Nâng cao chất lượng văn kiện đại hội Đảng các cấp trong thời kỳ mới - Bài 1: Tinh gọn, "đắt từng câu chữ"

Thực tiễn đổi mới văn kiện đại hội Đảng các cấp đã và đang được triển khai ra sao? Vì sao việc đổi mới văn kiện đại hội Đảng các cấp lại trở nên cấp thiết trong giai đoạn hiện nay? Cần làm gì để thực hiện hiệu quả yêu cầu này? Báo Quân đội nhân dân giới thiệu loạt bài "Nâng cao chất lượng văn kiện đại hội Đảng các cấp trong thời kỳ mới", nhằm góp phần làm rõ những vấn đề trên.

Bài 1: Tinh gọn, "đắt từng câu chữ"

Không phải đến bây giờ, Đảng ta mới đề cập đến việc đổi mới văn kiện đại hội. Cách đây gần 40 năm, có thể thấy khởi đầu của công cuộc đổi mới đất nước chính là đổi mới tư duy trong xây dựng Dự thảo Báo cáo Chính trị trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng.

Viết lại văn kiện để mở đường Đổi mới

Mười năm sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng (1975-1985) là giai đoạn đặc biệt của đất nước, với bao khó khăn chồng chất. Tháng 7-1986, đồng chí Trường Chinh nhận trọng trách người đứng đầu Đảng ta. Thời gian diễn ra Đại hội VI của Đảng đã cận kề nhưng Tổng Bí thư Trường Chinh đã đưa ra một quyết định đầy bản lĩnh và chưa từng có: Viết lại toàn bộ Dự thảo Báo cáo chính trị với quan điểm quyết tâm đưa đất nước phát triển theo đường lối đổi mới.

Phải viết lại Dự thảo Báo cáo chính trị, nhưng quỹ thời gian hoàn thành công việc trọng đại này chỉ còn lại 5 tháng. Cuộc chạy đua với thời gian bắt đầu! Một ê-kíp mới viết lại Dự thảo Báo cáo chính trị được hình thành, dưới sự chỉ đạo của Tổng Bí thư Trường Chinh, gồm hơn 10 người, do đồng chí Hoàng Tùng (nguyên Trưởng ban Tuyên huấn Trung ương) trực tiếp phụ trách; ngoài ra còn có các đồng chí: Đào Duy Tùng, Phạm Như Cương, Hà Nghiệp, Trần Đức Nguyên, Lê Văn Viện... Mỗi phần của báo cáo được phân công cho một nhóm biên soạn. Tổng Bí thư Trường Chinh trực tiếp đọc và sửa. Liền suốt hai tháng, nhiều thành viên của tổ biên tập không về nhà để tập trung biên soạn dự thảo văn kiện.

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng. Ảnh tư liệu

Gần đến ngày Đại hội VI khai mạc, các cuộc họp thảo luận về dự thảo văn kiện vẫn còn nhiều ý kiến trái ngược nhau, buộc Trung ương phải đi đến một phiên họp quan trọng vào ngày 20-9-1986. Những cuộc tranh luận quyết liệt cuối cùng đã bật ra 3 quan điểm cần thay đổi.

Một là vấn đề cơ cấu kinh tế. Phiên họp kết luận, thay chủ trương coi công nghiệp nặng là nhiệm vụ then chốt bằng tập trung phát triển lương thực - thực phẩm, hàng tiêu dùng và xuất khẩu. Hai là phải chấp nhận kinh tế nhiều thành phần, nhiều hình thức sở hữu tư liệu sản xuất. Ba là phải dựa trên quan hệ thị trường để điều phối những bất hợp lý.

Với vai trò “thuyền trưởng”, Tổng Bí thư Trường Chinh đã có những nỗ lực rất lớn trong việc đấu tranh bảo vệ các quan điểm đổi mới. Và chính những nội dung đổi mới đã làm thay đổi cơ bản Dự thảo Báo cáo chính trị lần 1 và được coi là “linh hồn” của Văn kiện Đại hội VI, góp phần xóa bỏ tập trung quan liêu, bao cấp, mở đường đưa đất nước thoát khỏi cuộc khủng hoảng kinh tế - xã hội. Đồng thời, đây còn là sự đổi mới tư duy về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta.

