưởng phụ trách.

Trung tuần tháng 11-1945, đoàn tàu chở chi đội Thu Sơn đến Ninh Hòa. Đơn vị xuống tàu, đi bộ vào huyện Diên Khánh, cách Nha Trang 10 cây số, rồi trú quân tại xã Trương Lạc, gần quốc lộ 1 hướng Nha Trang đi Cam Ranh. Chi đội nhận được mệnh lệnh của ủy ban quân chính Nam Trung Bộ tăng cường cho mặt trận Nha Trang.

Mặt trận Nha Trang nằm trên đường số 1 vào Nam, ra Bắc, có đường 21 lên Tây Nguyên, lại có quân cảng nước sâu ở gần… Quân Pháp tham vọng chiếm Nha Trang làm bàn đạp tiến đánh nam Trung Bộ và nam Tây Nguyên. Ngày 19-11-1945, tàu chiến Pháp xuất hiện ngoài khơi Nha Trang. Sáng 20-11, chúng cập bờ, hai trung đội đổ bộ lên bến Hòn Cau. Phối hợp với quân Nhật, sáng 22-11, chúng nổ súng tấn công Nha Trang. Dựa trên thế mạnh áp đảo, chúng dự định chiếm đóng Nha Trang, xây dựng thành căn cứ và điểm tựa quân sự vững chắc.

Ta đã lập sẵn thế trận, làm chiến hào, xây dựng các tuyến phòng ngự dọc theo sông xóm Bóng và trên các dãy núi thấp bao quanh Nha Trang. Khi địch đánh đến, các chiến sĩ bám chắc trận địa, dũng cảm đẩy lui các đợt tấn công của địch. Tiến công ban ngày kém hiệu quả, bị thiệt hại nặng, quân Pháp tổ chức đánh đêm. Nửa đêm 23-11-1945, một tiểu đoàn lê dương Âu Phi, đánh vào trận địa ta ở ga Phú Vinh, đột nhập vào một số khu vực phòng ngự gây khó khăn cho ta trên một số vị trí còn lại. Chi đội Thu Sơn cùng quân dân Nha Trang bám sát đánh địch, nhân dân vượt khó khăn tiếp tế lương thực nuôi quân chu đáo. Trên các hướng cầm cự đánh địch, chi đội đã có thương vong nhưng vẫn ngăn chặn địch lấn chiếm. Đến cuối tháng 1-1946, chi đội Thu Sơn được lệnh rút về phía sau củng cố lực lượng và chi đội Bắc Bắc do ông Lư Giang chỉ huy đến thay phiên.

Đầu tháng 1-1946, quân Pháp được tăng viện đánh chiếm Phan Rang, Phan Thiết và tấn công vào Khánh Hòa mở rộng vành đai căn cứ Nha Trang. Sáng 29-1, đại đội 1 hành quân vào hướng suối Dầu chặn địch thì địch đã chiếm Ba Ngòi nên chi đội được lệnh chuyển về Đồng Tranh. Đầu tháng 2-1946, toàn chi đội đã tập trung về Đồng Tranh và có lệnh hành quân theo đường núi vượt qua đường 21 về thị trấn Sông Cầu (Phú Yên) nhận nhiệm vụ mới.

Sau 3 tháng hành quân và liên tục chiến đấu, sức khỏe bộ đội giảm sút, một số thương vong, ốm đau, thương binh nặng được chuyển tiếp ra Bắc điều trị… Theo lệnh trên, các lực lượng đã chiến đấu ở mặt trận Nha Trang củng cố lại và thành lập chi đội 3 độc lập Sông Cầu trong đó có đại đội 1 (Lạc Quần, Nam Định). Ông Hữu Thành là Chi đội trưởng chi đội Sông Cầu. Từ tháng 4-1946, ông Thu Sơn được cử làm Trung đoàn trưởng trung đoàn 79 (Phú Yên) tiếp tục nhiệm vụ chiến đấu trên toàn chiến trường cực nam Trung Bộ.

Chi đội Thu Sơn mới hình thành và chiến đấu trong một thời gian ngắn so với lịch sử 9 năm kháng chiến thực dân Pháp, nhưng đã cùng với các chi đội Nam tiến khác cùng với quân dân miền nam Trung Bộ đã ngăn chặn địch được hơn 3 tháng, bẻ gẫy âm mưu của quân xâm lược Pháp đánh chiếm nhanh nam phần Trung Bộ đến vĩ tuyến 16 (Đà Nẵng) trong thời gian vài tháng. Cùng với các chi đội Nam tiến khác, chi đội Thu Sơn đã đóng góp những bài học và kinh nghiệm thực tế trong sự nghiệp toàn quốc kháng chiến từ ngày 19-12-1946.

THẠCH MINH NGỌC