Qua lăng kính của NSNA Nguyễn Á, hình ảnh người lính, những thế hệ đi trước và những con người bình dị hôm nay hiện lên như điểm tựa tinh thần, góp phần tạo nên sức mạnh bền bỉ và niềm tin vững chắc của đất nước sau 80 năm. 

Phóng viên (PV): Trong năm vừa qua, anh đã cho ra mắt liên tiếp 3 quyển sách ảnh, vậy điều gì đã thôi thúc anh tiếp tục thực hiện công trình “80 năm - Một Việt Nam vững tin”?

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Á: Thật ra, động lực lớn nhất của tôi bắt đầu từ chính tấm lòng và tình yêu đất nước. Khi thực hiện cuốn “80 năm – Một Việt Nam vững tin”, tôi cảm nhận rất rõ tình yêu ấy được lan tỏa qua câu chuyện của nhiều thế hệ, qua những con người cụ thể mà tôi gặp và chụp lại. Mỗi bức ảnh đều mang theo những cảm xúc đan xen, có những khoảnh khắc khiến tôi thực sự xúc động. Chính hình ảnh những người lính, tinh thần của Bộ đội Cụ Hồ trong đời sống, trong nhiệm vụ đã truyền cho tôi rất nhiều năng lượng để tiếp tục cầm máy.

Thời buổi bây giờ, ai cũng vất vả, bản thân tôi nhiều lúc quay lại nhìn chặng đường đã đi cũng không nghĩ là mình đã làm tới 24 cuốn sách. Nhưng càng làm thì tôi càng yêu nghề hơn, càng gặp khó khăn thì lại càng thấy gắn bó. Nhiều người hỏi vì sao tôi ra sách nhiều trong năm nay, đơn giản là vì đất nước có những dịp đại lễ rất đặc biệt, và với tôi, tôi không làm theo số lượng, đã có cơ hội thì không cho phép mình bỏ lỡ.

Tôi mong rằng qua những nhân vật trong bộ ảnh, đặc biệt là những con người bình dị, những người lính, những khoảnh khắc đời thường của đất nước trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ hôm nay, sẽ truyền được động lực và cảm hứng cho người trẻ Việt Nam. Tôi muốn cho mọi người thấy rằng đất nước chúng ta rất đẹp, rất đáng trân trọng, để từ đó mỗi người sống tốt hơn, yêu thương nhiều hơn và vững tin hơn vào con đường phía trước của Việt Nam.

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Á (áo trắng, phía trái) ký tặng sách độc giả.

PV: Để hoàn thiện ấn phẩm này hẳn là không dễ dàng, anh có thể chia sẻ đôi chút về những khó khăn mình đã trải qua trong quá trình thực hiện?

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Á: Khó khăn thì có thể nói là rất nhiều và xuất hiện ngay từ những bước đầu tiên. Như mọi người đều biết, để có được một tấm thẻ tác nghiệp trong những sự kiện đặc biệt là điều không hề đơn giản. Đó không chỉ là vấn đề thủ tục, mà còn là áp lực rất lớn về trách nhiệm. Tôi luôn ý thức rằng mình không đi cho riêng mình, mà gần như đang đại diện cho anh em nhiếp ảnh trên cả nước.

Tuy nhiên, vượt qua được điều kiện tác nghiệp mới chỉ là phần khởi đầu. Điều khiến tôi trăn trở nhiều hơn chính là cách tiếp cận đề tài. Với tôi, đây không đơn thuần là chụp ảnh để ghi nhận sự kiện, mà là quá trình tìm kiếm những góc nhìn có chiều sâu, tiếp cận bằng tư duy của ảnh nghệ thuật. Tôi mong người xem không chỉ nhìn thấy sự kiện, mà còn cảm nhận được tinh thần, cảm xúc và những lớp ý nghĩa ẩn sau mỗi khung hình.

Áp lực ấy càng nặng nề hơn khi đất nước chúng ta có tới ba kỳ đại lễ liên tiếp. Điều đó buộc tôi phải làm khác đi so với những cuốn sách trước. Chính vì vậy, cuốn sách này không chỉ dừng lại ở những hình ảnh diễu binh hay những khuôn hình quen thuộc. Trong đó còn có rất nhiều câu chuyện khác, những khoảnh khắc đời thường, những lát cắt của con người và của thời đại mà tôi có cơ hội được chứng kiến. Thực hiện cuốn sách này thực sự rất khó khăn và áp lực rất lớn. Nhưng chính áp lực đó buộc tôi phải đi tìm những câu chuyện mới, những đề tài đủ sức gợi mở để khi người xem cầm cuốn sách trên tay, họ có thể cảm thấy ngạc nhiên. Sự ngạc nhiên ấy là điều khiến tôi cảm thấy hài lòng.

PV: Khi nhìn lại hành trình thực hiện cuốn sách, có khoảnh khắc nào khiến anh xúc động và vẫn còn in đậm trong tâm trí anh đến hôm nay?

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Á: Thực sự là tôi đã rơi nước mắt rất nhiều. Nhưng khoảnh khắc khiến tôi không thể quên là khi lực lượng cứu hộ, cứu nạn thuộc Quân đội nhân dân Việt Nam tìm được thi thể của các nạn nhân trong trận động đất ở Myanmar. Có những gia đình suốt mười ngày, hai tuần không tìm thấy người thân, và chính các đồng chí của Quân đội Việt Nam đã sang đó để tìm ra họ.