Khẳng định đổi mới Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội VI của Đảng đã thể hiện một tư duy chính trị sắc bén, bản lĩnh và trách nhiệm chính trị rất lớn của người đứng đầu Đảng ta khi đó, PGS, TS Phan Hữu Tích, nguyên Vụ trưởng Vụ Bảo vệ chính trị nội bộ, Ban Tổ chức Trung ương nhấn mạnh: “Tôi nhớ một câu phát biểu của Tổng Bí thư Trường Chinh ở Đại hội Đảng bộ Hà Nội lần thứ X và sau đã được đưa vào văn kiện, đó là “Đối với đất nước ta, đổi mới là yêu cầu bức thiết, là vấn đề có tầm quan trọng sống còn!”. Không có giả sử trong lịch sử, nhưng nếu giả sử, chúng ta không đổi mới năm 1986 thì sao? Chúng ta có quỹ thời gian gần 5 năm để năm 1989 là chúng ta chấm dứt, không nhập lương thực nữa. Mà đến năm 1989, bức tường Béc-lin sụp đổ. Năm 1991, Liên Xô tan rã. Nếu đến lúc ấy, chúng ta mới đổi mới thì thế nào? Cho nên đấy chính là ý nghĩa về tư duy chính trị, về tầm nhìn của người đứng đầu”.

Kể từ ngày lập Nước (2-9-1945) đến nay, Việt Nam đã trải qua 2 kỷ nguyên lớn. Đại thắng mùa Xuân năm 1975 là mốc son lịch sử chói lọi, đưa đất nước ta bước vào Kỷ nguyên thống nhất đất nước và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Tiếp đó, Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng mở ra Kỷ nguyên Đổi mới, từ đó tạo nên thành tựu tuyệt vời là xóa được đói, giảm được nghèo, đưa Việt Nam vào hàng các quốc gia có khả năng cao thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình mà nhiều quốc gia khác đã và đang khó thoát ra. Việt Nam đã thực hiện thành công việc chuyển nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Từ thành công này, cùng với những thành tựu đạt được, Kỷ nguyên Đổi mới đã tạo tiền đề cho Việt Nam bước vào “Kỷ nguyên vươn mình”, cũng có thể coi đây là “Kỷ nguyên phát triển, giàu mạnh, phồn vinh, thịnh vượng”. Để đạt được mục tiêu lớn lao đó, Việt Nam một lần nữa cần tiến hành một công cuộc đổi mới vĩ đại.

Đổi mới văn kiện tinh gọn để dễ làm, dễ kiểm tra, bắt đầu từ cơ sở

Tại cuộc họp đầu tiên của Tiểu ban Văn kiện Đại hội XIV diễn ra ngày 23-2-2024, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đề nghị kiên định hệ quan điểm chỉ đạo mang tính nguyên tắc là: Kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo Chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định đường lối đổi mới của Đảng; kiên định các nguyên tắc xây dựng Đảng để xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định: “Cốt lõi của hệ quan điểm này là kết hợp một cách khoa học giữa nền tảng tư tưởng, mục tiêu lý tưởng, đường lối của Đảng với tinh thần không ngừng đổi mới, sáng tạo, tuân theo quy luật khách quan. Điều đó cũng có nghĩa là kiên định phải đi đôi với đổi mới nhưng là sự đổi mới có nguyên tắc, không tùy tiện, nóng vội. Phải nắm vững và xử lý tốt “bốn kiên định”, đặc biệt là kiên định một cách sáng tạo và sáng tạo một cách kiên định, theo phương pháp cách mạng Hồ Chí Minh, vì con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta là lâu dài và chưa có tiền lệ, còn rất nhiều khó khăn, thách thức”.

Ngày 14-4-2025, Tổng Bí thư Tô Lâm ký ban hành Chỉ thị số 45-CT/TW về đại hội đảng bộ các cấp, tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng. Chỉ thị nhấn mạnh việc nâng cao chất lượng văn kiện đại hội đảng bộ các cấp gắn kết chặt chẽ với việc thực hiện chủ trương, nghị quyết của Trung ương Đảng về sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy trong toàn hệ thống chính trị. Một lần nữa, Chỉ thị nêu rõ: “Văn kiện Đại hội phải ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ làm và dễ kiểm tra”. Bàn về nội dung này, PGS, TS Phan Hữu Tích cho biết: “Chúng tôi có một dịp kiểm lại các văn kiện của các kỳ đại hội thì thấy rằng: Đại hội IV của Đảng có 2 tập văn kiện, Đại hội V có 3 tập, Đại hội VI thì chỉ có 1 tập. Đến Đại hội VII có Báo cáo phương hướng và Cương lĩnh. Rồi Đại hội VIII chỉ có 1 tập. Đại hội IX, X, XI, XII cũng chỉ có 1 tập thôi và dung lượng ở tầm 250 - 300 trang. Nhưng văn kiện Đại hội XIII lên đến gần 650 trang. Tôi nghĩ các báo cáo kỳ này cũng nên ngắn gọn hơn”.

