Ngành xuất bản, in, phát hành sách vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức

Thứ trưởng Bộ TT&TT Đỗ Quý Doãn trả lời trực tuyến. Ảnh: VNN

Giá sách giáo khoa vẫn còn cao

-Theo sự phản ánh của phụ huynh học sinh, giá sách giáo khoa hiện nay vẫn còn cao? Có cần xoá bỏ độc quyền xuất bản sách giáo khoa để giảm giá sách? Quan điểm của Bộ Thông tin và Truyền thông về vấn đề này như thế nào?

Theo tính giá sách hiện nay, giá sách giáo khoa có giá bán thấp hơn so với các loại sách khác (giá các loại sách khác có giá bình quân 103 đồng/trang in khổ 13x19cm; giá sách giáo khoa có giá bình quân 34 đồng/trang in có minh hoạ, hình ảnh màu). Để có mức giá này, Chính phủ đã có chỉ đạo cụ thể về việc tính toán giá thành đối với mặt hàng nhạy cảm này.

Việc độc quyền xuất bản sách giáo khoa phải hiểu theo tính đặc thù của hoạt động xuất bản vì nhà xuất bản phải hoạt động theo đúng tôn chỉ, mục đích của cơ quan chủ quản. Do vậy, việc Bộ Giáo dục và Đào tạo giao cho Nhà xuất bản Giáo dục xuất bản sách giáo khoa là phù hợp với quy định của pháp luật về xuất bản. Để tránh tình trạng độc quyền trong việc in sách giáo khoa, những năm qua Nhà Xuất bản Giáo dục đã tổ chức đấu thầu in rộng rãi. Hiện nay, cả nước có 80 cơ sở tham gia in sách giáo khoa.

-Trong việc liên kết xuất bản, có đối tác liên kết đã thực hiện hoàn chỉnh bản thảo (kể cả khâu biên tập), nhà xuất bản chỉ ra quyết định xuất bản. Vậy đây có phải là hình thức bán giấy phép hay không?

-Đối với những tác phẩm thuộc loại này, pháp luật Việt Nam (bao gồm cả Luật Xuất bản) không cấm xuất bản. Tuy nhiên, khi khai thác các tác phẩm này để giới thiệu đến bạn đọc phải lựa chọn những tác phẩm phù hợp với yêu cầu phát triển của đất nước. Khi công bố các tác phẩm trên phải tuân theo các quy định của Luật Xuất bản.

Việc liên kết xuất bản đã quy định tại Điều 20 Luật Xuất bản.Trong đó đối tác liên kết và nhà xuất bản được liên kết về tổ chức bản thảo nhưng nhà xuất bản phải chịu trách nhiệm biên tập bản thảo (nếu đối tác liên kết đã thực hiện biên tập bản thảo thì nhà xuất bản vẫn phải thực hiện biên tập theo đúng quy trình xuất bản), đồng thời phải ký duyệt bản thảo trước khi in và chịu trách nhiệm về nội dung và tính phát lý của xuất bản phẩm.

-Trong lĩnh vực quản lý nhà nước về báo chí và xuất bản hiện nay cấp sở đang rất lúng túng, đặc biệt là công tác thanh tra, kiểm tra. Đề nghị Thứ trưởng cho biết trong thời gian tới Bộ, có tổ chức cho các sở tập huấn về lĩnh vực báo chí và xuất bản không? Nếu có xin cho biết thời gian cụ thể?

-Trong chương trình kế hoạch công tác thanh tra năm 2008 đã được Bộ trưởng phê duyệt có chương trình tập huấn cho các Sở TT&TT về lĩnh vực quản lý Nhà nước mới của Bộ trong đó có nội dung về thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong hoạt động báo chí, xuất bản. Dự kiến chương trình tập huấn của Bộ sẽ được tổ chức theo 3 khu vực miền Bắc (tháng 8/2008), miền Trung và miền Nam vào tháng 9 và tháng 10-2008.

-Hiện nay, Chính phủ đã cho phép các nhà xuất bản nước ngoài được phép đặt Văn phòng đại diện tại Việt Nam. Vậy, hoạt động của văn phòng đại diện này có được xuất bản không?

