QĐND Online – Hình thức tổ chức kinh tế mới – Doanh nghiệp Xã hội (DNXH) được coi như một giải pháp tích cực trong việc hạn chế, giải quyết và xử lý các vấn đề xã hội hiện nay như: việc làm, thu nhập, bất bình đẳng, nghèo đói, các đối tượng khó khăn trong xã hội (người tàn tật, dân tộc, vùng sâu, vùng xa)… Tuy nhiên, việc phát triển các DNXH vẫn gặp khá nhiều khó khăn, thách thức. Vấn đề này đã được các chuyên gia quốc tế và các nhà nghiên cứu Việt nam bàn tới trong hội thảo “Phát triển Doanh nghiệp Xã hội qua các trường đại học Việt Nam: Thách thức và cơ hội” vào sáng 9-4 tại trường Đại học Kinh tế Quốc dân, Hà Nội.

Tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp đi đầu tiên phong trong phong trào DNXH như: Trung tâm dạy nghề Nhân đạo KOTO, Mai Handicraft, Craftlink, Sao mai…  Đây là những mô hình doanh nghiệp linh hoạt, sáng tạo, phù hợp cộng đồng, chủ động, đa dạng và kiểm soát được nguồn thu giúp tăng khả năng đảm bảo tính bền vững.

Bà Phạm Kiều Oanh, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ sáng kiến phục vụ cộng đồng (CSIP) chia sẻ: “DNXH đã xuất hiện trong một thời gian dài nhưng gần đây mới được biết tới như là một cách tiếp cận sáng tạo và có định hướng thị trường để giải quyết các vấn đề xã hội.”

Quang cảnh buổi hội thảo.

Theo bà Oanh, có 3 đóng góp to lớn mà các DNXH mang lại cho cộng đồng đó là: cung cấp các dịch vụ cho các cộng đồng người nhiễm HIV, người khuyết tật; đưa ra giải pháp cho các vấn đề xã hội mà hiện giờ chưa được các nhà đầu tư, các doanh nghiệp, thể chế tài chính chưa chú ý tới như vấn đề năng lượng mới, vấn đề xử lý rác thải môi trường; hòa nhập cộng đồng những người yếu thế, những người nghèo.

Kết quả khảo sát DNXH tại Việt Nam năm 2011 cho thấy, có 40% DNXH tại Hà Nội và TP HCM hoạt động đào tạo về dạy nghề, tạo việc làm cho người khuyết tật, tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Các DNXH đã tạo việc làm cho 9 nghìn người trong số hơn 2 nghìn người sống trong hoàn cảnh đặc biệt: HIV, khuyết tật…

Với thực trạng trên, phong trào DNXH tại Việt Nam được nhận định sẽ có sự lan tỏa và lớn mạnh trong tương lai. Do nguồn tài trợ không hoàn lại từ các nhà đầu tư đang có xu hướng giảm dần, sẽ có một sự chuyển biến mạnh mẽ từ khối các tổ chức xã hội phi lợi nhuận truyền thống sang mô hình DNXH. Những tổ chức xã hội có định hướng thị trường rõ ràng và phát huy yếu tố doanh nhân trong chiến lược phát triển của mình sẽ là những người tiên phong trong sự thay đổi này.

Bên cạnh những thuận lợi trong việc phát triển DNXH tại Việt Nam như: khối doanh nhân đang ngày một trường thành, cung cấp nguồn lực vật chất và kinh nghiệp quý báu cho các DNXH, bản thân các doanh nghiệp này được dẫn dắt bởi những người con người sáng tạo, có tầm nhìn… thì các DNXH vẫn còn gặp không ít rào cản và khó khăn. Hiệu quả kinh tế của các DNXH còn khá khiêm tốn khi doanh thu 2010 chỉ 255 tỷ đồng, đạt 1,5 tỷ đồng/DNXH.

Khác với các doanh nghiệp thông thường, DNXH hoạt động vì mục đích xã hội và môi trường chứ không vì lợi nhuận đơn thuần. Điều này đòi hỏi kỹ năng và kiến thức tổng hợp của cả khối kinh doanh lẫn xã hội của các nhà lãnh đạo. Nhưng trên thực tế chưa có trường Đại học nào đào tạo và trang bị cho những khía cạnh này.

Khó khăn lớn nhất là thiếu nguồn lực tài chính, thiếu vốn. Sức ép từ chất lượng sản phẩm dịch vụ, nguồn nhân lực, hệ thống quản lý sản xuất kinh doanh, đầu ra sản phẩm, chi phí… cũng đang đặt lên vai các doanh nghiệp này.

Bài, ảnh: Thu Huyền - Thúy Hằng