Tỉnh Yên Bái hiện có hơn 60% đồng bào là người dân tộc thiểu số, bên cạnh những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp thì đồng bào nơi đây vẫn tồn tại một số hủ tục lạc hậu, trong đó, tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống đã gây ra nhiều hệ lụy tiêu cực đến gia đình và xã hội.

Dù chưa đến 30 tuổi nhưng chị Sùng Thị Tênh ở thôn Giàng La Pán, xã Bản Mù, huyện Trạm Tấu đã có tới 6 đứa con. Trong đó, con gái cả đã 15 tuổi, còn con gái út mới chào đời chưa đầy 1 tháng tuổi. Sùng Thị Tênh bỏ học, rồi lấy chồng từ năm 14 tuổi nên cuộc sống vô cùng khó khăn, vất vả. Chị Tênh cho biết: “Lúc mới lấy chồng thì cũng không nghĩ gì cả, cứ thế về ở với nhau thôi, lấy rồi đẻ con ra mới thấy khổ quá, nhưng cũng không biết làm thế nào cả, nhiều lúc chỉ biết khóc một mình...”. Cách nhà của chị Sùng Thị Tênh chỉ vài bước chân là một trường hợp tảo hôn khác. Phong tục lạc hậu cùng tư tưởng là con trai lấy vợ sớm để có người làm, còn con gái trên 18 tuổi chưa lấy chồng đã là ế, khiến Sùng Thị Bla lấy chồng khi mới 16 tuổi. Sau hơn 10 năm lấy chồng, Sùng Thị Bla đã có 6 người con. Đói nghèo, thất học, bệnh tật cứ đeo bám lấy cuộc sống của cả gia đình Bla.

Cán bộ huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái tuyên truyền kiến thức về hôn nhân và gia đình cho đồng bào dân tộc Mông trên địa bàn. 

Chia tay xã Bản Mù, chúng tôi đến với bản Lìm Thái, xã Cao Phạ, huyện Mù Cang Chải-là nơi sinh sống của 200 hộ dân với hơn 1.000 nhân khẩu đều là người dân tộc Thái. Trước đây, mỗi năm bản Lìm Thái có 5-6 trường hợp tảo hôn, nhưng từ năm 2020 trở lại đây, khi chính quyền địa phương đẩy mạnh tuyên truyền về những tác hại của nạn tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống thì tình trạng này đã hoàn toàn chấm dứt, không còn trường hợp nào. Em Vì Thị Hương, một trong những trường hợp được cán bộ dân số xã vận động không tảo hôn chia sẻ: “Bố mẹ em mất sớm, em là con thứ ba trong gia đình có 5 anh chị em. Học hết lớp 9, em có ý định lấy chồng để giúp các em có điều kiện học tập. Tuy nhiên, sau khi được các cô, chú cán bộ đến tuyên truyền, giải thích về tác hại của việc lấy chồng khi chưa đủ tuổi, em quyết định tạm dừng việc kết hôn sớm để tập trung đi làm nương nuôi hai em ăn học”.

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, nguyên nhân dẫn tới tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống ở Yên Bái là do các hủ tục vẫn còn tồn tại trong vùng đồng bào DTTS; việc xử phạt hành chính trong vi phạm Luật Hôn nhân và Gia đình tại cơ sở chưa thật sự tốt; công tác tuyên truyền về hệ lụy tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống tại các trường học còn hạn chế... Trước thực trạng đó, Tỉnh ủy Yên Bái đã ban hành Kế hoạch số 191-KH/TU ngày 18-4-2020 thí điểm đẩy lùi tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống tại các huyện: Trạm Tấu, Mù Cang Chải, Văn Chấn. Đến nay, sau hơn 3 năm triển khai, với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống đã giảm đáng kể. Nếu như năm 2019, toàn tỉnh có 277 trường hợp tảo hôn thì năm 2020 con số này đã giảm xuống còn 190 trường hợp, năm 2021 còn 102 trường hợp và 6 tháng đầu năm 2023, trên địa bàn toàn tỉnh chỉ có 55 trường hợp tảo hôn. Về tình trạng hôn nhân cận huyết thống, nếu như năm 2020, toàn tỉnh có 3 trường hợp thì 6 tháng đầu năm 2023, cả tỉnh không có trường hợp nào vi phạm.

Đánh giá hiệu quả công tác tuyên truyền về giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, đồng chí Phùng Quang Huy, Phó chủ tịch Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh Yên Bái cho biết: “Để thực hiện tốt việc đẩy lùi nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống đòi hỏi cấp ủy, chính quyền và các tổ chức đoàn thể, mỗi cán bộ, đảng viên phải chủ động, năng động, sáng tạo, quyết liệt trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo và thực hiện. Cùng với đó có những chính sách hỗ trợ gia đình đồng bào DTTS, gia đình nghèo, gia đình khó khăn nhằm nỗ lực xóa dần sự chênh lệch giữa các vùng, từng bước nâng cao đời sống nhân dân, xóa bỏ tư tưởng, phong tục lạc hậu về vấn đề tảo hôn. Tiếp tục nhân rộng và duy trì hiệu quả các mô hình “Dân vận khéo” như: Gia đình, dòng họ, thôn, bản "3 không": Không có người tảo hôn, không hôn nhân cận huyết thống, không xuất cảnh trái phép...”.

Với sự quyết tâm của các cơ quan chức năng tỉnh Yên Bái, hy vọng rằng tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống vùng đồng bào DTTS ở Yên Bái sẽ được đẩy lùi trong thời gian sớm nhất, góp phần thực hiện hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn I (2021-2025).

Bài và ảnh: MAI HIÊN

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Dân tộc, tôn giáo xem các tin, bài liên quan