Hiệu quả các giải pháp đồng bộ

Chủ động phòng ngừa luôn là phương châm và giải pháp hiệu quả nhất để giảm thiệt hại do thiên tai gây ra. Vì vậy, trong nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước đã quan tâm đầu tư nâng cấp hệ thống đê sông, đê biển, hồ chứa, đắp đập, xóa dần những trọng điểm xung yếu. Ngành khí tượng-thủy văn cũng được đầu tư, trang bị nhiều máy móc, thiết bị quan trắc hiện đại, như: Ra-đa thời tiết, quan trắc mây vệ tinh, tự động hóa các trạm quan trắc, lắp đặt thêm nhiều trạm quan trắc tự động...; vì thế chất lượng cảnh báo, dự báo thiên tai được cải thiện đáng kể. Bộ máy tham mưu, chỉ đạo, điều hành, chỉ huy phòng, chống thiên tai (PCTT), tìm kiếm cứu nạn, cứu hộ cũng được tổ chức, sắp xếp, kiện toàn từ Trung ương đến cơ sở; từng bước hoàn thiện cơ chế hoạt động và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ ở các cấp, nhất là cấp huyện, xã. Trong những năm qua, phương châm “bốn tại chỗ” được thực hiện khá tốt. Theo đó, nhiều sự cố đê điều, hồ đập được phát hiện, xử lý kịp thời ngay từ khi phát sinh, hạn chế đáng kể thiệt hại do mưa lớn, lũ, bão gây ra.

leftcenterrightdel
Bộ đội giúp dân phòng chống vỡ đê tả sông Bùi, huyện Chương Mỹ, TP Hà Nội đợt mưa lũ năm 2018. Ảnh NHUỆ GIANG

Năm 2018, được sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTT và sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, ngành, sự vào cuộc quyết liệt của các cấp chính quyền, sự chủ động, cố gắng của cộng đồng dân cư, công tác PCTT được triển khai đồng bộ, nhanh chóng, kịp thời, hiệu quả theo đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Hội nghị toàn quốc về PCTT ngày 27-3-2018, góp phần giảm được thiệt hại về người và tài sản.

14 cơn bão và áp thấp nhiệt đới (ATNĐ) hoạt động trên Biển Đông năm 2018, nhưng chỉ có 107 tàu thuyền bị chìm, không có thiệt hại về người trên biển do bão và ATNĐ gây ra. Lũ ở Đồng bằng sông Cửu Long về sớm, thời gian ngập lụt kéo dài và ở mức cao nhất kể từ năm 2011 đến nay, nhưng không xảy ra tình trạng chết người và học sinh phải nghỉ học do lũ.

Hoặc đợt mưa lũ cuối tháng 6-2018 xảy ra trên lưu vực sông Đà, hai nhà máy thủy điện Hòa Bình, Sơn La đã phải xả lũ kéo dài tới 45 ngày. Các cơ quan chức năng phối hợp chỉ đạo, điều tiết, vận hành hợp lý, nên bảo đảm được an toàn công trình, hạn chế lũ ảnh hưởng đến hạ du mà vẫn chủ động tích nước ở hồ chứa, nâng cao sản lượng điện; cung cấp đủ nước cho sản xuất và sinh hoạt. Năm 2018, Nhà máy thủy điện Sơn La vượt 27% sản lượng điện theo thiết kế, đạt mức sản lượng cao nhất từ trước đến nay.

Theo số liệu thống kê, đánh giá, nhận định của các cơ quan chức năng, những năm gần đây công tác phòng, chống và giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai gây ra ở nước ta đã đạt được những kết quả đáng kể. Thiệt hại về mọi mặt đã được giảm thiểu, nhất là thiệt hại về người. Mặc dù còn nhiều trọng điểm xung yếu trên các tuyến đê sông, đê biển, hồ chứa nhưng chúng ta chưa để xảy ra vỡ đê, vỡ đập đột ngột. Người dân ở những vùng bị thiên tai được tổ chức cứu nạn, cứu hộ kịp thời, bố trí nơi ở tạm, không để ai bị đói, bị rét và đều được động viên, hỗ trợ về tinh thần, vật chất để sớm ổn định đời sống, khôi phục sản xuất.

Khắc phục những hạn chế, tồn tại

Để đáp ứng yêu cầu phòng, chống, giảm nhẹ thiệt hại, nhanh chóng khắc phục hậu quả do thiên tai gây ra, nước ta còn rất nhiều việc phải làm, cần nguồn kinh phí đầu tư rất lớn và phải thực hiện trong nhiều năm tới.