Nhìn nhận về hai thời điểm lịch sử đặt ra yêu cầu đổi mới văn kiện đại hội Đảng, đồng chí Phạm Ngọc, nguyên Trưởng phòng Lý luận chính trị và Lịch sử Đảng, Ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội cho rằng: “Đất nước mình mỗi khi ở hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, thì luôn có một mệnh lệnh của cuộc sống rất khắc nghiệt nhưng lại mang tính khách quan và cấp bách, đó là phải đổi mới! Như Tổng Bí thư Trường Chinh đã nói, đổi mới có ý nghĩa sống còn, hoặc nói một cách khác: Đổi mới hay là chết. Chính Tổng Bí thư Trường Chinh cũng là người đã có nỗ lực rất lớn trong đấu tranh để bảo vệ quan điểm đổi mới. Qua đó, chúng ta thấy được ý nghĩa lớn lao của sự kiên định. Hôm nay, trong quá trình xây dựng dự thảo các văn kiện, chúng ta rất cần giữ được sự kiên định, nhưng sự kiên định này là kiên định một cách khoa học. Nói cách khác, đổi mới nhưng phải theo nguyên tắc, không tùy tiện, không nóng vội!”.

Mô hình trồng chè cao sản ở xã Lạc Thủy (tỉnh Phú Thọ mới).

Đáng chú ý, từ 1-7-2025, cả nước sẽ không còn tổ chức chính quyền cấp quận, huyện. Điều này đòi hỏi đội ngũ đảng viên, cán bộ cấp xã hơn bao giờ hết phải phát huy cao độ trí tuệ, tâm huyết, tinh thần đoàn kết, trách nhiệm, sự hy sinh vì lợi ích chung của dân tộc, vì công cuộc đổi mới của Đảng, của đất nước. Từ đó, để đổi mới văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, cần bắt đầu ngay từ đổi mới văn kiện đại hội đảng bộ cấp cơ sở.

Năm qua, mặc dù phải đối mặt với nhiều khó khăn, nhưng với quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và nhân dân, kinh tế-xã hội của huyện Lạc Thủy (tỉnh Hòa Bình cũ) phát triển khá. Thu nhập bình quân đầu người ước đạt 95,7 triệu đồng/năm, đạt 101,8% so với Nghị quyết Huyện ủy đặt ra, tăng 14,5% so với cùng kỳ. Tổng thu ngân sách Nhà nước ước đạt 207.600 triệu đồng, đạt hơn 129,5% so với dự toán UBND tỉnh giao, tăng hơn 2% so cùng kỳ. Khi tên cũ huyện Lạc Thủy không còn, cũng là lúc tên xã Lạc Thủy (tỉnh Phú Thọ mới) được thành lập trên cơ sở sáp nhập 1 thị trấn và 3 xã với số cán bộ công chức xã và huyện chuyển về khoảng 120 người. Để chuẩn bị văn kiện đại hội các xã sau sáp nhập, ngay từ ngày 28-5-2025, Ban Thường vụ Huyện ủy Lạc Thủy đã ban hành quyết định thành lập 3 tổ công tác chỉ đạo chuẩn bị tổ chức đại hội đảng bộ cấp xã thành lập mới, nhiệm kỳ 2025-2030; trên cơ sở đó, giao cho các đồng chí Bí thư, Ban Thường vụ và Ban Chấp hành Đảng bộ xã trước khi sáp nhập chuẩn bị Dự thảo Báo cáo chính trị và Báo cáo kiểm điểm, có phân công cụ thể từng thành viên phụ trách nội dung. Đến nay, về cơ bản, dự thảo văn kiện đại hội đảng bộ xã mới sau sáp nhập đã được hoàn thiện.

Nói về đổi mới văn kiện đại hội đảng bộ xã, đồng chí Phạm Văn Đức, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Lạc Thủy chia sẻ: “Tôi hoàn toàn nhất trí với yêu cầu đổi mới trong xây dựng văn kiện đại hội! Bởi văn kiện không chỉ tổng kết nhiệm kỳ cũ mà còn là kim chỉ nam cho chặng đường phát triển mới của địa phương. Văn kiện đại hội Đảng bộ xã cần được chuẩn bị công phu, đổi mới cả về tư duy, nội dung và cách thể hiện. Về mặt nội dung, cần phản ánh đúng thực tiễn địa phương, chỉ rõ được những điểm nghẽn, vấn đề nổi cộm, đồng thời xác định mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp có trọng tâm, trọng điểm. Mỗi phần trong văn kiện phải có liên kết chặt chẽ, thống nhất giữa đánh giá, dự báo và định hướng phát triển. Ngoài ra, cần đổi mới về hình thức trình bày, sử dụng câu từ dễ hiểu, cô đọng nhưng giàu hàm lượng chỉ đạo, để cán bộ, đảng viên và người dân dễ nắm bắt, dễ nhớ, dễ giám sát và cùng tổ chức thực hiện đạt kết quả tốt”.

 (Còn tiếp)

PHAN LIÊN - VĂN DUYÊN 

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Cuộc thi viết Vững bước dưới cờ Đảng xem các tin, bài liên quan.