Theo báo cáo của Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ (Bộ KH&CN), hiện cả nước có 63 trung tâm ứng dụng tiến bộ KH&CN. Trong hai năm 2015 và 2016, các trung tâm này chỉ thực hiện được 56 đề tài, 91 dự án với khoảng 3.300 hợp đồng dịch vụ, tư vấn và chuyển giao công nghệ, làm chủ được 197 công nghệ.
TS Hồ Ngọc Luật, nguyên Vụ trưởng Vụ Phát triển KH&CN địa phương (Bộ KH&CN) cho rằng, nguyên nhân một số trung tâm hoạt động không hiệu quả là do chưa thực hiện được vai trò kết nối giữa nhà nghiên cứu với khối sản xuất, kinh doanh và người dân. Phần lớn các trung tâm chưa được đầu tư đồng bộ, đầy đủ để thực hiện các yêu cầu, nhiệm vụ được giao. Trụ sở nhiều trung tâm tạm bợ, thậm chí phải thuê chỗ làm việc, không có nhà xưởng, trạm, trại thực nghiệm, thiết bị lạc hậu. Nhân lực phục vụ công tác nghiên cứu KH&CN còn thiếu và yếu. Như tại Trung tâm Thông tin và Chuyển giao công nghệ mới của tỉnh Hà Giang, mặc dù đã hoạt động được gần 20 năm nhưng vẫn chưa có trụ sở riêng, chưa đủ trang thiết bị đúng theo chức năng, mô hình hoạt động khiến công tác chuyển giao công nghệ của trung tâm này trong những năm qua chưa thực sự hiệu quả.
Một khó khăn nữa của các trung tâm ứng dụng tiến bộ KH&CN hiện nay là nhu cầu về chuyển giao công nghệ còn ít, do người dân và doanh nghiệp chưa quan tâm đến việc mua công nghệ về sử dụng bởi chưa thấy được hiệu quả. Các trung tâm cũng còn gặp nhiều khó khăn về nguồn tài chính, luôn trong tình trạng không ổn định và thiếu các chính sách đãi ngộ, khuyến khích cán bộ có trình độ về công tác. Tại Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN tỉnh Vĩnh Phúc, sau 14 năm hoạt động, nhân lực mới chỉ có 5 người (một giám đốc, một phó giám đốc, một kế toán và hai cán bộ khoa học). Đội ngũ cán bộ thực hiện chuyển giao trong các lĩnh vực thiếu, chuyên môn chưa đồng đều, sản phẩm khoa học có lợi nhuận thấp và đầu ra cho sản phẩm chưa ổn định dẫn đến việc hình thành chuỗi giá trị sản phẩm gặp nhiều khó khăn.
Nhằm tháo gỡ khó khăn cho các đơn vị KH&CN công lập, năm 2005 Chính phủ đã ban hành Nghị định số 115/2005/NÐ-CP và mới đây được thay thế bằng Nghị định số 54/2016/NÐ-CP ngày 14-6-2016 quy định cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức KH&CN công lập. Tính đến nay, cả nước đã có 40 trong số 63 trung tâm nhận quyết định của UBND cấp tỉnh phê duyệt đề án chuyển đổi, 23 trung tâm đã chuyển đổi sang mô hình tự chủ của tổ chức KH&CN công lập. Đây là cơ hội nhưng cũng là thách thức để các trung tâm chủ động cơ cấu, sắp xếp, tổ chức lại hoạt động nhằm nâng cao hiệu quả, sức cạnh tranh, từ đó có thể tự đứng vững bằng chính hoạt động nghiên cứu và chuyển giao của mình. Nhưng ở mỗi địa phương, việc chuyển đổi các trung tâm sang hoạt động theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm lại có sự khác nhau, dẫn đến việc thiếu thống nhất từ Trung ương đến địa phương và hiệu quả mang lại chưa thực sự rõ rệt. Đơn cử như Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN tỉnh Hải Dương, thành lập từ năm 1987, sau 20 năm hoạt động cầm chừng, đến năm 2007 đã chuyển đổi sang cơ chế tự chủ. Tuy nhiên, đến nay trung tâm vẫn chưa phát huy được vị trí và vai trò của mình.
Ðể nâng cao hiệu quả hoạt động của các trung tâm ứng dụng tiến bộ KH&CN ở các địa phương, ông Phạm Công Tạc, Thứ trưởng Bộ KH&CN cho rằng, bên cạnh việc phải tự chủ, chủ động trong các hoạt động thì cần có sự hỗ trợ từ phía Nhà nước và các cơ quan liên quan. Bộ KH&CN có thể bố trí một phần kinh phí từ việc chuyển giao và ứng dụng công nghệ cho trung tâm tiếp tục nhân rộng đề tài; các trung tâm đẩy mạnh thực hiện những đề tài KH&CN nhằm phục vụ công tác ứng dụng chuyển giao trên địa bàn tỉnh. Nhà nước cần ban hành đồng bộ các cơ chế, chính sách liên quan đến các tổ chức KH&CN công lập...
LA DUY