Sự xuất hiện biến thể Omicron của virus SARS-CoV-2 với số lượng đột biến rất cao và khả năng lây lan nhanh đang  gây ra cơn địa chấn toàn cầu. “Cơn địa chấn” mang tên Omicron đặt thế giới trước nguy cơ đối mặt “sóng thần” COVID-19, vốn đang được cảnh báo có thể ập đến vào dịp nghỉ lễ Giáng sinh và Năm mới. 
Trong cuộc họp khẩn, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã chính thức đặt tên Omicron cho biến thể B.1.1529, được phát hiện lần đầu ở Nam Phi. Tuyên bố của WHO nêu rõ: "Dựa trên những bằng chứng cho thấy có sự thay đổi bất lợi trong dịch tễ học về dịch COVID-19... WHO coi B.1.1.529 là biến thể đáng quan ngại và đặt tên là Omicron". Đặc phái viên của WHO về COVID-19 David Nabarro nhận định Omicron rất đáng quan ngại do có khả năng né tránh "hệ thống phòng thủ" của các vaccine mà thế giới đã sử dụng từ đầu năm đến nay. Ông cho biết các nhà nghiên cứu đang nỗ lực tìm hiểu cách thức lây lan và tác động của biến thể mới tới các phương pháp điều trị và vaccine hiện nay. 
Theo thông tin từ Bộ Y tế Nam Phi, trong số 50 đột biến của Omicron có tới 32 đột biến nằm ở gai protein, thành phần giúp virus SARS-CoV-2 bám vào các tế bào, nhiều hơn đáng kể so với biến thể Delta đang hoành hành trên thế giới. Nhiều đột biến của biến thể mới có liên quan đến việc tăng khả năng kháng kháng thể của virus, tức là có thể làm giảm hiệu quả của vaccine và ảnh hưởng đến cách virus phản ứng đối với vaccine, phương pháp điều trị và khả năng lây truyền. Giới khoa học Nam Phi nhận định rằng Omicron là “biến thể đáng sợ nhất” mà họ từng biết tới từ khi đại dịch COVID-19 bùng phát.
Trong khi đó, các nhà khoa học Anh cho rằng biến thể mới Omicroncó thể làm giảm hiệu quả của vaccine ngừa COVID-19 và làm tổn hại các nỗ lực chống đại dịch.
Theo Cơ quan An ninh y tế Anh (UKHSA) biến thể này có protein gai khác hẳn protein ở chủng gốc, trong khi các loại vaccine ngừa COVID-19 hiện nay đều được bào chế dựa trên protein ở chủng virus gốc. Bộ trưởng Y tế Anh Sajid Javid cho rằng biến thể mới này có số lượng đột biến rất cao, thậm chí cao gấp đôi so với biến thể Delta. Theo đó, biến thể mới này có khả năng lây lan mạnh hơn và những loại vaccine đang được lưu hành có thể ít hiệu quả hơn đối với biến thể này. 
Được phát hiện lần đầu vào ngày 11-11-2021, đến nay biến thể Omicron đã  xuất hiện tại Nam Phi, Botswana, Đặc khu hành chính Hong Kong (Trung Quốc), Israel. Châu Âu cũng đã ghi nhận trường hợp nhiễm biến thể này đầu tiên tại Bỉ. Tình hình ở Nam Phi được coi là đáng lo ngại khi đã ghi nhận hơn 100 trường hợp dương tính với biến thể này, đặc biệt lây lan nhanh chóng trong giới trẻ ở Gauteng, tỉnh đông dân nhất của Nam Phi. Đây cũng là nhóm có tỷ lệ tiêm chủng vaccine ngừa COVID-19 thấp nhất tại nước này.
WHO khuyến nghị các nước vào thời điểm này cần thận trọng khi đưa ra các biện pháp đối với việc đi lại, "tiếp tục áp dụng cách tiếp cận khoa học và căn cứ vào nguy cơ khi thực hiện các biện pháp về đi lại". Mặc dù vậy, lo ngại về nguy cơ lây lan của biến thể mới, nhiều nước từ Mỹ, Canada, Brazil, Đức, Italy, CH Séc, Anh tới Thái Lan, Malaysia, Iran, Oman, Australia…đều đã ban hành các lệnh cấm hoặc hạn chế đi lại tới những nơi có ca nhiễm biến thể Omicron. Người đến từ Nam Phi, Botswana và một số nước ở miền Nam châu Phi như Mozambique, Namibia, Zimbabwe, Lesotho, Eswatini được đưa vào danh sách đỏ của nhiều nước, theo đó bị hạn chế hoặc cấm nhập cảnh. Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) cũng đã phải hoãn hội nghị bộ trưởng dự kiến diễn ra tại Geneva (Thụy Sĩ) ngày 29/11 tới do sự xuất hiện của biến thể này. Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát dịch bệnh châu Âu (ECDC) cũng cảnh báo  nguy cơ từ “cao” tới “rất cao" của biến thể  Omicron sẽ lan rộng ra châu Âu, theo đó kêu gọi các nước tiến hành phân tích chuỗi gene và truy vết các ca nhiễm biến thể mới, đồng thời hối thúc người dân tránh du lịch tới các khu vực bị ảnh hưởng. Chủ tịch Ủy ban châu Âu, bà Ursula von der Leyen, cho rằng EU cần phải hành động nhanh và dứt khoát đồng thời kêu gọi công dân của khối này tăng cường tiêm vaccine phòng COVID-19.   
Tại những nơi Omicron đã xuất hiện, chính quyền cũng đưa ra nhiều biện phápứng phó.Chính phủ Nam Phi kêu gọi người dân duy trì cảnh giác và nhanh chóng tiêm vaccine ngừa COVID-19. Thủ tướng Israel ngày 26/11 đã triệu tậpcuộc họp khẩn cấp với các bộ ngành liên quan. Sau cuộc họp, một loạt biện pháp phòng chống mới đã được đưa ra: mở rộng danh sách các quốc gia trong diện “cảnh báo đỏ” ra toàn bộ châu Phi, trừ các nước Bắc Phi, người nước ngoài đến từ các quốc gia này sẽ không được nhập cảnh Israel; Cơ quan nội địa của quân đội Israel rà soát toàn bộ những người đã nhập cảnh từ các quốc gia “cảnh báo đỏ” trong tuần qua để cách ly và xét nghiệm; Đặt mua 10 triệu bộ xét nghiệp PCR phục vụ xét nghiệm chủng virus mới; Thực hiện thí điểm lắp đặt máy lọc không khí trong trường học trên cả nước; Lấy mẫu nước thải ở tất cả các địa phương để xác định nguy cơ nhiễm bệnh do biến thể mới.

