Sự kiện là cột mốc lịch sử trong tiến trình xây dựng khuôn khổ pháp lý toàn cầu đấu tranh hiệu quả với tội phạm mạng. Lễ mở ký đã đón tiếp hơn 2.500 đại biểu đến từ 119 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó có 110 đoàn quốc gia chính thức, cùng đại diện của 150 tổ chức đa phương, tổ chức xã hội, giới học giả và các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới. Điểm nhấn quan trọng nhất của sự kiện là việc 72 quốc gia đã chính thức ký kết tham gia Công ước Hà Nội ngay trong lễ mở ký.

Việc 72 quốc gia ký kết, trong đó có 64 quốc gia ký ngay trong Phiên ký tại Hội trường chính, là con số kỷ lục, thể hiện mức độ tham gia và ủng hộ hiếm có đối với một văn kiện quốc tế còn rất mới. Sự hưởng ứng này có tầm bao phủ toàn cầu, với sự tham gia của 19 nước châu Á-Thái Bình Dương, 21 quốc gia châu Phi, 19 quốc gia và Liên minh châu Âu (EU) và 12 quốc gia khu vực Mỹ Latinh.

Tại phiên thảo luận có chủ đề “Chia sẻ kinh nghiệm điều tra, thu thập chứng cứ điện tử trong các vụ việc liên quan đến tài sản ảo và rửa tiền”, các đại biểu nhất trí rằng, tiền điện tử mang lại nhiều lợi ích hợp pháp cho nền kinh tế số, nhưng cũng đang bị tội phạm mạng lợi dụng cho các hoạt động phi pháp. Việc thu thập bằng chứng kỹ thuật số và tiền điện tử đang đặt ra thách thức mới đối với lực lượng thực thi pháp luật toàn cầu, đòi hỏi khung pháp lý thống nhất để điều tra, phong tỏa và tịch thu tài sản hiệu quả. Chính vì vậy, Công ước Liên hợp quốc được kỳ vọng sẽ góp phần hài hòa hóa luật pháp, thiết lập chuẩn mực quốc tế và mạng lưới hợp tác 24/7 nhằm hỗ trợ các quốc gia trong công tác điều tra tội phạm mạng.

Các đại biểu thảo luận tại Hội thảo cấp cao "Chia sẻ kinh nghiệm và thực tiễn tốt nhất trong việc thu thập chứng cứ điện tử trong điều tra tiền điện tử và rửa tiền". 

Từ góc độ khu vực tư nhân, ông Jarek Jakubczak, Trưởng bộ phận Đào tạo Thực thi tại Sàn giao dịch Binance cho rằng, hầu hết các cuộc điều tra xuyên biên giới hiện nay đều cần đến sự hợp tác chặt chẽ với doanh nghiệp công nghệ và sàn giao dịch điện tử. Theo ông Jarek Jakubczak, phần lớn các cuộc điều tra xuyên biên giới, một tỷ lệ rất lớn trong đó liên quan đến việc hợp tác chặt chẽ với khu vực tư nhân. Trong nhiều năm điều tra tội phạm, ông chưa từng gặp vụ án nào không liên quan đến dữ liệu từ các ngành công nghiệp tư nhân. Ngoài ra, điều tra xuyên biên giới cũng là vấn đề khó khăn đối với các cơ quan thực thi pháp luật. Đã có nhiều người từ bỏ theo đuổi vụ án khi phát hiện nghi phạm đang cư trú ở khu vực pháp lý khác. Vì vậy, việc Công ước đề cập đến tăng cường hợp tác với khu vực này là một điều hoàn toàn cần thiết để phát hiện tội phạm mạng.

Trong bối cảnh không gian mạng ngày càng phức tạp hơn, việc tăng cường hợp tác quốc tế - đặc biệt giữa cơ quan công quyền và khu vực tư nhân sẽ là chìa khóa để thực thi hiệu quả Công ước chống tội phạm mạng, bảo vệ không gian số an toàn, lành mạnh và minh bạch hơn cho toàn cầu.

