Đạo diễn Huyền Nga: Đánh thức “Nàng công chúa ngủ trong rừng”

Lâng lâng trong niềm vui khi “Cô Sao” được giải thưởng, Huyền Nga đã chia sẻ những lao tâm khổ tứ với vở nhạc kịch đầu tiên trong nghề đạo diễn với phóng viên Báo QĐND Online.

Đạo diễn Huyền Nga.

Phóng viên: Nhạc kịch “Cô Sao” là vở diễn đầu tiên của cố nhạc sĩ Đỗ Nhuận viết năm 1965. Từng được dàn dựng và biểu diễn bởi những đạo diễn tên tuổi. Khi dàn dựng lại vở diễn này, Huyền Nga lo lắng sẽ khó vượt qua được những thành công mà những người đi trước đã tạo tiếng vang cho “Cô Sao”?

Đạo diễn Huyền Nga: Trước khi bắt tay dàn dựng vở diễn, Huyền Nga đã được các nghệ sĩ đi trước “cảnh báo” về độ khó, tốn kém của “Cô Sao” cũng như sự đồ sộ của tác phẩm. Nhưng lúc đó (năm 2011) Huyền Nga luôn đau đáu cùng các đồng nghiệp của mình đưa opera gần gũi với công chúng, rồi liên tục được lãnh đạo Nhà hát nhạc Vũ kịch Việt Nam tạo điều kiện cho theo học lớp đạo diễn, ra nước ngoài học hỏi, làm việc cùng các nghệ sĩ tên tuổi của Thụy Điển, Pháp…nên khi tốt nghiệp khóa đạo diễn, tôi muốn làm nghề chứ không phải lấy tấm bằng. Tôi nghĩ, sao mình không bắt đầu với một vở diễn của người Việt Nam, khán giả sẽ hiểu hơn ngôn ngữ âm nhạc của nước mình. Đó cũng là yêu cầu để Nga tìm hiểu về văn hóa, ngôn ngữ, lịch sử và cũng là yêu cầu để mình vượt qua.

Khi chọn “Cô Sao” thì các thầy bảo nếu tốt nghiệp thì chỉ cần một vở kịch thôi, có rất nhiều vở diễn hay và chỉ cần hai diễn viên là đủ, ít tốn kém. Tôi vẫn quyết tâm chọn, bởi từ hồi còn đi học âm nhạc, tôi đã bị mê hoặc bởi Aria “Cô Sao” trong bản nhạc kịch đó. Sau khi tìm hiểu, thì được biết đạo diễn Võ Bài đã dựng và biểu diễn thành công nhân dịp kỷ niệm 20 năm thành lập nước CHXHCN Việt Nam. Năm 1976, đạo diễn Văn Hà đã dựng lại và công diễn không biết bao nhiêu buổi. Hai bản diễn này đều không có tư liệu để lại. Khi có ý định dựng vở, nhiều người khuyên nên đến gặp chú Văn Hà để hỏi kinh nghiệm, nhưng lúc đó tôi nghĩ, mình còn non trẻ, chỉ sợ gặp những tiền bối đi trước sẽ ít nhiều bị chi phối bởi quan điểm của người đi trước. Tôi tự mày mò, tiếp cận tác phẩm cũng như lên ý định dàn dựng bằng sự cảm nhận của người trẻ hiện nay với sự hy sinh mất mát của đồng bào Tây Bắc, của nhân dân thời kháng chiến, về các chiến sĩ cách mạng quên mình làm nhiệm vụ mà Đảng giao cho…

Rất may, thời gian đó, thầy giáo Vương Tiểu Phàn từ Học viện kịch nghệ Bắc Kinh trong đợt giảng dạy tại Việt Nam đã động viên tôi rằng, khi làm đạo diễn phải tin vào chính cảm nhận của cá nhân và theo đuổi nó đến tận cùng.

Phóng viên: Với việc dàn dựng các tác phẩm của cố nhạc sĩ Đỗ Nhuận, thường thì nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân (Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam, con trai của nhạc sĩ Đỗ Nhuận) rất cẩn trọng và sát sao trong suốt quá trình dàn dựng, công diễn. Vậy chị có nhận được nhiều sự ủng hộ từ gia đình tác giả?

Đạo diễn Huyền Nga: Khi bắt tay dàn dựng, hồi đó là tháng 10-2011, tôi đến nhà nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân để xin phép, gia đình rất vui vẻ đồng ý. Hôm công diễn tốt nghiệp (ngày 5-3-2012) tôi mời gia đình nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân đến xem. Nhà hát Lớn Hà Nội hôm đó chật kín khán giả, khi vở diễn khép lại, phía dưới, khán giả vỗ tay ủng hộ nhiệt tình. Nghệ sĩ Chiều Xuân - vợ của nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân chạy lên sân khấu vừa khóc vừa ôm lấy Huyền Nga, bảo rằng Nga đã “đánh thức nàng công chúa ngủ trong rừng bấy lâu nay”. Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân thì nói rằng, đã chờ đợi rất lâu rồi tác phẩm của cha mình mới được trở lại sân khấu, được khán giả ngày nay đón nhận.