-Theo quy định của Điều 24 Luật Xuất bản: Văn phòng đại diện của Nhà xuất bản nước ngoài tại Việt Nam không được hoạt động xuất bản. Văn phòng đại diện của nhà xuất bản nước ngoài tại Việt Nam chỉ được giới thiệu về nhà xuất bản, sản phẩm của nhà xuất bản; xúc tiến các giao dịch về bản quyền và xuất bản phẩm theo quy định của pháp luật Việt Nam.

Phát hành sách đến vùng sâu, vùng xa còn nhiều bất cập

-Khâu phát hành của một số NXB đang gặp khó khăn. Định hướng của Bộ TT-TT trong việc quản lý và phát triển khâu phát hành hiện nay?

-LXB cho phép các NXB có thể lập cơ sở phát hành để tự phát hành hoặc liên kết với các cơ sở phát hành sách chuyên nghiệp. Để làm tốt công tác phát hành thì NXB có người làm công tác điều tra, nắm bắt thị trường, nắm được nhu cầu thực tế của bạn đọc thì mới quyết định được số lượng in hợp lý. Nếu NXB đưa sách đến vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, đưa sách ra nước ngoài thì sẽ được hỗ trợ giá cước vận chuyển.

-Hiện nay ở những địa bàn vùng sâu, vùng xa,hoạt động in và phát hành gặp nhiều khó khăn,số lượng bản sách/ người đạt thấp.Để phấn đấu đến năm 2010 đạt mục tiêu 6 bản sách/người/năm, xin Thứ Trưởng cho biết những định hướng về chính sách đối với hoạt động in,phát hành đối với những địa phương này?

-Nhà nước có một số chương trình tài trợ, hỗ trợ cho việc đưa sách đến đồng bào dân tộc, miền núi, vùng sâu vùng xa, vùng gặp nhiều khó khăn như Chương trình chuyển giao sách tài trợ theo Quyết định số 21/TTg của Thủ tướng Chính phủ có mức kinh phí hơn 6 tỷ đồng/năm để mua sách (trung bình mua được khoảng 1,28 triệu bản sách) cấp phát cho 9.000 trường phổ thông gặp nhiều khó khăn. Dự án "Cấp sách cho các Thư viện huyện miền núi, biên giới, vùng đồng bào dân tộc, vùng sâu vùng xa" theo Chương trình tài trợ mục tiêu Quốc gia về văn hóa của Thủ tướng Chính phủ hàng năm cấp gần 400.000 bản sách trị giá 9,5 tỷ đồng cho các thư viện vùng sâu, vùng xa gặp nhiều khó khăn…

-Thứ trưởng đánh giá như thế nào về tình hình phát hành sách trực tuyến tại Việt Nam hiện nay? Việc vi phạm bản quyền trên mạng đã được xử lý như thế nào cho đến nay và có khó khăn gì trong việc xử lý vi phạm bản quyền trong lĩnh vực sách điện tử?

-Xuất bản sách trên mạng đem lại nhiều tiện ích, hiệu quả cao, nhưng có những tồn tại cần được quan tâm giải quyết như vi phạm bản quyền, nội dung một số cuốn sách phản động, đồi trụy, độc hại…liên tục được xuất bản trên mạng, gây bức xúc cho bạn đọc và ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của chủ sở hữu tác phẩm, các nhà xuất bản.

Việc xử lý vi phạm bản quyền xuất bản sách trên mạng còn gặp nhiều khó khăn vì đây là hình thức xuất bản mới ở nước ta nên các quy định của pháp luật chưa được đầy đủ, ý thức, trách nhiệm của chủ sở hữu các web, người sử dụng chưa cao; mặt khác lập và đưa vào hoạt động trang web quá dễ dàng, nhiều trang web hoạt động mà không hề đăng ký, khai báo nên cơ quan chức năng không thể xác định được đối tượng vi phạm.

Đối với các trang web nước ngoài vi phạm bản quyền chúng ta phả xử lý theo một quy trình khác qua con đường ngoại giao, yêu cầu quốc gia có trang web vi phạm ngừng việc xâm hại bản quyền đó.

