QĐND - Phim “30 tháng 4-Ngày thống nhất” là một trong những dự án nghệ thuật trọng tâm của các nghệ sĩ Điện ảnh Quân đội trong năm nay. Các nghệ sĩ thực hiện bộ phim đã đưa đến cái nhìn khách quan, đa chiều và thuyết phục, qua đó khẳng định rằng, chiến thắng 30-4-1975 là chiến thắng của sức mạnh chính nghĩa, khát vọng hòa bình và thống nhất giang sơn về một mối.

Phim “30 tháng 4-Ngày thống nhất” có thời lượng 60 phút, tập trung đưa ra những tư liệu, hình ảnh từ thời kỳ Hiệp định Geneve được ký kết, phân chia Việt Nam thành hai miền Nam, Bắc tại vĩ tuyến 17 cho đến cuộc chiến thần tốc giành thắng lợi mùa Xuân 1975. Đạo diễn, NSND Lê Thi cho biết, bản thân ông từng làm phim về 30-4 với tựa đề “Mùa xuân toàn thắng” và dù đã nghỉ hưu nhiều năm nay, nhưng ông luôn nghĩ mình còn mắc nợ với lịch sử, với điện ảnh; trong khi đó, nhiều nhân vật lịch sử, những vị tướng lĩnh-nhân chứng của một thời ngày càng tuổi cao, sức yếu và lần lượt ra đi. Vì vậy, khi được Điện ảnh Quân đội ngỏ lời "đặt hàng", đạo diễn Lê Thi bắt tay cùng Đại tá Phạm Minh Lợi viết kịch bản. 6 tháng ròng rã, hai “cây đại thụ” của Điện ảnh Quân đội và ê kíp nghệ sĩ đã "lọ mọ" khắp trong Nam, ngoài Bắc để tìm gặp các nhân chứng, tìm cảnh quay cũng như khối tư liệu khổng lồ. “Tên của phim cũng đã gợi mở những cái mới, do đó chúng tôi cố gắng tìm ra một cách đi, một góc nhìn khác về sự kiện này. Không phải là những thước phim tư liệu về cảnh chiến đấu, những hình ảnh bom rơi, đạn nổ trong cuộc chiến tranh, mà là cái nhìn toàn diện sau 40 năm đất nước thống nhất. Sài Gòn (TP Hồ Chí Minh) giờ thay đổi ra sao? Điều đó được thể hiện cụ thể qua các địa danh cầu Thị Nghè, kênh Nhiêu Lộc giờ khang trang, phát triển với các tòa nhà cao tầng, khu vui chơi giải trí sầm uất. Sở dĩ chúng tôi chọn những nơi này vì trước năm 1975 vốn nhiều tệ nạn xã hội, gắn với số phận người lao động nghèo. Bên cạnh đó là sự đổi thay nhanh chóng của vùng đất Thượng Đức (Quảng Nam), Đà Nẵng…”-đạo diễn, NSND Lê Thi chia sẻ.

Những nhân chứng cụm tình báo gia đình H63 trong phim. Ảnh do đoàn làm phim cung cấp

Qua bộ phim, hồi ức của những vị tướng lĩnh cầm quân đã góp phần làm sáng tỏ vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam tài tình, sáng tạo, quyết đoán, tự chủ trong việc sử dụng tổng hợp sức mạnh chính trị, quân sự, ngoại giao, sức mạnh 3 thứ quân, 3 vùng chiến lược, 3 mũi giáp công… Đó là ý kiến của Trung tướng, Anh hùng LLVTND Phạm Xuân Thệ, nguyên Tư lệnh Quân khu 1, là người đã chỉ huy trận đánh ở Thượng Đức, cách Đà Nẵng hơn 40km. Ông cũng là một trong những người chứng kiến giây phút nội các Dương Văn Minh đầu hàng ngày 30-4-1975. Để có chiến thắng vĩ đại 30-4, phải kể đến Hội nghị Geneve, Hội nghị Paris. Ông Hà Văn Lâu, một nhân chứng của Hội nghị Geneve và nguyên Đại sứ Việt Nam tại Pháp Võ Văn Sung nói về những vấn đề xung quanh các sự kiện này, như việc Mỹ đã cùng các nước lớn thương lượng vì quyền lợi của họ và gây sức ép bất lợi cho Việt Nam, nhằm giúp nhân dân ta hiểu rõ hơn về lịch sử dân tộc…

