Trong căn nhà nhỏ thoảng mùi lá lụi, ông Lê Văn Tuy, 56 tuổi, ngồi bên khung nón, đôi tay xếp lá, khâu vành nhịp nhàng như phản xạ tự nhiên. Đôi tay thoăn thoắt bên những lớp lá trắng, tôi hiểu vì sao người đàn ông này lại dành cả đời dệt hồn quê lên từng vành nón.

“Sinh ra trong gia đình có 4 đời gắn bó với nghề làm nón, từ khi mới 5 tuổi, tôi đã quen ngồi bên mẹ phụ nhặt lá, xếp vành. Năm 12 tuổi, tôi thành thạo từng mũi khâu, đường chỉ, để rồi tình yêu với chiếc nón theo tôi lớn lên, trở thành niềm say mê không dứt”, nghệ nhân Lê Văn Tuy chia sẻ.

Nghệ nhân Lê Văn Tuy khâu nón lá. 

Theo nghệ nhân Lê Văn Tuy, để làm nên chiếc nón làng Chuông đẹp, người thợ phải trải qua nhiều công đoạn công phu. Lá lụi được chọn kỹ, đem vò trong cát, phơi nắng đến khi ngả màu trắng bạc rồi miết phẳng cho mềm, mịn mà không rách. Vòng nón được làm từ cật tre, vót nhỏ, nối khéo để tròn đều. Khi khung hoàn thiện, người thợ xếp lá lên khuôn, xen lớp mo tre, phủ thêm lớp lá ngoài rồi khâu cố định. “Khâu là công đoạn khó nhất, chỉ cần sơ ý, mũi kim có thể làm rách lá và hỏng cả chiếc nón”, ông Tuy chia sẻ.

Năm 1999 đánh dấu bước ngoặt lớn khi ông Tuy nhận được đơn hàng là chiếc nón có đường kính 1m, yêu cầu lá phải liền mạch, không được nối. “Tôi tự thiết kế khung mới, chọn từng tàu lá dài, trắng, mỏng mà dẻo dai. Nón lớn quá, hai vợ chồng tôi phải ngồi khâu nhiều ngày mới hoàn thiện”, ông Tuy nhớ lại. Thành công từ chiếc nón đặc biệt không chỉ giúp tên tuổi của ông được nhiều người biết đến mà còn mở ra hướng đi mới: Từ chỗ chỉ miệt mài giữ nghề cha ông để lại, ông bắt đầu sáng tạo những mẫu mã mang hơi thở đương đại mà vẫn giữ nguyên hồn cốt chiếc nón làng Chuông.

Những nỗ lực bền bỉ ấy giúp ông Tuy được Hiệp hội Làng nghề Việt Nam tặng danh hiệu nghệ nhân vào năm 2016; được Chủ tịch UBND TP Hà Nội công nhận là Nghệ nhân Hà Nội năm 2019. Năm 2021, ông thành lập cơ sở sản xuất nón lá mang tên mình, đưa các sản phẩm sáng tạo đến khách hàng trong nước và xuất khẩu ra nước ngoài. Nón lá của ông được cấp chứng nhận OCOP 4 sao năm 2022.

Gắn bó với nghề hơn nửa thế kỷ, nghệ nhân Lê Văn Tuy đã chứng kiến nhiều đổi thay trong nhịp sống làng Chuông. Niềm vui được dệt lá, uốn vành mỗi ngày vẫn hiện hữu, nhưng trong ánh mắt ông không giấu nổi những lo lắng về tương lai của nghề truyền thống. Hiện nay, lớp trẻ học nghề ngày một thưa, trong khi những người thợ lành nghề đã dần lớn tuổi. Câu chuyện giữ nghề, vì thế càng trở nên cấp thiết.

Trăn trở trước thực trạng ấy, ông Tuy dành nhiều tâm huyết cho việc truyền nghề. Ông mở lớp dạy nghề cho những người có nhu cầu học việc, đồng thời tích cực tham gia giảng dạy tại các trường học. Mỗi lần nhận lời mời từ các trường, ông đều háo hức chuẩn bị nguyên liệu từ sớm. Ông thấy vui khi được mang hơi thở làng nghề đến gần hơn với người trẻ. 

Chị Nguyễn Thị Tâm, cán bộ Phòng Văn hóa-Xã hội (UBND xã Thanh Oai) cho biết: “Nghệ nhân Lê Văn Tuy không chỉ giỏi nghề mà còn tâm huyết truyền dạy các công đoạn làm nón làng Chuông. Ông cũng tích cực cải tiến mẫu mã, kết hợp trang trí hiện đại, mở lớp hướng dẫn trải nghiệm và quảng bá làng nghề, tạo việc làm ổn định cho phụ nữ và người cao tuổi, góp phần tôn vinh giá trị văn hóa quê hương”.

 

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.