8 tháng sau, “Cô Sao” được trở lại không gian nghệ thuật của Nhà hát Lớn nhân kỷ niệm 90 năm ngày sinh nhạc sĩ Đỗ Nhuận. Nhưng “Cô Sao” bản mới này hoành tráng hơn, được dàn dựng với số lượng hơn 200 nghệ sĩ, diễn viên, nhạc công. Điều đặc biệt là song hành giữa người diễn trên sân khấu và dàn nhạc chơi sống. Có vở diễn đồ sộ này là nhờ sự ủng hộ của Hội Nhạc sĩ Việt Nam phối hợp với Nhà hát và các đơn vị nghệ thuật khác như Trường Đại học Văn hóa nghệ thuật Quân đội, Dàn nhạc giao hưởng Việt Nam… Đích thân nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân cùng dàn dựng phần âm nhạc. “Cô Sao” lúc này được chia làm 3 màn lớn, thêm một số nhân vật phụ, sân khấu được thiết kế lại, ví dụ như ngôi nhà của cô Sao trước kia chỉ có hai cột cổng, giờ có thêm mái, đạo cụ, trang phục cũng được tỉnh Sơn La tư vấn, giúp đỡ…

Một cảnh trong vở nhạc kịch “Cô Sao”

Phóng viên: Được biết, vở nhạc kịch “Cô Sao” đã mang đi biểu diễn phục vụ đồng bào Sơn La nhân kỷ niệm 60 chiến thắng Điện Biên Phủ; rồi tháng 5 vừa rồi phục vụ đồng bào Thái Nguyên. Việc “vận hành” một vở diễn đồ sộ cùng lực lượng lớn nghệ sĩ, nhạc công, đạo cụ đưa đi các địa phương có gặp nhiều khó khăn và sự phản hồi của khán giả thế nào?

Đạo diễn Huyền Nga: Đến giờ tôi vẫn còn lâng lâng trong niềm vui cùng những tình cảm của khán giả các tỉnh Sơn La và Thái Nguyên chia sẻ. Bởi “Cô Sao” cho đến nay là vở nhạc kịch lần đầu tiên và duy nhất thoát ra khỏi sân khấu Nhà hát Lớn Hà Nội để đến với nhân dân địa phương. Như chia sẻ của nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân ở Sơn La, có lẽ khi viết nên tác phẩm này, nhạc sĩ Đỗ Nhuận cũng đã có ước nguyện được đưa “Cô Sao” trở về nơi “sinh” ra nó, thông qua nghệ thuật, những hy sinh, sự anh dũng quả cảm của người dân, chiến sĩ cách mạng gửi đến thế hệ hôm nay những thông điệp về giá trị cuộc sống, tình người, khát vọng hòa bình độc lập dân tộc, bảo vệ Tổ quốc.

Còn đưa một vở nhạc kịch đi lưu diễn quả là điều khó khăn và vất vả vô cùng. Mỗi khi di chuyển thì đoàn đi gần 10 xe ô tô lớn, nhỏ, dựng sân khấu cũng là vấn đề. Nhưng rất may, các địa phương đã ủng hộ và giúp đỡ rất nhiều, thậm chí khi diễn ở Sơn La, có bác tìm đến gặp đoàn, bảo nhà bác có mấy cái mũ giữ từ thời kỳ đó, nếu cần làm đạo cụ, bác sẵn sàng cho mượn… Đó là những tình cảm vô cùng quý của khán giả mà người làm nghệ thuật như tôi hết sức trân trọng. Các buổi diễn khán giả đến nườm nượp, diễn xong rồi nhiều người còn hỏi khi nào lên diễn lại…

Tôi từng nghĩ, nhạc kịch rất kén khán giả, nhiều lúc sợ khó có thể tiếp cận được với khán giả. Nhưng qua vở “Cô Sao”, tôi nhận ra một điều, không có gì là khó, điều quan trọng là cách mình đưa đến khán giả thế nào.

Phóng viên: Như chị nói, opera khó, nhạc kịch kén khán giả, vậy tại sao chị lại muốn “đương đầu” với loại hình nghệ thuật khó này?

Đạo diễn Huyền Nga: Ở thế giới, đây là loại hình nghệ thuật tiêu tốn bậc nhất và luôn được nhà nước đứng ra hỗ trợ. Còn ở Việt Nam, thì đến nay dường như trong quan niệm của công chúng thì nhạc kịch vẫn là thứ gì đó mới mẻ, công trình nghệ thuật lớn, nhiều ban, ngành phải vào cuộc. Tôi đã làm nghề 18 năm rồi, đó là quãng thời gian đẹp nhất của người làm nghệ thuật cũng như của một đời người, quãng thời gian sung sức nhất, được cống hiến và theo đuổi đam mê. Hơn nữa, tôi yêu mê mẩn Cô Sao, và nghĩ chắc chắn nhiều người khác, nhất là những người lớn tuổi, từng được xem “Cô Sao” cũng yêu cô Sao và mong ngóng gặp lại cô Sao. Đó là động lực thúc đẩy tôi làm “Cô Sao”.

Khi “Cô Sao” giành những giải thưởng lớn ở Cuộc thi nghệ thuật Ca múa nhạc chuyên nghiệp năm nay: Giải Đặc biệt cho vở diễn; hai Huy chương vàng cho hai giọng chính là Hà Phạm Thăng Long (vai A Sao) và Mạnh Dũng (vai Hà); hai Huy chương bạc cho Mạnh Đức (vai cụ tình) và Huy Đức (vai quan Tri Châu) cùng gần 10 giải thưởng khác của các đơn vị như Hội Nhạc sĩ Việt Nam, Bộ tư lệnh Bộ đội Biên phòng…thì đó là nguồn động viên lớn và là tín hiệu đáng mừng với người làm nghệ thuật cổ điển. Hy vọng từ việc được đưa đi dự Cuộc thi, rồi được khán giả hồ hởi đón nhận, yêu mến để nghệ sĩ có cớ quay trở lại gặp gỡ khán giả nhiều hơn trong những dự án mới, tác phẩm nhạc kịch mới, để vở nhạc kịch “Cô Sao” được đưa đi lưu diễn, phục vụ đông đảo nhân dân và chiến sĩ khắp mọi miền đất nước.

VƯƠNG HÀ (thực hiện)