Trong thời gian tới Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ tăng cường quản lý chặt chẽ hơn nữa việc xuất bản trên mạng, với các biện pháp đồng bộ như: Đề nghị sửa đổi một số điều của Luật Xuất bản, chế tài xử phạt vi phạm bản quyền trong xuất bản trên mạng chi tiết và đảm bảo hiệu lực hơn; Đối với các trang web khi đăng ký và đi vào hoạt đông phải thông báo, tên miền quốc tế phải đăng ký chịu trách nhiệm với cơ quan quản lý; Tăng cường công tác kiểm tra, xử lý thích đáng các vi phạm bản quyền trong xuất bản trên mạng.

-Được biết là mọi cuốn sách trước khi xuất bản đều qua kiểm duyệt. Vậy xuất bản trực tuyến như thế nào? Xin Thứ trưởng cho biết rõ quan điểm về vấn đề này?

-Trước tiên phải trả lời cho bạn rõ là nhà nước không kiểm duyệt tác phẩm trước khi xuất bản. Điều này đã được quy định tại Điều 5 Luật Xuất bản. Theo quy trình xuất bản thì mọi cuốn sách trước khi xuất bản phải được biên tập viên của nhà xuất bản biên tập để nâng cao chất lượng nội dung.

Việc xuất bản trực tuyến ( xuất bản trên mạng thông tin máy tính) theo quy định tại Điều 25 Luật Xuất bản phải do nhà xuất bản thực hiện và phải tuân thủ theo các quy định của Luật Xuất bản. Để hướng dẫn thực hiện vấn đề này, Bộ Thông tin và Truyền thông đang trình Chính phủ Nghị định về quản lý mạng thông tin máy tính, trong đó có những quy định cụ thể về việc đưa các thông tin lên mạng. Văn bản này cũng sẽ điều chỉnh việc xuất bản trên mạng internet.

Cùng với sự phát triển về số lượng, chất lượng sách cũng có bước phát triển mới. Một số bộ sách có giá trị đã được giới thiệu với bạn đọc, như: Văn kiện Đảng, Toàn tập (54 tập); Từ điển Bách khoa Việt Nam (4 tập); Tổng tập Văn học Việt Nam, Sử thi Tây Nguyên (54 tập). Đặc biệt, hai tác phẩm: Nhật ký Đặng Thùy Trâm và Mãi mãi tuổi hai mươi được xuất bản với số lượng lớn đã khơi dậy lòng yêu nước, lòng tự hào dân tộc, tinh thần sẵn sàng hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc của nhân dân ta, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ. Cuốn Nhật ký Đặng Thùy Trâm được nhiều nước trên thế giới dịch và xuất bản.

Cần xử lý mạnh việc in sách lậu

-Bộ Thông tin và Truyền thông đã có những biện pháp gì để ngăn chặn vấn nạn in lậu hiện nay ?

-Tình trạng in lậu hiện nay là khá phổ biến, làm ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh và đời sống tinh thần của nhân dân như bạn đề cập.

Bên cạnh những mặt tích cực do việc xã hội hóa hoạt động in mang lại là những hiện tượng vi phạm pháp luật, nạn “in lậu” gia tăng. Các cơ quan chức năng có liên quan từ trung ương đến địa phương đã tăng cường hoạt động thanh tra, kiểm tra đối với những khu vực nhạy cảm dễ tổ chức các hoạt động in lậu để ngăn chặn và xử lý, nhưng tình hình chưa có dấu hiệu thuyên giảm. Hàng năm, các cơ quan này đã xử lý hành chính hàng chục các tổ chức và cá nhân in lậu, có những vụ in lậu nghiêm trọng được cơ quan có thẩm quyền ra quyết định khởi tố, bắt giam các đối tượng vi phạm để điều tra truy tố trước pháp luật.

-Trước tình trạng vi phạm bản quyền trong hoạt động xuất bản. Quan điểm của Bộ Thông tin và Truyền thông về vấn đề này như thế nào?

