QĐND - Suốt cuộc đời làm nghệ thuật, Đại tá, họa sĩ Phạm Thanh Tâm, 83 tuổi, nguyên Giám đốc Xưởng Mỹ thuật Quân đội, vinh dự có hai lần được trực tiếp giới thiệu triển lãm tranh cho Đại tướng Võ Nguyên Giáp tham quan. Cả hai lần đều để lại cho ông ấn tượng và bài học sâu sắc. Đại tá Phạm Thanh Tâm kể:

- Triển lãm năm đó tổ chức tại Vân Hồ (Hà Nội) nhân kỷ niệm 30 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam, trưng bày 747 bức tranh, tượng của 414 tác giả trong và ngoài quân đội vẽ, khắc về đề tài lực lượng vũ trang. Đây là triển lãm lớn chào mừng sự kiện trọng đại của quân đội và đón xuân mới Ất Mão 1975 nên được đông đảo công chúng quan tâm. Trước Tết, thủ trưởng Tổng cục Chính trị yêu cầu chúng tôi chuẩn bị chu đáo phòng triển lãm, đầu xuân mới Đại tướng Võ Nguyên Giáp sẽ đến tham quan. Thế là, suốt mấy ngày tôi cùng anh em trong cơ quan sắp xếp lại những bức tranh, tượng theo chủ đề; viết nội dung giới thiệu chi tiết các tác phẩm trưng bày. Hoàn tất mọi việc cũng vừa đúng chiều tất niên.

Đại tá, họa sĩ Phạm Thanh Tâm lưu giữ tấm hình của Đại tướng như một kỷ vật vô giá.

Sáng xuân hôm ấy, phòng triển lãm tranh khá đông người tham quan, có cả thanh niên, học sinh, cán bộ, chiến sĩ Thủ đô và nhiều tác giả có tranh triển lãm. