QĐND - Trong số ba tác phẩm văn học đoạt giải A Giải thưởng Bộ Quốc phòng về văn học nghệ thuật, báo chí 5 năm (2009-2014), chỉ có duy nhất tác phẩm “Sương đẫm lá khộp khô” (NXB Văn học, 2014) của nhà thơ Ngân Vịnh là thuộc thể loại thơ. Điều đặc biệt của tập thơ là tất cả các bài thơ đều nói về những người lính Quân tình nguyện Việt Nam chiến đấu tại Cam-pu-chia, xóa sổ chế độ diệt chủng Pôn Pốt - Iêng Xa-ri tàn bạo, giúp "đất nước chùa Tháp" hồi sinh.

Nhà thơ Ngân Vịnh, tên đầy đủ là Phùng Ngân Vịnh, sinh ngày 14-2-1942. Ông nhập ngũ năm 1963, tham gia chiến đấu tại chiến trường Khu 5. Cũng thời gian này ông bắt đầu làm thơ. Năm 1967, ông được điều về Cục Chính trị Quân khu 5 làm phóng viên và biên tập viên Tạp chí Văn nghệ Quân giải phóng Trung Trung Bộ. Tháng 4-1978, nhà thơ Ngân Vịnh tham gia chiến tranh biên giới Tây Nam và làm nhiệm vụ quốc tế tại Cam-pu-chia với vai trò Trợ lý tuyên huấn Sư đoàn 309 (trước đây thuộc Quân khu 5, nay thuộc Quân đoàn 4). Tháng 1-1984, ông về hưu với cấp bậc đại úy. Trò chuyện với phóng viên Báo Quân đội nhân dân sau khi nhận giải, nhà thơ Ngân Vịnh chia sẻ: "Đa số các bài thơ được tôi sáng tác ngay tại chiến trường Cam-pu-chia, nhưng mãi cuối năm 2014, tôi mới có điều kiện in ấn, ra mắt bạn đọc. Tôi rất vui mừng khi được trao giải A Giải thưởng Bộ Quốc phòng về văn học nghệ thuật, báo chí 5 năm (2009-2014)-một giải thưởng uy tín của Quân đội dành cho những tác phẩm văn học nghệ thuật, báo chí về đề tài lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng. Với cá nhân tôi, tập thơ được trao giải thì niềm vui như được nhân lên bởi “Sương đẫm lá khộp khô” là món quà tinh thần tôi dành tặng cho các cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn 309 nói riêng và người lính tình nguyện Việt Nam chiến đấu tại Cam-pu-chia nói chung".

Tập thơ “Sương đẫm lá khộp khô”

Nhận xét về tập thơ “Sương đẫm lá khộp khô”, nhà thơ Nguyễn Đức Mậu, Trưởng ban thơ Báo Văn nghệ, Ủy viên Hội đồng xét giải hạng mục văn học, cho biết: "Văn chương phản ánh cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ được xem là "xương sống" của nền văn học cách mạng Việt Nam, riêng cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam, cứu nhân dân Cam-pu-chia thoát khỏi họa diệt chủng thì chưa được đề cập nhiều. Một tập thơ giàu tâm huyết, đề tài mới mẻ là đóng góp lớn nhất của tập thơ "Sương đẫm lá khộp khô" của nhà thơ Ngân Vịnh.

Trong chiến tranh, hy sinh mất mát là điều không thể tránh khỏi. Ngân Vịnh không sử dụng những ngôn từ đậm tính sử thi mà thay vào đó chứa đựng tính trữ tình để nói về những người lính hy sinh vì nghĩa vụ quốc tế cao cả, như bài thơ "Sáng tháng hai năm 79" tưởng nhớ Thiếu tướng Nguyễn Kim Tuấn, Tư lệnh Quân đoàn 3 hy sinh tại Bát-đom-boong: "Giọt sương tan dưới ánh mặt trời/ Vài bông hoa cỏ trắng/ Từ giọt máu nơi anh nằm xuống/ Để đồng đội anh có chỗ đặt bàn chân".

Một chủ đề đậm nét khác trong tập thơ là viết về thiên nhiên, con người nước bạn. Cam-pu-chia trong tâm trí nhà thơ là một đất nước lạ lùng với nền văn hóa cổ xưa chịu ảnh hưởng của Ấn Độ, khác biệt với nền văn hóa theo Khổng giáo của Việt Nam; nhưng đồng thời nhà thơ luôn yêu mến xứ sở này bởi nhân dân Cam-pu-chia rất gần gũi và dành tình cảm biết ơn sâu sắc đối với bộ đội Việt Nam. Với tình cảm dành cho "đất nước chùa Tháp", nhà thơ Ngân Vịnh tin tưởng chắc chắn vào tương lai tốt đẹp của nước bạn: "Những giây phút hòa bình mong mỏi/ Cam-pu-chia sẽ đến một ngày/ Bóng áo nghệ vàng nhà sư đi khất thực/ Nhẹ nhõm con đường/ Lặng lẽ sớm mai" ("Nhà sư đi khất thực").

Nhân dân Cam-pu-chia luôn dành tình cảm biết ơn, quý trọng Quân tình nguyện Việt Nam. Ảnh tư liệu.

Không chỉ có nội dung nhất quán, tập thơ "Sương đẫm lá khộp khô" cũng được tác giả dụng công nhiều để đạt được chất lượng nghệ thuật khá cao. Viết về chiến tranh nhưng tác giả ít dùng những ngôn từ mạnh, miêu tả trực tiếp sự khốc liệt của chiến tranh mà dùng ngôn từ gợi hình, gợi cảm bằng một giọng điệu thầm thì đang kể một câu chuyện từ quá khứ. Không khó để tìm trong tập thơ những câu thơ ấn tượng, có sự ám ảnh: "Đêm bò tới gót chân/Mưaphùn tư lự/ Ướt lời cây/ Rét lời gió" ("Đêm bò tới gót chân"). Hầu hết các bài thơ đều xây dựng từ một cái tứ nhất định, từ đó nhà thơ phát triển để bài thơ đa nghĩa hơn. Như trong bài "Chiều mưa ở đền Bay-on", tứ thơ là hình ảnh mưa rơi xuống tháp Bay-on bốn mặt, trông như vị thần đang khóc; và nhà thơ đã sử dụng hình ảnh để tượng trưng cho số phận đau khổ nhiều máu và nước mắt của dân tộc Cam-pu-chia đã trải qua dưới chế độ Khơ-me Đỏ tàn bạo.

Sau tác phẩm "Sương đẫm lá khộp khô", nhà thơ Ngân Vịnh cho biết, ông sẽ tiếp tục xuất bản một tập thơ có nhan đề "Sáng thu gió và chim gáy" viết về bộ đội và thanh niên xung phong làm đường trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, gửi tham dự Cuộc vận động sáng tác văn học về đề tài Giao thông vận tải (2014-2015). Với Ngân Vịnh, hình ảnh Bộ đội Cụ Hồ với những phẩm chất tốt đẹp và cao quý nhất, vẫn sẽ là hình tượng đi suốt sự nghiệp sáng tác thơ ca của mình.

HÀ PHAN