“Công ước Hà Nội về phòng chống tội phạm mạng đánh dấu một cột mốc lịch sử đối với cộng đồng an ninh mạng toàn cầu, nổi bật cả về quy mô lẫn tầm quan trọng. Sự kiện được tổ chức rất chuyên nghiệp, thể hiện sự tận tâm và ấm áp mang đậm nét văn hóa Việt Nam. Các phiên thảo luận bên lề tập trung vào khía cạnh thực tiễn như điều phối cơ quan thực thi pháp luật, hợp tác xuyên biên giới, thu hồi tài sản và quan hệ đối tác công - tư. Những thảo luận này thể hiện rõ sự chuyển dịch từ lý thuyết sang hành động cụ thể. Đây là đột phá quan trọng của sự kiện”, ông Jarek Jakubcek nhận định.

Theo các chuyên gia, bước tiếp theo trong cuộc chiến chống tội phạm xuyên biên giới, Việt Nam nên đẩy nhanh việc phê chuẩn công ước, đồng thời đảm bảo nguồn lực để triển khai hiệu quả. Việt Nam đang đi đúng hướng trong việc tăng cường hợp tác quốc tế và khu vực.

“Giống nhiều quốc gia khác, nguồn lực cho điều tra tội phạm mạng luôn có hạn, nên việc phân bổ hợp lý để ưu tiên các vụ án có tác động lớn là rất quan trọng. Theo kinh nghiệm của tôi, cơ quan thực thi pháp luật Việt Nam có thể phối hợp chặt chẽ với khu vực tư nhân, tận dụng dữ liệu sẵn có để xử lý hiệu quả các hoạt động phạm tội, đồng thời đầu tư mạnh mẽ vào công cụ và đào tạo nhằm nâng cao kỹ năng điều tra viên”, ông Jarek Jakubcek chia sẻ.

Cũng tại phiên thảo luận, đại diện Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho biết: Ngày 14-6-2025, Quốc hội Việt Nam đã thông qua Luật Công nghiệp Công nghệ số, văn bản pháp luật đầu tiên điều chỉnh toàn diện lĩnh vực công nghệ số. Tiếp đó, ngày 9-9-2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 05/NQ-CP về việc thí điểm thị trường tài sản mã hóa, tạo nền tảng pháp lý quan trọng cho việc quản lý thị trường tài sản số tại Việt Nam.

Ngân hàng Nhà nước cho biết sẽ tiếp tục chủ trì thu thập, phân tích và trao đổi thông tin về giao dịch đáng ngờ; xây dựng nền tảng kỹ thuật, tăng cường hợp tác trong nước và quốc tế, đồng thời xử lý nghiêm các hành vi vi phạm theo quy định pháp luật.

Công ước Hà Nội, với tinh thần hợp tác quốc tế về không gian mạng đã góp phần định hình bộ tiêu chuẩn quốc tế mới cho việc bảo vệ dữ liệu, bảo mật thông tin và chống tội phạm mạng xuyên quốc gia. Công ước khẳng định trách nhiệm chung của các quốc gia, các tổ chức quốc tế, các tập đoàn công nghệ và cả người sử dụng trong việc xây dựng một “không gian mạng an toàn, minh bạch, vì con người”.

Cụ thể, Công ước Hà Nội nhấn mạnh ba trụ cột căn bản: (i) Bảo mật dữ liệu và xác thực thông tin: Mọi hệ thống và tổ chức có trách nhiệm bảo đảm tính toàn vẹn và an toàn của thông tin cá nhân, tránh việc lạm dụng dữ liệu cho mục đích thương mại hoặc chính trị. (ii) Phòng, chống tội phạm mạng xuyên quốc gia: Thúc đẩy hợp tác quốc tế trong điều tra, truy tố và chia sẻ thông tin tình báo mạng, nhằm xử lý hiệu quả các hành vi xâm phạm xuyên biên giới. (iii) Trách nhiệm của các chủ thể công nghệ và chính phủ: Đặt ra nguyên tắc “trách nhiệm kép” - vừa thúc đẩy đổi mới sáng tạo, vừa bảo đảm không gây tổn hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người dân trong không gian mạng.

AN BÌNH

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Giáo dục Khoa học xem các tin, bài liên quan.