Bài 3: Khơi thông những điểm nghẽn pháp lý (tiếp theo và hết)

Các chuyên gia y tế nhận định, đây là lúc các văn bản pháp quy phải được cấp bách chỉnh sửa để theo kịp tình hình mới, từ đó mới tháo gỡ những điểm nghẽn, giải quyết được tình trạng thiếu thuốc, thiếu trang thiết bị, vật tư y tế.

Nhiều vướng mắc trong pháp lý

Tại buổi tọa đàm về "Các giải pháp để khắc phục tình trạng thiếu thuốc, vật tư y tế" mới đây, TS Nguyễn Thị Ngọc Bảo, Phó giám đốc Trung tâm Mua sắm tập trung thuốc quốc gia (Bộ Y tế) cho hay: “Thuốc, trang thiết bị, vật tư y tế cho bác sĩ, nhân viên y tế cũng giống như vũ khí của người lính khi ra chiến trường, bắt buộc phải có. Không có vật tư thì làm sao có thể đưa ra những xét nghiệm để chẩn đoán được bệnh.

Có chẩn đoán bệnh thì bác sĩ mới đưa ra được phác đồ điều trị. Rồi trong quá trình điều trị, thuốc cũng cần thiết như vậy. Chúng ta hoàn toàn tin tưởng vào chuyên môn, nhưng nếu thiếu các trang thiết bị thì chúng ta lại quay lại những thời kỳ trước”.

TS Nguyễn Thị Ngọc Bảo cũng nhận định rằng vấn đề thiếu thuốc, vật tư trang thiết bị y tế đã xảy ra từ lâu, nhưng điều quan trọng là tình trạng thiếu ở mức độ nào, thiếu gì. “Phải có số liệu rõ ràng. Trên cơ sở số liệu này, chúng ta mới đưa ra những giải pháp cụ thể. Theo quan sát của tôi, hiện nay, hơn 90% các văn bản quy phạm pháp luật của chúng ta trong lĩnh vực quản lý, đấu thầu, mua sắm thuốc, vật tư y tế không theo kịp được thực tế. Cho nên đấy là những nguyên nhân về phía văn bản quy phạm pháp luật cũng có ảnh hưởng đến thiếu thuốc, trang thiết bị, vật tư y tế”, TS Ngọc Bảo chia sẻ.

Một ca phẫu thuật tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức.

Thực tế, nhiều bệnh viện có tiền cũng không thể mua được thuốc, vật tư y tế do vướng mắc pháp lý trong đấu thầu, nếu không cẩn thận sẽ sai phạm về pháp lý.

"Nếu mua cao hơn giá được công khai trên Cổng Thông tin của Bộ Y tế, sau đó cơ quan chức năng thẩm tra phát hiện giá này không chính xác, cao hơn so với giá cho phép, thì trách nhiệm sẽ thuộc về ai? Và khi đó, Bệnh viện có thể bị phạt vì mua sắm sai giá, thậm chí còn liên quan đến hình sự", PGS, TS Đào Xuân Cơ, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ. 

Cấp bách sửa đổi quy định để phù hợp tình hình mới

PGS, TS Đào Xuân Cơ nhận định, chính những vướng mắc về pháp lý chưa được tháo gỡ khiến hầu như các cơ sở y tế e ngại, không thể "dũng cảm trong mua sắm". Nếu có các văn bản pháp quy rõ ràng và tạo điều kiện cho việc mua sắm minh bạch, công khai, tốt thì chắc chắn những nhà quản lý, những giám đốc bệnh viện sẽ không khó khăn gì khi mua sắm trang thiết bị, vật tư y tế và thuốc cho người bệnh.

Còn bác sĩ Nguyễn Tri Thức, Giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy (TP Hồ Chí Minh) thì cho rằng: “Việc mua sắm hàng hóa, hóa chất, vật tư đều xoay quanh giá, các cơ sở y tế đều vướng. Vì vậy, giá mua sắm trong y tế không nên chọn giá thấp nhất mà cần quy định rõ chọn giá hợp lý nhất phù hợp với điều kiện của từng cơ sở, từng chuyên khoa...; quy định rõ các bước, các hội đồng có quyền xác định nhu cầu thực tế là phù hợp”.

Giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy cũng kiến nghị cho phép các bệnh viện từ hạng 1 đến hạng đặc biệt được phép lựa chọn nhà sản xuất để mua sắm thiết bị y tế phù hợp với các bệnh chuyên sâu. Vì các thương hiệu lớn thường mới có máy tốt phục vụ điều trị các bệnh lý chuyên sâu. Hiện giờ nếu đấu thầu tên chung chung thì các thiết bị trúng thầu sẽ không phục vụ được nhu cầu của các bệnh viện hạng 1 và mua về không sử dụng được sẽ gây lãng phí. Trong luật cho phép chỉ định thầu trong trường hợp cấp bách, nhưng không quy định như thế nào là cấp bách và ai là người quyết định trường hợp cấp bách. Do đó, việc này cần được quy định rõ. Về đấu thầu trong dịch vụ sửa chữa, bảo trì các thiết bị y tế, hiện chưa có một quy định nào cho nội dung này.

Về vấn đề đấu thầu thuốc, vật tư y tế, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho rằng, đầu tiên phải sửa Nghị định số 98/2021/NĐ-CP của Chính phủ, Thông tư số 14/2020/TT-BYT, Thông tư số 15/2020/TT-BYT của Bộ Y tế. Còn Thông tư số 58/2016/TT-BTC là hướng dẫn chung, Bộ Tài chính sẽ sửa sớm để tính lại giá dịch vụ, khắc phục thiếu thuốc, thiết bị.

Để tháo gỡ vướng mắc trong đấu thầu thuốc, vật tư y tế, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Thị Bích Ngọc cho hay: “Dự án Luật Đấu thầu sửa đổi dự kiến sẽ được Chính phủ trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 4 cuối năm nay. Trong đó có một chương riêng về đấu thầu thuốc và đây sẽ là biện pháp công khai, minh bạch, khắc phục những vướng mắc trong đấu thầu thuốc thời gian qua. Có nội dung gì cần sửa đổi, cần cập nhật kịp thời vào Luật Đấu thấu sửa đổi”.

Tuy nhiên, Thứ trưởng Nguyễn Thị Bích Ngọc lưu ý, trong mua sắm thuốc và thiết bị y tế, cũng cần phải làm rõ nguyên nhân. “Thứ nhất là vướng ở hai Nghị định: Nghị định số 98/2021/NĐ-CP năm 2021 và Nghị định số 54/2017/NĐ-CP năm 2017. Chính phủ đã có dự thảo nghị quyết để tháo gỡ vướng mắc. Cùng với đó, đề nghị sớm sửa đổi những thông tư liên quan, ví dụ như một số quy định tại Thông tư số 14/2020/TT-BYT của Bộ Y tế. Ngoài ra, trình gia hạn đăng ký lưu hành thuốc rất phức tạp. Bộ Y tế nghiên cứu hai giải pháp bao gồm ngắn hạn và dài hạn.

Trong ngắn hạn, xem xét kiến nghị Quốc hội tiếp tục cho cơ chế đặc thù theo Nghị quyết số 30/2021/QH15. Nhưng về lâu dài, cần đánh giá tác động của cơ chế này, từ đó xây dựng cơ chế đáp ứng sự nhanh chóng, kịp thời đối với sản phẩm đã được các quốc gia có nền y học tiên tiến công nhận. Điều này sẽ giảm tải cho các cơ quan Nhà nước, để tập trung vào xây dựng, hoàn thiện cơ chế, chính sách, giảm gánh nặng chi phí cho doanh nghiệp”, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư phân tích.

Tình trạng thiếu thuốc, trang thiết bị, vật tư, sinh phẩm y tế là vấn đề nghiêm trọng. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã có những chỉ đạo rất quyết liệt, cụ thể đối với các cơ quan chức năng, trong đó nhiều lần chỉ đạo Bộ Y tế thống kê, đánh giá khoa học, khách quan, trung thực và có hướng khắc phục kịp thời cả trước mắt và lâu dài. Với sự vào cuộc quyết liệt của các cơ quan chức năng, chúng ta có thể kỳ vọng tình trạng này sẽ nhanh chóng được khắc phục để các bác sĩ yên tâm công tác, phục vụ bệnh nhân tốt hơn.

Bài và ảnh: HÀ VŨ