Trong những bãi đất đá ngổn ngang, mỗi ngày các anh phải đào sâu để tìm kiếm. Dù nạn nhân không còn sống nữa, nhưng với gia đình, việc tìm được thi thể của bố, của mẹ là điều vô cùng quan trọng. Tôi đã chứng kiến những gia đình mà cả bố lẫn mẹ đều mất, con cháu khóc ngay tại chỗ và chắp tay cảm ơn các chiến sĩ bộ đội Việt Nam. Lúc ấy, cảm xúc thực sự vỡ òa. Gia đình nạn nhân khóc rất nhiều, và tôi cũng không kìm được nước mắt. Khoảnh khắc ấy khiến tôi phải chững lại trước khi bấm máy.

Chính trong những giây phút đó, tôi cảm nhận rất rõ trái tim nhân hậu của người Việt Nam nói chung và của Quân đội nhân dân Việt Nam nói riêng. Tôi thấy việc mình dấn thân vào những khó khăn ấy là rất nhỏ bé so với những gì các anh đã làm. Khi ghi lại được những khoảnh khắc đó, tôi cảm thấy hạnh phúc, vì tôi tin rằng những bức ảnh ấy có thể chuyển tải được rất nhiều thông điệp khi cuốn sách ra đời.

Nhiều bức ảnh đã để lại ấn tượng trong lòng công chúng.

PV: Với anh, việc công trình vừa được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam ghi nhận có ý nghĩa ra sao và cảm xúc của anh lúc đó như thế nào?

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Á: Vừa rồi, khi Tổ chức Kỷ lục Việt Nam trao bằng xác nhận kỷ lục, đây là lần thứ tư tôi được nhận. Nhưng lần này rất đặc biệt, vì đó không phải là một cuốn sách riêng lẻ, mà là một công trình gồm ba cuốn sách. Với tôi, đó là một quá trình tự đấu trí với chính mình, để tìm ra những điều hay, điều mới và những giá trị độc đáo của Việt Nam trong suốt quá trình thực hiện cả ba cuốn.

Trong bộ sách này, tôi không chỉ tập trung vào hình ảnh diễu binh của các bạn trẻ, mà đặc biệt nhấn mạnh đến tình cảm quân dân. Tôi đưa vào những hình ảnh của các thế hệ đi trước, nhất là các cô chú cựu binh, có người đã ngoài 80, 90 tuổi, từ Điện Biên Phủ cho đến các hoạt động như A50 ở TP Hồ Chí Minh. Đó là những con người đã có những đóng góp rất lớn trong các giai đoạn lịch sử của đất nước. Thông qua bộ sách, đặc biệt là ở dấu mốc A80, tôi muốn khẳng định một lần nữa sức mạnh Việt Nam là một khối lớn mạnh, được tạo nên từ nhiều thế hệ và được gắn kết bằng tình quân dân rất sâu đậm.

Áp lực với tôi là rất lớn, nhưng cũng chính vì vậy mà tôi luôn buộc mình phải làm mới, làm mới liên tục trong từng cuốn sách. Tôi đã có cơ hội, tôi đã dốc hết sức mình, và tôi muốn để mọi người thấy được giá trị của lao động chân chính trong cuốn sách lần này. Hội đồng Kỷ lục Việt Nam đã ngồi lại, thảo luận rất kỹ và đánh giá rằng đây là một công trình đặc biệt, bởi mức độ khó khăn và vất vả trong suốt quá trình thực hiện. Với tôi, sự ghi nhận này không chỉ là một danh hiệu, mà là minh chứng cho hành trình làm nghề nghiêm túc, bền bỉ và cho những nỗ lực mà tôi đã đi qua.

PV: Ngoài những tác phẩm vừa ra mắt, anh có thể chia sẻ thêm về những kế hoạch hay những dự định mới mà mình đang ấp ủ?

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Á: Sắp tới thì tôi cũng có khá nhiều kế hoạch. Dự kiến trong năm 2026, tôi sẽ ra khoảng hai cuốn sách. Một cuốn tập trung vào đề tài Di sản. Vừa qua, Việt Nam chúng ta có di sản văn hóa phi vật thể thứ 17 được UNESCO vinh danh, đó là Tranh Đông Hồ. Trước đó, tôi đã thực hiện bộ ảnh về 16 di sản, nên di sản thứ 17 này là một phần rất quan trọng trong hành trình của tôi.

Tôi sẽ dành thời gian trực tiếp có mặt tại Bắc Ninh, đi cùng các giáo sư và nhà nghiên cứu đã tham gia quá trình sàng lọc hồ sơ để UNESCO công nhận, để ghi lại một cách đầy đủ và sâu nhất bộ ảnh về di sản này.

Nếu mọi việc thuận lợi, tôi cũng sẽ ra mắt thêm một cuốn sách nữa, có quy mô khá lớn, đó là dự án “Vòng quanh châu Á”, ghi lại hành trình qua khoảng năm mươi quốc gia trong khu vực. Đây là những dự án mà tôi đang ấp ủ và rất mong có thể sớm thực hiện trọn vẹn trong thời gian tới, để tiếp tục kể những câu chuyện mới về Việt Nam và hành trình của mình bằng nhiếp ảnh.

PV: Xin trân trọng cảm ơn anh!