Giá điện: Tăng ở mức nào là hợp lý?

QĐND - Điện mua giá cao, bán giá thấp; dưới mức giá thành, thấp hơn so với các nước trong khu vực. Nhà nước bao cấp giá điện. Giá điện thấp không khuyến khích việc đầu tư vào lĩnh vực này khiến điện thiếu triền miên. Đó là những lý do khiến việc điều chỉnh giá điện lúc này là cần thiết. Nhưng điều chỉnh tăng ở mức độ nào là hợp lý?

Tăng 18%... đã là mức thấp nhất?

Sau khi xem xét các phương án tăng giá bán điện năm 2011 do Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) trình, Bộ Công Thương đã đưa ra các phương án tăng giá điện ở mức từ 18  đến 30% và có vẻ như nghiêng về phương án tăng giá điện bình quân 18% so với mức giá năm 2010. Được biết, các phương án này đã được liên bộ Tài chính - Công Thương họp xem xét để trình lên Chính phủ và dự kiến trong một vài ngày tới sẽ có thông tin chính thức. Mức tăng cuối cùng là bao nhiêu sẽ do Chính phủ quyết định. Dự kiến, thời gian áp dụng giá điện mới sẽ từ ngày 1-3 tới đây.

Như vậy, nếu theo phương án giá điện tăng 18%, giá điện năm 2011 bình quân sẽ ở mức 1.271 đồng/kWh. Bộ Công Thương cho rằng đây là mức tăng thấp nhất trong các phương án, sẽ ảnh hưởng thấp nhất đến phát triển kinh tế và đời sống nhân dân.

Nhà máy thủy điện Sơn La. Ảnh: Hồ Quang

Trước đó, EVN đã đề nghị tăng giá điện bình quân năm 2011 theo các mức từ 26 đến 40%. EVN cho rằng, giá điện bình quân tại Việt Nam hiện nay là 5,2 cent (tính theo USD), so với các nước trong khu vực thì Thái Lan là 8,5 cent, Xin-ga-po là 13,5cent và Ma-lai-xi-a là 7,6 cent, In-đô-nê-xi-a là 8 cent. Như vậy, giá điện Việt Nam hiện nay nằm trong nhóm các nước có giá thấp. Giá thành sản xuất điện ra 1kWh điện trung bình từ 7 đến 12 cent, nhưng giá bán trung bình chỉ 5,2 cent/kWh. Với giá bán điện này, các nhà sản xuất điện không thể bù đắp được chi phí, khó có lãi. Chính vì giá điện “kém hấp dẫn” nên đã gây khó khăn cho việc huy động vốn cho các công trình điện, dẫn tới điện sẽ bị thiếu hụt. 

EVN nhắc lại quan điểm rằng phải tăng giá điện để tạo sức ép buộc doanh nghiệp phải thay đổi công nghệ, máy móc tiết kiệm điện hơn. Hiện nay, nền kinh tế của Việt Nam đang sử dụng điện rất lãng phí. Theo một tính toán, để tạo ra 1 USD cho GDP, Việt Nam sử dụng hơn 1kWh điện, trong khi đó các nước trong khu vực chỉ sử dụng khoảng 0,2kWh điện để tạo ra 1 USD cho GDP.

Một nguồn tin cho biết ngay cả khi giá điện 2011 tăng khoảng 30%, thì để cân đối tài chính, EVN vẫn phải cắt giảm hơn 2 tỷ kWh điện giá cao (điện chạy dầu- PV) từ các nhà máy nhiệt điện. Để đảm bảo ngành điện không quá khó khăn, có nguy cơ ảnh hưởng đến khả năng thiếu điện trong dài hạn, Bộ Công Thương đề xuất ngành than phải chia sẻ, không tăng giá bán than cho điện năm 2011.

Ngay cả ở phương án tăng 18%, thấp hơn nhiều so với đề nghị của EVN, Bộ Công Thương vẫn yêu cầu EVN phải huy động điện giá cao vì nếu không, điện cho mùa khô sẽ thiếu trầm trọng, có thể lên tới hơn 4 tỷ kWh. Trong khi mùa khô 2010, cắt điện luân phiên chỉ là 1,3 tỷ kWh.

 Theo tính toán, tăng giá thấp hơn mức 18% là không đơn giản vì với tốc độ tăng chi phí, tăng tỷ giá thì năm 2011, EVN có thể lỗ lên tới hơn 15.000 tỷ đồng.

