Trong mỗi chuyến đi rừng, vật phẩm mang về như củi đóm, lá dong, lá chít... ấy là khi Tết đang cận kề bản nhỏ của tôi. Không khí Tết không phải diễn ra gấp gáp, chóng vánh mà được chuẩn bị trước đó hàng tháng, thậm chí vài tháng trời. Đó là sự cóp nhặt, dành dụm của những người nông dân làng tôi để có một cái Tết tinh tươm, đủ đầy.

leftcenterrightdel
Người dân mua lá dong rừng để gói bánh chưng. Ảnh: Báo Người lao động.

Vào đúng ngày Đông chí, mẹ sẽ trữ lại thật nhiều nước vào chum vì theo quan niệm của người già ở bản tôi, dùng nước của ngày này để nấu cơm rượu, ủ rượu sẽ có hương vị đặc biệt, thơm ngon hơn. Tất nhiên, rượu này không chỉ để bán mà còn để dành dịp Tết được mời khách đến chơi nhà. Những ngày cuối năm, dù bận rộn đến mấy, bố tôi luôn ưu tiên việc dọn dẹp gác bếp cho thật sạch sẽ. Bố bắc thang lên gác bếp, nhấc xuống nào khuôn ép bún, nong nia, giậu, nào lạt, măng khô, mộc nhĩ, nấm hương...

Một năm 365 ngày, ngày nào bếp củi cũng cháy đượm, khói bếp kết thành bồ hóng, như sự tụ đọng của những ngày mưa nắng, giá rét, của những vui buồn sớm tối bay lên. Mỗi nhát chổi quét của bố tôi rũ xuống những mảng bồ hóng đen kịt, mịt mờ. Sau khi căn gác bếp sạch sẽ, bố vác khuôn bún đi rửa sạch để vài ngày rồi ép bún. Mẹ tôi lụi cụi dỡ túi nilon bọc măng khô, mộc nhĩ, đỗ xanh ra chọn lại, mùi thơm phảng phất. Căn bếp sạch sẽ, thông thoáng hơn là có thể yên tâm cho mấy hôm sau thịt lợn, bố sẽ tẩm ướp thịt, nhồi lạp sườn và hun khói ngay tại gác bếp.

Những đêm cuối đông lạnh buốt, cả nhà tôi ngồi quây quần bên bếp lửa. Bố tôi chẻ lạt giang, còn mẹ rang gạo nếp để làm bánh khảo, chè lam, những hạt gạo nếp trên chảo gang nhảy tí tách, thơm lừng. Tôi và thằng em xòe hai bàn tay nhỏ bên ngọn lửa, thi thoảng nắm ngọn lửa vào lòng tay thích thú, nhưng thích hơn cả vẫn là nắm những hạt gạo nếp đã rang chín vừa giòn vừa thơm cho vào miệng nhai tóp tép.

Song tất cả những khâu chuẩn bị ở nhà đó vẫn không khiến tôi hào hứng bằng việc cùng mẹ lên lán canh nương, dỡ bó cây vừng khô ra đốt lấy gio để làm bánh gio, sau đó lên rừng lấy củi và kiếm lá dong, lá chít. Đường lên dốc, trong khi mẹ và các bác vừa đi vừa dừng nghỉ thì tôi vẫn hào hứng, loắt choắt đi trước, tôi thích đứng ở khoảng đất trống trên cao nhìn xuống dòng sông Cầu như sợi dây vắt qua cánh đồng giữa những xóm nhỏ.

Mẹ nhanh tay thoăn thoắt chặt lá dong rồi cuộn lại gọn gàng, đôi chân luồn lách qua đám dây dợ, gai góc. Đủ lá gói bánh chưng, tôi theo mẹ sang vạt đồi ven suối lấy lá chít gói bánh gio. Cận kề mùa xuân, thời tiết ấm dần, từ kẽ đất chồi măng non vươn dậy dưới lớp đất mềm. Đó là măng vầu, thứ măng đầu mùa có vị ngọt, giòn, dùng để xào tỏi hoặc luộc chấm với mẻ ăn chẳng bao giờ ngán.

Sau ngày 20 Tết trở đi, các gia đình trong bản lần lượt thịt lợn, khi đã xong xuôi công việc làm lạp sườn và thịt treo gác bếp, bố tôi lên rừng lấy cây nêu và chọn cây vầu thật thẳng, thật đẹp, có ngọn sum sê lá để dựng trước sân. Thứ cây không thể thiếu đó là núc nác để đun bếp đêm giao thừa của người Tày với quan niệm xua đuổi tà ma. Tôi lọ mọ trang trí cho cành hoa đào phai bố chặt trên rừng về, những nụ hoa phơn phớt, he hé nở như nụ cười ngọt ngào. Có năm, bố lấy hoa chuối rừng về cắm vào chum sành thường ngày ủ rượu, những bông hoa đỏ thắm hân hoan, làm sáng cả căn nhà nhỏ của tôi.

Bây giờ cuộc sống phát triển hơn, thứ gì cũng có thể mua ngoài chợ hay trên mạng, nếu thích người ta có thể chuyển hàng đến tận nhà, nhưng tôi vẫn cảm thấy thiếu điều gì đó mênh mông lắm. Có lẽ, đó là sự háo hức trong trẻo và hương vị mộc mạc dân dã của núi rừng quê hương. Trong hoài niệm, tôi bỗng thấy hơi ấm từ bếp củi bập bùng cháy, cây nêu trước nhà treo lá cờ đỏ bay phần phật cùng tiếng vui cười rôm rả của mọi người dưới gốc đào nở đầy hoa.

PHÙNG THỊ HƯƠNG LY