Thức dậy dấu tích vàng son một thuở

QĐND - Cuối năm 2013, huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh vui mừng đón nhận tin Chính phủ đã công nhận khu di tích nhà Trần là di tích Quốc gia đặc biệt. Ngay từ những ngày đầu năm mới Giáp Ngọ 2014, chính quyền và nhân dân huyện Đông Triều đã tiếp tục đẩy mạnh đề án bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích đặc biệt để đây thực sự trở thành điểm đến văn hóa tâm linh, khơi dậy truyền thống yêu nước và niềm tự hào dân tộc.

Rực rỡ dấu tích vàng son

Ngày đầu Xuân, chúng tôi tìm về huyện Đông Triều cùng đông đảo nhân dân và du khách thập phương hành hương tìm về gốc cội của nhà Trần, về nơi Phật hoàng Trần Nhân Tông đã nhập Niết bàn vào năm Mậu Thân (1308), hóa Phật tại Am Ngọa Vân trên ngọn núi Bảo Đài Sơn hay còn gọi là núi Vây Rồng (thuộc dãy Yên Tử), thôn Tây Sơn, xã Bình Khê.

Tổng thể đề án quy hoạch, bảo tồn di tích nhà Trần ở Đông Triều, Quảng Ninh.

Có thể thấy rõ, dù những dấu ấn rực rỡ của nhà Trần, một triều đại vàng son trong lịch sử vẫn hiện diện ở nhiều nơi trên cả nước, song không ở đâu, dấu tích của nhà Trần lại đậm nét và phong phú như ở Đông Triều. Qua nhiều cuộc khảo cổ, các hội thảo khoa học và cứ liệu lịch sử còn để lại, thì xã An Sinh, huyện Đông Triều chính là quê gốc, là nơi phát tích của nhà Trần. Ngày nay, nơi đây còn lưu giữ nhiều dấu tích như: Tiên miếu nhà Trần, hệ thống đền miếu thờ tổ tiên, các di tích lăng mộ… Đặc biệt, Đông Triều cũng là nơi lưu giữ các di tích của Tông phái Trúc Lâm là chùa Ngọa Vân, chùa Hồ Thiên, chùa Quỳnh Lâm. Trong đó, chùa Ngọa Vân, nơi có am Ngọa Vân chính là nơi Phật hoàng Trần Nhân Tông đã nhập Niết bàn hóa Phật.

Theo quy hoạch tổng thể bảo tồn và phát huy di tích nhà Trần ở Đông Triều, khu di tích nhà Trần tại Đông Triều có phạm vi 11.095ha, quy hoạch tổng thể là 2.206ha, nằm trên địa bàn 6 xã (An Sinh, Bình Khê, Thủy An, Tràng An, Đức Chính và Tân Việt) với quần thể bao gồm 22 di tích (tập trung thành 14 điểm), trong đó có 7 lăng mộ nhà Trần (lăng Tư Phúc, Thái lăng, Mục lăng, Ngải Sơn lăng, Phụ Sơn lăng, Nguyên lăng, Đồng Hỷ lăng); 3 di tích đền miếu (đền Thái, đền Anh Sinh, am Mộc Cảo); 4 chùa (chùa Quỳnh Lâm, chùa Trung Tiết, chùa Ngọa Vân và chùa Hồ Thiên). Đây chính là nơi lưu giữ những giá trị độc đáo nổi bật của một triều đại lớn trong lịch sử dân tộc và là nơi ghi dấu ấn sự hình thành, phát triển của Tông phái Trúc Lâm.

Bảo tồn và phát huy giá trị di tích - Chính quyền và nhân dân chung sức, đồng lòng

Ý thức được tầm quan trọng và giá trị đặc biệt của khu di tích nhà Trần, trong nhiều năm qua, chính quyền và nhân dân huyện Đông Triều đã đẩy mạnh tuyên truyền và thực hiện các giải pháp bảo tồn, phát huy các điểm di tích. Có một điều hết sức đặc biệt mà chúng tôi cảm nhận được là không ở đâu, cả đại diện chính quyền và người dân đều am hiểu tường tận và tâm huyết với di tích như ở Đông Triều.

Đông đảo nhân dân và du khách hành hương về am, chùa Ngọa Vân, nơi Phật hoàng Trần Nhân Tông nhập niết bàn.

Khi địa phương có chủ trương xây dựng con đường bê tông nối liền từ thị trấn Đông Triều đến các điểm di tích, các khu lăng mộ và đi thẳng đến chân núi Vây Rồng, nhiều nhà dân đã tự nguyện hiến đất làm đường và đóng góp ngày công. Đặc biệt, hàng nghìn bậc đá từ chân núi lên đến chùa Ngọa Vân vừa được hoàn thành cuối năm 2013, có sự đóng góp rất lớn công sức của nhân dân địa phương. Không chỉ đoàn thanh niên mà nhiều người dân, kể cả các cụ lớn tuổi đã cùng tham gia mang vác từng viên đá, đào từng bậc đất để hoàn thành con đường về với Phật.