Theo định hướng của Chính phủ, sẽ điều chỉnh dần theo lộ trình để giá điện theo đúng giá thị trường. Hằng năm, Chính phủ sẽ xem xét để cho phép điều chỉnh giá từ ngày 1-3.

Lo lắng ở tác động “vòng 2”, “vòng 3”…

Theo các chuyên gia tài chính-tiền tệ, nếu Chính phủ quyết định  giá điện năm 2011 tăng 18% so với năm 2010, theo tính toán, tổng số tiền điện nền kinh tế sẽ phải trả thêm khoảng 19.000 tỷ đồng, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) sẽ tăng 0,54% - 0,72%.

Các hộ nghèo có mức tiêu thụ điện 50 kWh/tháng trở xuống nếu giá điện tăng 18% thì số tiền phải trả tăng thêm hằng tháng khoảng 5000 đồng, các hộ có mức tiêu thụ điện trung bình dưới 100 kWh/tháng sẽ trả thêm hơn 21.000 đồng/tháng. Hộ tiêu thụ đến 200 kWh/tháng sẽ trả thêm hơn 55.000 đồng/tháng. Các hộ sử dụng lượng điện ở mức 400 kWh/tháng sẽ phải trả thêm khoảng 140.000 đồng/tháng.       

Tuy nhiên, các tác động do tăng giá điện nêu ở trên mới chỉ là tác động vòng một. Điều mà dư luận đang lo lắng chính là các tác động vòng 2, vòng 3 của việc tăng giá điện, nhất là khi sau Tết Nguyên đán cả xã hội đang sẵn “tâm lý tăng giá”. Tăng giá điện sẽ góp phần đẩy giá của các mặt hàng khác tăng theo, vì điện là sản phẩm đầu vào của nền kinh tế. Mức tăng 18% được xem là khá “sốc” vì những năm trước mức tăng là 8,92% (năm 2009) và 6,8% (năm 2010).   

Lo lắng nhất các doanh nghiệp vừa và nhỏ, các doanh nghiệp nằm trong chuỗi cung ứng hàng cho các doanh nghiệp lớn, các doanh nghiệp xuất khẩu. Tăng giá điện đương nhiên sẽ khiến giá vật liệu đầu vào, rồi lương trả công nhân sẽ phải tăng, khiến giá thành sản phẩm đội lên. Nhưng không dễ để họ có thể đàm phán với đối tác để tăng giá. Doanh nghiệp khó khăn đương nhiên sẽ tác động không tốt đến người lao động, rồi các ngân hàng…

Ông Hoàng Văn Tòng, Phó tổng giám đốc Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên, cho biết: Nếu giá điện tăng mạnh, giá thép cũng nhiều khả năng phải tăng. Trong khi, thép là một trong những mặt hàng bình ổn giá.

Trước lập luận của EVN rằng phải tăng giá điện để doanh nghiệp, người dân tiết kiệm điện, thay đổi công nghệ, dư luận cho rằng đúng nhưng chưa đủ. Bởi doanh nghiệp chuẩn bị đầu tư thì có thể thay đổi, nhưng nếu mới đầu tư chưa lâu, máy móc chưa khấu hao hết thì đổi mới toàn bộ công nghệ là cực khó. Trong dài hạn, việc thay đổi công nghệ hiện đại, tiết kiệm năng lượng là rất đúng đắn. Tuy nhiên, sức lực, vốn liếng của doanh nghiệp có hạn, nếu tạo một sức ép quá mức trong ngắn hạn sẽ trở thành một cú sốc rất nguy hiểm.

Trả lời câu hỏi của phóng viên Báo Quân đội nhân dân về giá điện, đại diện Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) cho rằng, Bộ Tài chính đã cân nhắc các mức giá trên cơ sở chi phí đầu vào, mục tiêu kiểm soát lạm phát và hạn chế tối đa tác động đến đời sống của người dân.

Trước đó, trả lời chất vấn của đại biểu Quốc hội, Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải  đã khẳng định: Nguyên nhân của tình trạng thiếu điện là do giá điện chưa đủ sức hấp dẫn các doanh nghiệp đầu tư phát triển nguồn điện.

Việc tăng giá điện là cần thiết, nhưng tăng ở mức nào cần phải được xem xét thấu đáo. Người dân hy vọng vào quyết định sáng suốt của Chính phủ.

Phú Thọ và Quang Phương