Gặp lại nữ dân quân Châu Yên

"Nghe con suối róc rách đang reo vui đón mừng thắng lợi này, bản làng em vừa rồi lập công bắn rơi máy bay Mỹ. A-ha! Dân quân Châu Yên ta với súng trường nhằm thẳng vào mặt kẻ thù bắn "thần sấm" phải rơi…". Đó là những câu hát quen thuộc trong ca khúc nổi tiếng "Người Châu Yên em bắn máy bay" của nhạc sĩ Trọng Loan. Những nữ dân quân dân tộc Thái quê ở xã Chiềng Hặc, huyện Yên Châu (Sơn La) "trắng nõn những búp tay" đã làm nên một kỳ tích-đó là bằng súng trường thô sơ, chị em đã kiên cường bám trụ trận địa, bắn rơi máy bay F111 của giặc Mỹ xâm lược. Sau 40 năm, nay chúng tôi mới có dịp gặp lại những nữ dân quân đã làm nên chiến công đẹp như huyền thoại ấy.
          Chiến công hào hùng vào giữa năm 1965, giặc Mỹ điên cuồng ném bom xuống miền Bắc, trong đó có địa phận huyện Yên Châu (Sơn La). Cầu Tà Vài ở bản Tà Vài, xã Chiềng Hặc, huyện Yên Châu là một trong những trọng điểm đánh phá quyết liệt của quân thù nhằm cắt đứt huyết mạch giao thông trên quốc lộ 6 và tiêu diệt các trận địa phòng không của ta. Sau hơn một tháng liên tục bị bom đạn "cày xới", cầu Tà Vài trở thành nơi giao tranh sống còn giữa ta và địch. Hưởng ứng phong trào "Vừa sản xuất, vừa chiến đấu", những cô gái dân quân bản Tà Vài tình nguyện tham gia trực chiến và chiến đấu cùng các đơn vị bộ đội địa phương, san lấp hố bom và cảnh giới cho bà con làng bản sản xuất, làm ra lúa gạo để đóng góp cho tiền tuyến. Ngày trực chiến, đêm sản xuất, có lúc trận địa của ta bị địch phát hiện, nhưng bộ đội và dân quân địa phương đã mưu trí, khôn khéo nhử chúng sang hướng khác. Hồi ấy, tiểu đội nữ dân quân xã Chiềng Hặc gồm 10 người (mỗi người được trang bị một khẩu súng trường) do tiểu đội trưởng Lò Thị Lả chỉ huy đang trực chiến thì phát hiện một máy bay F111 quần lượn trên bầu trời để trinh sát, do thám trận địa phòng không của ta. Sau khi hội ý chớp nhoáng, tiểu đội vào vị trí ẩn nấp và sẵn sàng chờ thời cơ. Khi chiếc máy bay ở vào đúng tầm bắn, cả tiểu đội đồng loạt nổ súng bắn dữ dội. Bị trúng đạn, chiếc F111 của địch được mệnh danh là "thần sấm", còn dân bản gọi là "con ma" đã nổ tung, bốc cháy, lao xuống mặt đất. Chiến công của nữ dân quân xã Chiềng Hặc bắn rơi máy bay Mỹ bằng súng trường bộ binh đã nhanh chóng lan rộng đi khắp nơi, được đồng bào cả nước biết đến và trở thành một trong những kỳ tích vang dội trong sự nghiệp đấu tranh đánh đuổi giặc ngoại xâm, giải phóng dân tộc của nhân dân ta. Câu chuyện những thiếu nữ dân tộc Thái hồn nhiên, xinh đẹp, nhưng rất mưu trí, gan dạ, kiên cường đã làm nên chiến thắng lan tỏa khắp núi rừng như một nguồn cảm hứng thôi thúc nhạc sĩ Trọng Loan sáng tác nên ca khúc "Người Châu Yên em bắn máy bay". Ca khúc này ra đời nhanh chóng trở thành bài hát "nằm lòng" của nhiều người, nhất là của quân và dân Tây Bắc và là niềm tự hào của đồng bào và LLVT tỉnh Sơn La.