Bác Lê Thanh Việt, người dân xã Tân Việt, huyện Đông Triều chia sẻ: Từ lâu, người dân chúng tôi đã ý thức được vùng đất mà mình sinh sống chính là nơi gìn giữ các di tích quý giá của nhà Trần và đặc biệt là các điểm di tích của Phật giáo. Vì thế chúng tôi luôn bảo ban con cháu có ý thức gìn giữ, bảo vệ.

Ông Trần Văn Vinh, Phó chủ tịch UBND huyện Đông Triều cho biết: Thời gian qua, chúng tôi đã phối hợp với nhiều đơn vị chức năng tiến hành các cuộc khai quật khảo cổ học, các hội thảo chuyên môn và xây dựng quy hoạch bảo tồn các điểm di tích. Cùng với đó, chúng tôi đã tuyên truyền thường xuyên và sâu rộng, kêu gọi nhân dân cùng tham gia tu bổ, tôn tạo, giữ gìn phát huy giá trị của các di tích, thực hiện xã hội hóa các nguồn vốn để đầu tư tu bổ nhiều điểm di tích.

Để di tích trở thành nơi giáo dục lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc

Ngay trong năm 2014, với hàng trăm tỷ đồng (chủ yếu từ nguồn vốn xã hội hóa), các dự án tu bổ, tôn tạo các điểm di tích trong khu di tích nhà Trần sẽ được triển khai như: Dự án tu bổ, tôn tạo Cụm di tích chùa Ngọa Vân; tôn tạo đền Thái, tu bổ chùa Quỳnh Lâm, xây dựng 2  tuyến cáp treo với chiều dài 5,5km tại cụm di tích chùa Ngọa Vân, Phủ Am Trà, chùa Hồ Thiên… Sự tâm huyết và quyết tâm của chính quyền, nhân dân địa phương trong bảo tồn, tu bổ và tôn tạo di tích là điểm tiền đề quan trọng để giá trị của các điểm di tích được phát huy.

Mặc dù vậy, có một thực tế là dù giá trị và tiềm năng lớn của khu di tích là không phải bàn cãi, song so với những điểm di tích nổi tiếng khác của Quảng Ninh như: Yên Tử, Bạch Đằng, Cửa Ông… thì hiện tại không nhiều người dân và du khách thập phương biết đến khu di tích này. Đồng nghĩa với đó, giá trị của khu di tích nhà Trần ở Đông Triều dù được đầu tư đến đâu thì vẫn chỉ như vàng cất giữ trong tủ, khóa chặt. Anh Lê Bình An (35 tuổi) ở Thanh Xuân, Hà Nội về tham quan khu di tích chia sẻ: Tôi thực sự rất ngỡ ngàng khi có dịp đến thăm mới biết đến khu di tích đặc biệt giá trị này. Có lẽ cũng như tôi, còn rất ít người ở các địa phương khác biết đến khu di tích nhà Trần ở Đông Triều.

Từ đó cho thấy, công tác tuyên truyền, quảng bá hình ảnh và giá trị của khu di tích đặc biệt này của Đông Triều chưa thực sự xứng tầm. Muốn làm được điều đó, bên cạnh việc bảo tồn và phát huy các giá trị của di tích, địa phương cần chủ động và chú trọng hơn nữa công tác tuyên truyền, quảng bá hình ảnh, giá trị của di tích, xây dựng thương hiệu điểm đến du lịch lịch sử và tâm linh để không chỉ người dân địa phương mà nhân dân cả nước và du khách thập phương biết đến.

Ông Lê Văn Chính, Phó trưởng Ban Quản lý các di tích trọng điểm tỉnh Quảng Ninh cho biết: "Chúng tôi đã và đang tập trung tôn tạo khu di tích nhà Trần ở Đông Triều, đồng thời với việc quy hoạch khu di tích nhà Trần trong quần thể di tích Yên Tử đề nghị UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới, sẽ tạo cơ hội để kết nối với các điểm du lịch khác để tạo thành tuyến du lịch được nhiều người biết đến". 

Cùng với việc được xếp hạng là Di tích quốc gia Đặc biệt, với bề dày của những giá trị văn hóa, lịch sử và được sự quan tâm, tâm huyết của chính quyền, nhân dân địa phương, khu di tích nhà Trần huyện Đông Triều hứa hẹn sẽ trở thành điểm đến mới, thu hút sự quan tâm của đông đảo du khách thập phương tìm về với tuyến du lịch văn hóa lịch sử, tâm linh với lòng tự hào dân tộc.

Bài và ảnh: DUY VĂN - PHẠM TUẤN