Phiên giải trình do Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh chủ trì. Tham dự phiên giải trình có Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà; đại diện các cơ quan của Đảng, Quốc hội, Chính phủ và các đại biểu Quốc hội.

Thừa - thiếu giáo viên cục bộ

Tình trạng thừa, thiếu này hiện nay cục bộ ở một số môn học, cấp học, địa phương, như Ngữ văn, Toán; thiếu giáo viên dạy các môn đặc thù như Tin học, Tiếng Anh, Nghệ thuật.... Căn cứ quy định về định mức số giáo viên/lớp, số lượng giáo viên của các cấp học mầm non, phổ thông, ngành giáo dục hiện thừa 10.178 giáo viên (trong đó thừa 5.175 giáo viên tiểu học, 4.688 giáo viên THCS, 315 giáo viên THPT), thiếu 94.714 giáo viên (trong đó thiếu 48.718 giáo viên mầm non, 20.210 giáo viên tiểu học, 14.653 giáo viên THCS, 11.133 giáo viên THPT).

Phiên giải trình do Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh chủ trì. Ảnh: Thế Đại 

Chia sẻ về bất cập này, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho rằng việc thừa giáo viên là do việc bố trí, điều động, phân công giáo viên chưa sát với nhu cầu thực tế của từng trường, từng địa phương (đặc biệt là ở cấp huyện). Nhiều địa phương chưa có sự chỉ đạo thống nhất của chính quyền cấp tỉnh/thành phố trong việc điều chuyển giáo viên từ nơi thừa sang nơi thiếu trong phạm vi toàn tỉnh (do giáo viên mầm non, tiểu học, trung học cơ sở thuộc quyền quản lý của từng quận/huyện/thị xã) cũng như chưa giải quyết tốt vấn đề sắp xếp, điều chuyển giáo viên dẫn đến tình trạng dư thừa cục bộ ở một số cơ sở giáo dục.

Việc dồn dịch, sáp nhập trường lớp theo tinh thần Nghị quyết số 19-NQ/TW, ngày 25-10-2017 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII đã đạt được những kết quả tích cực (giai đoạn 2017-2020, toàn quốc giảm hơn 2.000 trường). Tuy nhiên, do chưa giải quyết tốt vấn đề sắp xếp, điều chuyển giáo viên dẫn đến tình trạng dư thừa cục bộ ở một số cơ sở giáo dục. Đối với cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông, do cơ cấu giáo viên phải bố trí theo từng môn học cũng dẫn đến tình trạng dư thừa giáo viên ở một số môn học, nhất là đối với các tỉnh vùng khó khăn, các trường có quy mô nhỏ, số lớp ít.

Cùng với đó, theo quy mô tăng dân số và di cư tự nhiên, hàng năm có thêm nửa triệu học sinh dẫn đến tình trạng thiếu giáo viên tại các thành phố lớn, khu công nghiệp và các tỉnh Tây Nguyên. Mặt khác, việc huy động trẻ mầm non, học sinh phổ thông ra lớp tăng cao để thực hiện phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em 5 tuổi, phổ cập giáo dục tiểu học, phổ cập giáo dục trung học cơ sở. Công tác quy hoạch, dự báo nhu cầu về giáo viên của các địa phương chưa sát với thực tế hoặc chưa kịp thời.

Những năm qua, hầu hết các địa phương không giao bổ sung biên chế giáo viên trong khi vẫn phải thực hiện 10% tinh giản biên chế trong bối cảnh quy mô học sinh tăng. Chương trình giáo dục phổ thông 2018 có thêm một số môn học và hoạt động giáo dục mới (Tiếng Anh, Tin học cấp tiểu học trước đây là môn tự chọn, môn Nghệ thuật cấp THPT là môn học mới) cũng dẫn tới việc thiếu toàn bộ giáo viên để dạy các môn học này. 

Đề xuất bổ sung 27.850 biến chế

Nói về giải pháp giải quyết tình trạng thừa thiếu giáo viên, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho rằng, cần sớm tập trung rà soát lại quy mô, mạng lưới trường lớp mầm non, phổ thông trong cả nước để tính toán, sắp xếp lại cho phù hợp theo hướng tinh gọn các đầu mối. Đồng thời, tập trung rà soát lại các quy định hiện hành liên quan đến định mức học sinh/lớp, giáo viên/lớp.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn phát biểu tại phiên giải trình. Ảnh: Thế Đại

“Thực tiễn hiện nay nhiều địa phương đã làm tốt việc này. Hiện có 37 địa phương đã làm được, có địa phương làm rất tiêu biểu. Ví dụ trường tiểu học và trung học cơ sở có thể làm liên cấp. Một số địa bàn vùng núi, sau khi sắp xếp lại còn dư hơn 1.000 giáo viên. Do đó, mấy năm liền không phải bổ sung thêm giáo viên”, bà Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh.

Về giải pháp trước mắt, Bộ trưởng Bộ Nội vụ cho rằng, đã đến lúc cần tiến hành tổng kết, đánh giá các Nghị quyết của Ban chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị liên quan đến tổ chức bộ máy và biên chế; tiếp tục rà soát tổng thể các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến tổ chức bộ máy, quản lý, biên chế, trong đó có biên chế của ngành giáo dục. Cùng với đó, ngành giáo dục cần tập trung hoàn thiện những quy định pháp luật về tự chủ và xã hội hóa giáo dục ở những nơi có điều kiện. Khi đẩy mạnh việc tự chủ, xã hội tham gia vào thực hiện nhiệm vụ giáo dục, sẽ giúp giảm số người hưởng lương từ ngân sách nhà nước. Đây vừa là chiến lược, vừa là kế hoạch trước mắt.

“Thiếu giáo viên thì vẫn phải bù đắp; yêu cầu có học sinh thì phải có giáo viên đứng lớp cũng là phương châm của Bộ Chính trị. Nên năm học này chúng tôi đề xuất bổ sung 27.850 biến chế cho viên chức giáo dục, ưu tiên đầu tiên cho khối mầm non và khu vực đô thị”, bà Phạm Thị Thanh Trà cho hay.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà phát biểu. Ảnh: Thế Đại

Theo Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn, cần giải pháp tổng thể, lâu dài và bền vững để giải quyết vấn đề thừa thiếu giáo viên, nếu chỉ có một vài giải pháp sẽ rất khó giải quyết được. Ngoài ra, đây không chỉ là riêng ngành Giáo dục có thể giải quyết được, mà cần sự vào cuộc của các bộ, ngành, địa phương. Với xu hướng tỷ lệ dân số ngày càng tăng, tỷ lệ huy động trẻ đến trường ngày càng lớn, đòi hỏi về chất lượng giáo dục ngày càng cao… Vì vậy, sẽ cần ngay giải cấp bách để giải quyết sớm vấn đề thiếu giáo viên.

Bộ trưởng cũng đề cập tới một số giải pháp cụ thể để giải bài toán giáo viên như quy hoạch, sắp xếp lại hệ thống trường lớp; các địa phương theo phân cấp cần chủ động điều tiết giáo viên ngay trong địa phương phù hợp với vùng miền, bậc học; tăng cường chuyển đổi số, mở rộng hệ thống bài giảng điện tử, nhất là đối với các môn học đặc thù như Tin học, Mỹ thuật, Nghệ thuật…; đẩy mạnh xã hội hóa ở những nơi có điều kiện...

KHÁNH HÀ