Trước mắt, để nâng cao hiệu quả của công tác này, chúng ta cần sớm khắc phục những hạn chế, bất cập: Hệ thống văn bản pháp luật, cơ chế chính sách, tiêu chuẩn, định mức kỹ thuật trong lĩnh vực PCTT còn nhiều điểm chưa phù hợp, ảnh hưởng đến việc triển khai, áp dụng trên thực tế. Việc lồng ghép PCTT vào quy hoạch, kế hoạch phát triển của các bộ, ngành, địa phương; thu và sử dụng quỹ PCTT; một số quy trình vận hành liên hồ chứa… chưa được rà soát, sửa đổi kịp thời.

Tổ chức bộ máy PCTT còn thiếu đồng bộ từ Trung ương đến địa phương, năng lực chuyên môn của cán bộ làm công tác PCTT còn hạn chế, đặc biệt ở cấp huyện, cấp xã. Lực lượng tham gia PCTT hầu hết còn thiếu các công cụ hỗ trợ, bảo đảm an toàn khi thực hiện nhiệm vụ.

Các chế tài xử lý vi phạm trong PCTT còn thiếu và chưa đủ mạnh, nhất là kiểm soát an toàn thiên tai đối với các công trình hạ tầng, khu đô thị. Tình trạng khai thác cát, sỏi, xây dựng lấn chiếm lòng sông, bãi sông chưa được xử lý kịp thời, triệt để.

Quy trình tiếp nhận viện trợ, phục vụ cứu trợ khẩn cấp và khắc phục hậu quả thiên tai còn phức tạp, chưa kịp thời. Việc huy động nguồn lực, tổ chức khắc phục hậu quả còn chậm, nhất là quản lý sử dụng kinh phí hỗ trợ từ dự phòng ngân sách Trung ương. Một số địa phương sử dụng kinh phí hỗ trợ khắc phục hậu quả sau thiên tai còn chậm, lúng túng, chưa đúng mục đích, hiệu quả chưa cao.

Kinh phí cho công tác PCTT chưa được quy định cụ thể trong danh mục ngân sách Nhà nước. Nguồn lực đầu tư cho công tác khôi phục, tái thiết sau thiên tai đã được cải thiện nhưng so với yêu cầu thực tế đặt ra vẫn còn hạn chế, chủ yếu tập trung cho khắc phục khẩn cấp, ngắn hạn nhưng cũng chưa đáp ứng được yêu cầu, nhất là về đê điều, sạt lở bờ sông, bờ biển, di dân, dẫn đến việc xử lý, khắc phục hậu quả thiên tai còn chậm, không dứt điểm. Việc tìm kiếm nguồn vốn ODA phục vụ công tác phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Thông báo số 321/TB/TTg ngày 24-8-2018 chưa được thực hiện. Cơ chế, chính sách trong xã hội hóa công tác PCTT còn hạn chế, chưa thu hút được sự tham gia tích cực của khối tư nhân. Việc ban hành về chính sách bảo hiểm rủi ro thiên tai còn chậm, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn đặt ra…

Ngoài việc từng bước khắc phục những hạn chế tồn tại trên, nhiệm vụ trọng tâm và giải pháp chính của công tác PCTT trong năm 2019 là: Tổ chức triển khai thực hiện nhiệm vụ được giao qua các nghị quyết, nghị định, chỉ thị, văn bản chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTT. Tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách, làm cơ sở tổ chức triển khai, thực hiện đồng bộ, hiệu lực, hiệu quả việc phòng, chống và giảm nhẹ thiên tai. Kiện toàn tổ chức bộ máy quản lý Nhà nước về PCTT từ Trung ương đến địa phương; tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị để nâng cao hiệu quả chỉ đạo, chỉ huy điều hành ứng cứu; nâng cao chất lượng dự báo, cảnh báo thiên tai. Tăng cường hợp tác chia sẻ thông tin với các nước trong khu vực và quốc tế để nắm bắt kịp thời, chủ động ứng phó trước các cơn bão mạnh, việc xả hồ vùng thượng nguồn các sông liên quốc gia. Cùng với đó, cần đẩy mạnh công tác thông tin, truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng; trang bị kiến thức, kỹ năng ứng phó để giảm thiểu thiệt hại.

Mùa mưa bão đã đến, các bộ, ngành, địa phương cần kiểm tra, rà soát công tác phòng ngừa; đánh giá chất lượng các công trình phòng, chống lũ, bão, xác định các trọng điểm xung yếu trong các tuyến đê sông, đê biển, hồ chứa để có phương án ứng phó hợp lý, hiệu quả theo phương châm “bốn tại chỗ”. Xử lý kịp thời những sự cố ngay từ lúc phát sinh mới giảm nhẹ được thiệt hại do thiên tai gây ra.

TRẦN QUANG HOÀI, Phó trưởng ban Chỉ đạo Trung ương về Phòng, chống thiên tai, Tổng cục trưởng Tổng cục Phòng, chống thiên tai