Vẫn vô tư phả khói thuốc
Tác hại của thuốc lá đã được cảnh báo. Khói thuốc không những ảnh hưởng tới sức khỏe con người mà còn tác động tới hoạt động kinh doanh. Theo bà Phạm Thị Hoàng Anh, Giám đốc Tổ chức HealthBrigde (Ca-na-đa) tại Việt Nam, mùi khói thuốc ảnh hưởng xấu tới các địa điểm kinh doanh. Nguy hiểm hơn là làm tăng nguy cơ cháy nổ. Về môi trường làm việc, khói thuốc gây ảnh hưởng sức khỏe của nhân viên dẫn tới tăng ngày nghỉ làm của nhân viên do mắc các bệnh lý liên quan.
Theo số liệu điều tra từ Chương trình Phòng, chống tác hại của thuốc lá, trong 5 năm (2010-2015), tại Việt Nam, tỷ lệ hút thuốc ở cả nam và nữ đã có xu hướng giảm từ 23,8% xuống 22,5%. Điều tra năm 2015 cũng cho thấy tỷ lệ hút thuốc lá thụ động giảm đáng kể ở tất cả địa điểm. Giảm mạnh nhất là tại trường đại học với mức giảm từ 54,3% xuống 37,9%; trên các phương tiện giao thông công cộng giảm từ 34,4% xuống 19,4%. Đặc biệt, tại các khu vực thành thị: Tỷ lệ hút thuốc chung giảm đáng kể từ 23,3% xuống 20,6%. Tỷ lệ người tin rằng hút thuốc gây các bệnh đột quỵ, tim mạch và ung thư phổi tăng từ 55,5% lên 61,2%. Tuy nhiên, tác dụng của luật còn thấp so với kỳ vọng.
Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá đã quy định chặt chẽ khu vực, cơ chế xử phạt, cơ quan chịu trách nhiệm xử phạt đối với hành vi hút thuốc nơi công cộng. Nhưng đến nay, việc xử phạt chưa mang lại nhiều hiệu quả tích cực. Tại một số địa điểm như: Bến xe, trường học, bệnh viện dù đã có biển cấm hút thuốc lá nhưng dường như nhiều người chẳng mấy quan tâm. Mới đây, khảo sát tại Bến xe Mỹ Đình (quận Nam Từ Liêm, TP Hà Nội), chúng tôi thấy tình trạng hút thuốc vẫn diễn ra công khai. Nơi chứng kiến nhiều người hút thuốc nhất là nhà chờ và khu xếp chỗ.
Người nhà bệnh nhân vô tư hút thuốc lá ngay cạnh áp-phích tuyên truyền không hút thuốc lá trong khuôn viên Bệnh viện Phổi Trung ương. Ảnh: THU HƯƠNG
Cần quyết liệt trong xử phạt
Những năm gần đây, cùng với tỷ lệ người hút thuốc lá mắc các bệnh liên quan gia tăng thì người hút thuốc lá thụ động bị phơi nhiễm với khói thuốc cũng đang ở mức báo động, tập trung chủ yếu ở những nơi công cộng, nhà hàng, quán bar, quán cà phê. Số liệu từ Tổ chức HealthBridge cho thấy, theo thống kê mới nhất, tỷ lệ phơi nhiễm khói thuốc tại nhà hàng của Việt Nam là 84,9%; quán bar, cà phê là 89,1%.
Chia sẻ về điều này, bà Phạm Thị Hoàng Anh cho rằng, trong luật có quy định, chủ nhà hàng phải xây dựng riêng một khu vực dành cho người hút thuốc. Tuy vậy, do lợi nhuận nên nhiều chủ kinh doanh thường không tuân thủ. Mặt khác, phương pháp tuyên truyền luật còn nặng về hình thức mà chưa đi vào thực chất. Cơ quan chịu trách nhiệm xử phạt vẫn chưa mạnh tay đối với những trường hợp cố tình vi phạm.
Theo Nghị định 176/2013/NĐ-CP thì lực lượng tham gia xử phạt là thanh tra y tế, chiến sĩ công an đang thi hành nhiệm vụ, Chủ tịch xã (phường). Tuy nhiên, việc xử phạt gặp nhiều khó khăn do hành vi hút thuốc chỉ diễn ra trong thời gian ngắn, khi lực lượng chức năng có mặt thì cá nhân vi phạm đã tẩu tán mẩu, tàn thuốc. Mặt khác, người dân cũng chưa thực sự tích cực phối hợp với cơ quan chức năng trong việc phát hiện hành vi hút thuốc nơi công cộng.
Tại những nơi xử phạt nghiêm thì hành vi hút thuốc trong không gian chung đã giảm hẳn. Ví dụ, tại Bệnh viện Việt Đức (quận Hoàn Kiếm, TP Hà Nội), từ năm 2009 tới nay, tình trạng hút thuốc lá trong bệnh viện gần như không còn. Trao đổi với chúng tôi, ông Lê Tư Hoàn, Chủ tịch Công đoàn Bệnh viện Việt Đức cho biết, việc kiểm soát bệnh nhân và người nhà bệnh nhân hút thuốc được ban lãnh đạo bệnh viện rất quan tâm. Tại những nơi tập trung đông người như nơi làm thủ tục nhập viện, phòng chờ làm thủ tục, bệnh viện cho đặt 8 tấm biển khổ lớn “Cấm hút thuốc trong bệnh viện”. Cùng với đó là xây dựng hẳn một khung xử phạt đặt tại các khoa, phòng áp dụng đối với cả người nhà và bác sĩ, y tá, điều dưỡng viên. Phòng, khoa nào để xảy ra tình trạng bệnh nhân hút thuốc hoặc phát hiện tàn thuốc sẽ xử phạt y tá trưởng, điều dưỡng trưởng khoa đó. Với những trường hợp cố tình vi phạm sẽ tiến hành cưỡng chế mời ra khỏi bệnh viện.
Cũng theo ông Lê Tư Hoàn, cần nghiêm khắc hơn nữa với những cá nhân vi phạm nhằm giúp luật thực thi hiệu quả, tránh tình trạng “nhờn” luật. Ở Xin-ga-po - quốc gia đi đầu trong việc thực hiện không khói thuốc nơi công cộng-những địa điểm như bệnh viện, trường học, nhà hàng là vùng cấm của khói thuốc. Mức xử phạt có thể lên tới hàng trăm triệu đồng nếu quy đổi ra tiền Việt Nam đã thực sự có tính răn đe. Với du khách nước ngoài có thể cấm nhập cảnh đối với trường hợp vi phạm nhiều lần.
Theo bà Phạm Thị Hoàng Anh, để luật sát với thực tế, cần linh hoạt cách thức xử phạt. Ví dụ có thể căn cứ vào camera giám sát tại nơi công cộng để xử phạt. Bên cạnh đó là giao trách nhiệm cho lực lượng chức năng tăng cường việc xử phạt hành vi hút thuốc lá tại nơi công cộng. Phải kết hợp giáo dục với việc xử phạt thì mới tăng tính răn đe để cải thiện ý thức nơi công cộng của người dân.
NGUYỄN HIỂN