Sau 40 năm, các nhân chứng lịch sử giờ ra sao là điều mà nhiều người quan tâm và cũng là điều cốt lõi mà các nhà làm phim hướng đến. Vì thế, trong phim “30 tháng 4-Ngày thống nhất” có sự xuất hiện của khá nhiều nhân chứng, họ đã đưa ra những ý kiến, những quan điểm về lịch sử một cách khách quan nhất. Nổi bật trong đó phải kể đến nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Đầu, ông được giới nghiên cứu lịch sử ví như “người giữ hồn nước qua những tấm bản đồ”. Hiện, ông có khoảng hơn 2000 tấm bản đồ cổ, trong đó, hơn 200 tấm về Hoàng Sa-Trường Sa. Ông đã đưa ra những ý kiến về chủ quyền đất nước, đạt sự khách quan cần có cho phim. Đó là giá trị to lớn mà các nhà làm phim hướng đến, bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ, lãnh hải đất nước khi nói về ngày đất nước thống nhất.

Bộ phim cũng đã dành một thời lượng đáng kể cho những con người ở bên kia chiến tuyến chia sẻ thông tin và suy nghĩ mà từ trước đến nay rất ít người được tiếp cận. Tướng Nguyễn Hữu Hạnh, nguyên phụ tá Tổng Tham mưu trưởng cuối cùng của Quân lực Việt Nam Cộng hòa và là tình báo của ta, đánh giá sự kiện này một cách khách quan: Dân tộc ta là một. Một nhân vật khác bổ sung cho tinh thần này là doanh nhân Nguyễn Lịnh Nhân Đức, Tổng Giám đốc Công ty CP Hải Mã, vốn là “thuyền nhân” vượt biển ra nước ngoài, nay trở về Việt Nam lập công ty chuyên về robot trên biển tầm cỡ châu Á… Qua đó nêu bật chính sách mở cửa, hội nhập của đất nước.

Với bất cứ bộ phim nào đi tìm những cứ liệu lịch sử đều gặp vô vàn khó khăn, mà theo chia sẻ của NSND Lê Thi, người làm nghệ thuật đôi khi phải đương đầu, chịu trách nhiệm trước sự sống và cái chết của nhân vật. Ví như, để có cảnh quay cụm tình báo gia đình H63 (TP Hồ Chí Minh) đưa lên phim, đạo diễn Lê Thi phải làm cam kết với lãnh đạo bệnh viện xin được đưa nhân chứng về nhà dàn cảnh quay. Gia đình tình báo này đã cung cấp cho các nhà làm phim những tư liệu quý, đặc biệt là câu chuyện hoạt động tình báo của họ khá ly kỳ, tạo sức hấp dẫn, đắt giá cho phim. Hay trong những cảnh quay khu mộ chôn gia đình Ngô Đình Diệm, các nhà làm phim đã có hành trình gian nan tìm kiếm, bởi bia mộ của những nhân vật này đề tên thánh chứ không phải tên thật và bị di chuyển so với thông tin được cung cấp…

Thượng tá Phạm Tiến Cường, Giám đốc Điện ảnh Quân đội cho biết: Cùng với bộ phim “30 tháng 4-Ngày thống nhất”, Điện ảnh Quân đội đã tái bản 5 bộ phim tài liệu nhựa nổi tiếng, cung cấp cho hệ thống phát hành phim quân đội gửi đi các đội chiếu phim lưu động, phục vụ đông đảo đồng bào và chiến sĩ trong cả nước trong dịp kỷ niệm chiến thắng 30-4 và các ngày lễ lớn của đất nước năm 2015.

VƯƠNG HÀ