Ngày 26-11, Canada thông báo cấm nhập cảnh nước này đối với người nước ngoài đã đi qua các quốc gia miền Nam châu Phi trong vòng 14 ngày qua do lo ngại về biến thể mới B.1.1.529 của virus SARS-CoV-2, được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đặt lại tên là Omicron.   

Các nước ở miền Nam châu Phi nói trên gồm Nam Phi, Mozambique, Namibia, Zimbabwe, Botswana, Lesotho và Eswatini.

Phát biểu họp báo tại Ottawa, Bộ trưởng Y tế Canada Jean-Yves Duclos nêu rõ bất kỳ ai ở nước này đã đi qua một trong số các quốc gia nói trên trong vòng 14  ngày gần đây phải cách ly ngay và xét nghiệm sàng lọc. Các trường hợp này sẽ phải cách ly tới khi có kết quả xét nghiệm âm tính.

leftcenterrightdel
Hành khách đeo khẩu trang phòng lây nhiễm Covid-19 tại sân bay Canada. (Ảnh: AFP/TTXVN).

Công dân Canada và những người thường trú ở nước này khi trở về Canada từ khu vực trên qua một quốc gia khác đều phải có kết quả xét nghiệm Covid-19 âm tính ở quốc gia thứ ba này. Họ cũng sẽ được xét nghiệm ngay khi tới Canada. 

Bộ trưởng Duclos cho biết thêm Bộ Các vấn đề toàn cầu của Canada cũng sẽ ban hành khuyến cáo đi lại, theo đó yêu cầu công dân Canada không đến miền Nam châu Phi.

Người đứng đầu Văn phòng Y tế công của Canada, bà Theresa Tam, cho biết đến nay chưa có dấu hiệu biến thể Omicron xuất hiện tại nước này, đồng thời nhấn mạnh các quan chức y tế sở tại vẫn đang tiếp tục theo dõi chặt chẽ biến thể này.

Cùng ngày, Brazil thông báo sẽ đóng cửa biên giới đối với các du khách tới từ 6 quốc gia miền Nam châu Phi gồm: Nam Phi, Eswatini, Lesotho, Namibia, Botswana và Zimbabwe do lo ngại biến thể mới Omicron.