            Đời thường thầm lặng

Trong buổi gặp mặt truyền thống, 10 nữ dân quân ngày ấy nay còn lại 8 người, đó là các cô Lò Thị Lả, Lò Thị Xính, Lò Thị Cốm, Lò Thị Hổn, Lò Thị Lửa, Quàng Thị Lói, Quàng Thị Tển, Quàng Thị Xéo, người ít tuổi nhất là 56, người nhiều nhất đã bước sang tuổi 61. Mặc trang phục dân tộc Thái màu đen, đầu đội khăn piêu, tuy tóc có người đã điểm bạc, đôi mắt và đôi má nhiều vết nhăn do tuổi tác, nhưng dáng vẻ thanh thoát, duyên dáng của thời thiếu nữ sôi nổi, trẻ trung ngày nào vẫn còn hiển hiện trên gương mặt các cô. Sau khi lập chiến công bắn rơi máy bay Mỹ, các cô tiếp tục vừa sản xuất, vừa tham gia trực chiến và chiến đấu cho đến ngày kết thúc chiến tranh. Đất nước giải phóng, bản làng trở lại cảnh yên ả, thanh bình, các cô gác tay súng để trở về cuộc sống đời thường lao động, làm ăn trên mảnh đất thân yêu của mình. Rồi các cô lập gia đình, sinh con, ngày ngày làm bạn với nương rẫy "một nắng hai sương" để làm ra hạt lúa, bắp ngô nuôi sống gia đình. Cũng như bao người dân trên vùng cao, các cô cũng đã trải qua những tháng ngày gian nan, vất vả giữa những năm tám mươi của thế kỷ trước để có cuộc sống no ấm hôm nay. Cô Lò Thị Lả cho biết: Trong số 8 người, đến nay hầu hết gia đình cơ bản đều đủ ăn, không ai phải chịu cảnh "đứt ăn từng bữa" như xưa nữa. Nhiều gia đình đã mua được xe máy, ti-vi, đóng bàn ghế, giường tủ bằng gỗ đẹp như gia đình các cô Lò Thị Xính, Lò Thị Lửa, Quàng Thị Tển, Quàng Thị Xéo. Nhưng hiện nay vẫn còn cô Quàng Thị Lói gặp nhiều khó khăn vì cô sinh những… 11 con (7 trai, 4 gái) và một con gái của cô bị mắc bệnh tâm thần suốt 18 năm qua. Qua trò chuyện, cô Lói nói thật lòng mình: "Tôi khó khăn hơn người khác do vợ chồng tôi đẻ nhiều, đẻ dày. Vì thế, tôi luôn khuyên bảo các con tôi hiện nay không được đẻ "tràn lan" như bố mẹ, mà phải biết sinh đẻ có kế hoạch". Trung tá Hà Hồng Lên, Trưởng ban dân vận Bộ CHQS tỉnh Sơn La tâm sự với tôi: "Thời chiến tranh, các cô gan dạ, can đảm là thế, nhưng trở về đời thường, các cô vẫn là những người phụ nữ cần mẫn, tận tụy, chịu thương chịu khó, một đời gắn bó thủy chung với nương rẫy, bản làng và chung tay góp sức xây dựng quê hương ngày càng no ấm, giàu mạnh. Các cô là hiện thân tiêu biểu của người nữ dân quân Sơn La anh hùng trong chiến đấu, đảm đang trong lao động sản xuất và xây dựng cuộc sống gia đình".

            Những mong ước bình dị

Khi hỏi về những mong muốn của các cô hiện nay là gì, cô Lò Thị Lả nói: "Nhờ ơn Đảng, ơn Chính phủ mà năm 2000, sáu chị em trong tiểu đội nữ dân quân được tặng thưởng Huân chương Kháng chiến chống Mỹ cứu nước hạng ba. Nhưng còn hai chị Lò Thị Hổn và Quàng Thị Xéo đến nay vẫn chưa được tặng huân chương này. Tôi mong cấp trên quan tâm xem xét giải quyết vì hai chị cũng xứng đáng được tặng thưởng huân chương như chúng tôi". Cô Lò Thị Xính thì bảo: "Chúng tôi đã được về Hà Nội, vào Lăng viếng Bác Hồ, thăm Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam, nhưng chưa được tham quan Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam. Do vậy, chúng tôi mong được đến tham quan Bảo tàng này để tìm hiểu thêm truyền thống lịch sử đấu tranh của quân đội và nhân dân ta". Còn cô Quàng Thị Lói thì có mong ước được hát bài "Người Châu Yên em bắn máy bay" bằng chính tiếng mẹ đẻ của mình, vì theo như lời cô nói-bài hát bằng tiếng phổ thông thì rất hay, nhưng phải dịch sang tiếng Thái thì mới có ý nghĩa đối với người Thái, nhất là với thế hệ con cháu dân tộc Thái sau này.

Sau 40 năm trải qua bao thăng trầm và vượt qua nắng gió, phong sương để vươn lên như cây rừng xanh ngát, các nữ dân quân nguyên mẫu trong ca khúc "Người Châu Yên em bắn máy bay" nay đã lên chức bà nội, bà ngoại. Chiến công của các cô đã góp phần làm rạng rỡ thêm truyền thống "Giặc đến nhà đàn bà cũng đánh" và phẩm chất "Anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang" của phụ nữ Việt Nam. Hy vọng rằng, những mong muốn bình dị của các cô sẽ được các cấp chính quyền địa phương quan tâm và trở thành hiện thực trong một tương lai gần.