Kỳ 1: Những người anh em thân thiết
Đối với ông Vũ Mão, Thủ tướng Vương quốc Cam-pu-chia Xăm-đéc Tê-chô Hun Xen (Samdech Techo Hun Sen) là một người sống rất tình cảm và chân thành...
Những lời gan ruột
Cho dù đã ở cái tuổi “xưa nay hiếm”, thế nhưng ông Vũ Mão vẫn vẹn nguyên tác phong nhanh nhẹn, trí tuệ minh mẫn. Điều đó lại càng đúng hơn khi ông kể chuyện về những kỷ niệm của bản thân với đất nước Cam-pu-chia. Những ký ức ấy dường như đã trở thành một phần máu thịt trong suốt chặng đường hơn 30 năm làm công tác đối ngoại nhân dân của vị Chủ tịch Hội Hữu nghị Việt Nam - Cam-pu-chia.
Tiếp chúng tôi trong căn phòng làm việc chưa đầy 10m2 ở khu tập thể cũ, ông bắt đầu câu chuyện bằng ký ức về những ngày đất nước Cam-pu-chia mới được giải phóng, thoát khỏi tai họa diệt chủng do tập đoàn Pôn Pốt gây ra. Tất cả giống như những thước phim quay chậm. Lúc bấy giờ, trên cương vị Bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, ông đã nhiều lần dẫn đầu Đoàn đại biểu Thanh niên Việt Nam sang thăm Cam-pu-chia, giúp bạn tập hợp, đoàn kết lực lượng Hội Thanh niên cứu nước Cam-pu-chia do ông Hun Xen làm Chủ tịch đầu tiên. Năm 1983, dưới sự giúp đỡ của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng Cam-pu-chia đã tổ chức Đại hội lần đầu tiên.
Chủ tịch Hội Hữu nghị Việt Nam - Cam-pu-chia Vũ Mão.
Có lẽ vì cùng đi lên từ phong trào thanh niên nên ông Vũ Mão và Thủ tướng Hun Xen dễ dàng và nhanh chóng thân thiết với nhau hơn. Thủ tướng Hun Xen vẫn luôn thân mật gọi Chủ tịch Hội hữu nghị Việt Nam - Cam-pu-chia là "anh Vũ Mão". “Khi gặp tôi bao giờ Thủ tướng Hun Xen cũng nói rằng, chúng tôi là những người đồng chí, anh em thân thiết”, ông Vũ Mão kể.
Một ví dụ cụ thể cho tình cảm ấy là việc ông Vũ Mão được mời tham dự buổi bảo vệ luận án Tiến sĩ của Thủ tướng Hun Xen năm 1994. Trong ký ức của ông Vũ Mão, buổi bảo vệ luận án ngày đó sẽ mãi không thể nào quên khi ông được nghe những lời gan ruột của Thủ tướng Cam-pu-chia. Ông Vũ Mão và những người tham dự buổi bảo vệ hôm ấy đều nhớ những lời nói xuất phát từ tấm lòng chân thành của Thủ tướng Hun Xen với mong muốn hai bên cùng nhau vun đắp tình hữu nghị hai nước, vượt qua những khó khăn, trở ngại.
Cuộc gặp gỡ xúc động
Cách đây gần 40 năm, dưới sự giúp đỡ của Quân tình nguyện Việt Nam, lực lượng vũ trang và nhân dân Cam-pu-chia đã đánh đổ tập đoàn diệt chủng Pôn Pốt vào ngày 7-1-1979, cứu nhân dân Cam-pu-chia thoát khỏi thảm họa diệt chủng. Các nhà lãnh đạo Cam-pu-chia luôn khẳng định người dân và đất nước Cam-pu-chia vẫn mãi tri ân và khắc ghi công lao đó trong lịch sử của mình. Trong các cuộc gặp gỡ giữa ông Vũ Mão với Thủ tướng Cam-pu-chia cũng vậy, Thủ tướng Hun Xen luôn nhắc tới nghĩa cử trong sáng, cao cả của Việt Nam đã giúp khép lại một trang sử đen tối nhất của đất nước Cam-pu-chia.
Vào một dịp dẫn đầu đoàn đại biểu Quốc hội Việt Nam sang thăm Cam-pu-chia, ông Vũ Mão lại được tận mắt chứng kiến sự chân thành của những người anh em. Không còn những nghi thức ngoại giao thường thấy, buổi hội kiến Thủ tướng Hun Xen hôm ấy chỉ có sự gần gũi đan xen với niềm xúc động. Khi được giới thiệu trong đoàn Việt Nam có chị Vân, đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Dương, là con gái của đồng chí Ba Khanh, nguyên Chủ tịch UBND tỉnh Sông Bé cũ (nay là tỉnh Bình Dương và Bình Phước), Thủ tướng Hun Xen vội bước đến ôm lấy chị Vân và nói: “Chú mừng quá khi được gặp cháu. Bố của cháu là ân nhân, là người giúp chú rất nhiều trong thời điểm khó khăn nhất”.
Sau đó, Thủ tướng Hun Xen kể lại rằng, khi chạy trốn bọn Pôn Pốt, tới đồn biên phòng cửa khẩu của Bình Phước, ông bị các cán bộ biên phòng Việt Nam giữ lại. Sau khi hỏi chuyện biết được rằng, ông có quen với đồng chí Ba Khanh, vốn trước đó từng chiến đấu tại Cam-pu-chia, các cán bộ đã báo cho đồng chí Chủ tịch UBND tỉnh Sông Bé. Nhận được tin, đồng chí Ba Khanh ngay lập tức đến đồn biên phòng đưa chàng thanh niên Hun Xen khi ấy về báo cáo Thường vụ Tỉnh ủy và Trung ương nhờ giúp đỡ, tập hợp lực lượng đoàn kết cứu nước Cam-pu-chia tại tỉnh Đồng Nai.
Trong câu chuyện của mình, ông Vũ Mão cũng không quên nhắc đến kỷ niệm đáng nhớ trong một lần dự chiêu đãi của cố Quốc vương Nô-rô-đôm Xi-ha-núc (Norodom Sihanouk) dành cho đoàn đại biểu Quốc hội Việt Nam. Quốc vương đã kể lại câu chuyện năm 1973, Quốc vương và bà hoàng Mô-ních (Monique) từ Hà Nội về thăm Cam-pu-chia qua đường Trường Sơn, rất nhiều sĩ quan, chiến sĩ bộ đội của Việt Nam đã hy sinh vì lấy thân mình che bom, che đạn của lính Mỹ cho Quốc vương. Quốc vương nói rằng, ông rất biết ơn và không bao giờ quên tấm ân tình đó.
Bài và ảnh: HOÀNG VŨ
(Còn nữa)