Đăng tải trên Twitter, ông Ciro Nogueira, Chánh văn phòng của Tổng thống Brazil, nêu rõ nhà chức trách đang bảo vệ công dân Brazil trong giai đoạn mới của đại dịch ở nước này. Thông tin chính thức sẽ được công bố trong ngày 27-11 và bắt đầu có hiệu lực kể từ ngày 29-11.

Trong khi đó, Cơ quan Giám sát y tế quốc gia Brazil (Anvisa) nêu rõ những người nước ngoài đã đến ít nhất một trong 6 quốc gia châu Phi nói trên trong 14 ngày qua không được nhập cảnh Brazil. Các công dân Brazil trở về từ các quốc gia này phải tuân thủ quy định cách ly.

Trong một thông báo trước đó cùng ngày, Bộ Y tế Brazil lưu ý rằng biến thể mới Omicron đang đặt ra một mối đe dọa tiềm tàng trong tương lai, song cho biết hiện vẫn chưa rõ về tác động dịch tễ học do biến thể này gây ra.

Cũng trong ngày 26-11, Bộ trưởng Y tế Ireland Stephen Donnelly thông báo do lo ngại biến thể mới Omicron, Ireland đang cân nhắc tái khởi động cơ chế cách ly bắt buộc tại khách sạn, sau khi nước này khuyến cáo tránh hoạt động đi lại không thiết yếu tới 7 quốc gia ở miền Nam châu Phi gồm: Botswana, Eswatini, Lesotho, Mozambique, Namibia, Nam Phi và Zimbabwe.

Ireland kêu gọi công dân nước này hiện đang ở các nước trên trở về sớm nhất có thể và cách ly tại nhà trong vòng 10 ngày. Bộ trưởng Donnell cho biết sẽ đệ trình dự luật lên Quốc hội vào đầu tuần tới để tái kích hoạt cơ chế cách ly tại khách sạn vốn được dỡ bỏ vào cuối tháng 9 vừa qua.

Trước đó, do lo ngại biến thể Omicron, Liên minh châu Âu (EU) và một số quốc gia khác, trong đó có Anh và Mỹ, cũng đã thông báo siết chặt kiểm soát biên giới.

Nam Phi phản ứng lệnh cấm của các nước

Phản ứng về động thái trên, Bộ Y tế Nam Phi cho rằng việc châu Âu vội vàng áp đặt lệnh cấm đi lại là sai lầm và trái với khuyến cáo của WHO.

Phát biểu trong một cuộc họp báo, Bộ trưởng Y tế Nam Phi Joe Phaahla tuyên bố một số phản ứng từ các nước châu Âu là không hợp lý.

leftcenterrightdel
 Bộ trưởng Y tế Nam Phi Joe Phaahla . Nguồn: Getty Images.

Theo ông Phaala, những lệnh cấm đi lại là "một cách tiếp cận sai, với định hướng sai và đi ngược lại các tiêu chuẩn cũng như khuyến nghị của WHO". So sánh tỷ lệ lây nhiễm hằng ngày ở Nam Phi và ở một số nước châu Âu, Bộ trưởng ông Phaala cho rằng động thái trên của các nước châu Âu "không khoa học," đồng thời cảnh báo những phản ứng như vậy có thể khiến các quốc gia né tránh báo cáo về những trường hợp nhiễm biến thể mới Omicron.

Biến thể mới Omicron cho đến nay đã xuất hiện tại Nam Phi, Botswana, Israel, Bỉ và Đặc khu Hành chính Hong Kong (Trung Quốc). Nhiều quốc gia trên thế giới đã đình chỉ các chuyến bay đến và đi từ miền Nam châu Phi cho đến khi hiểu rõ về mối nguy hiểm mà biến thể mới có thể gây ra.

WHO khuyến nghị các nước không nên vội vàng áp đặt hạn chế đi lại 

Tuy nhiên, WHO ngày 26-11 đã kêu gọi các nước không nên vội vàng áp đặt hạn chế đi lại thời điểm này.

Theo người phát ngôn của WHO Christian Lindmeier, sẽ mất vài tuần để tìm hiểu tác động của biến thể mới. Hiện các nhà nghiên cứu đang tìm hiểu về các đột biến và những ảnh hưởng của các đột biến đối với độc lực và khả năng lây lan của biến thể này, cũng như tác động đối với việc chẩn đoán, điều trị và hiệu quả của vắc xin.

Theo đó, WHO khuyến nghị các nước vào thời điểm này cần thận trọng khi đưa ra các biện pháp đối với việc đi lại, "tiếp tục áp dụng cách tiếp cận khoa học và căn cứ vào nguy cơ khi thực hiện các biện pháp về đi lại".

TTXVN