-Sau gần 4 năm Việt Nam gia nhập công ước Berne và tham gia một số công ước quốc tế khác về cơ bản các chủ thể tham gia hoạt động xuất bản đã thực hiện nghiêm túc các quy định về bản quyền. Tuy nhiên, hiện tượng vi phạm bản quyền vẫn còn xẩy ra, ảnh hưởng đến hoạt động xuất bản. Nhằm tháo gỡ khó khăn cho các nhà xuất bản, trong thời gian tới, Bộ Thông tin và Truyền thông phối hợp với các Bộ, ngành xây dựng kế hoạch trình Chính phủ xem xét, phê duyệt kinh phí hỗ trợ mua bản quyền đối với những tác phẩm có giá trị, nhằm phục vụ nhiệm vụ phát triển kinh tế- văn hoá - xã hội của đất nước.

-Hiện nay, trên thị trường xuất hiện nhiều sách vô bổ, cơ quan quản lý nhà nước có những biện pháp gì để quản lý chất lượng nội dung sách?

Xin khẳng định với bạn là sách là sản phẩm chính của nhà xuất bản, do vậy Giám đốc, Tổng biên tập Nhà xuất bản là người chịu trách nhiệm về chất lượng, nội dung sách.

Về vấn đề này, cơ quan quản lý nhà nước đã có chỉ đạo cụ thể đến từng nhà xuất bản trong việc xây dựng kế hoạch xuất bản phù hợp với tôn chỉ, mục đích, chức năng, nhiệm vụ của nhà xuất bản, nhằm nâng cao tính chuyên nghiệp trong hoạt động xuất bản, hạn chế tối đa xuất bản các loại sách có nội dung không phù hợp với thị hiếu người đọc.

Bên cạnh đó, Giải thưởng sách Việt Nam hàng năm cũng là một cái đích để các nhà xuất bản hướng tới. Đây là sự tôn vinh những xuất bản phẩm có giá trị cả về nội dung và hình thức, nhằm góp phần định hướng nhu cầu đọc của xã hội, đồng thời quảng bá sách của Việt Nam đến bạn trong nước và quốc tế. Ngoài ra, xây dựng cơ chế chính sách để hỗ trợ việc mua bản quyền các tác phẩm có chất lượng cao nhằm đưa đến công chúng những sản phẩm có giá trị.

-Đối với người Việt Nam ở nước ngoài muốn xuất bản sách tại Việt Nam thì phải làm như thế nào?

Cũng như công dân Việt Nam ở trong nước, người Việt Nam ở nước ngoài muốn xuất bản sách tại Việt Nam phải gửi bản thảo đến một nhà xuất bản của Việt Nam để công bố theo đúng quy định tại Điều 5 Luật Xuất bản.

-Xin hỏi Thứ trưởng tại sao không cho phép tư nhân thành lập Nhà xuất bản?

-Về cơ sở pháp lý, điều 11 Luật Xuất bản năm 2004 đã xác định: “Đối tượng được thành lập nhà xuất bản bao gồm: Cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội và các tổ chức khác do Chính phủ quy định được thành lập nhà xuất bản”.

Như vậy thi hành các quy định của Luật Xuất bản là trách nhiệm của mọi tổ chức, cá nhân; cho nên việc thành lập NXB phải theo đúng các quy định đó.

-Tôi là Việt kiều đang sống tại Đài Loan, được biết Chính phủ Việt Nam rất quan tâm và thu hút đầu tư nước ngoài vào Việt Nam, tôi muốn về nước đầu tư nhà máy in để sản xuất, kinh doanh nhưng lại thấy Việt Nam khi gia nhập WTO chưa cam kết vấn đề này ?

-Tuy chưa cam kết đối với WTO trong lĩnh vực hoạt động in xuất bản phẩm nhưng thực chất Việt Nam đã cho phép nước ngoài vào đầu tư sản xuất, kinh doanh một số ngành nghề trong lĩnh vực này, như: in bao bì, tem, nhãn hàng hóa chất lượng cao, các sản phẩm là catalog, poster. Hiện nay, có gần 100 doanh nghiệp in có vốn đầu tư nước ngoài đang hoạt động in các sản phẩm trên tại Việt Nam. Nếu ông có nhu cầu đầu tư vào lĩnh vực in thì nên đầu tư vào lĩnh vực in bao bì, tem, nhãn hàng hoá... như tôi đã nói ở trên.

Thái Sơn (tổng hợp)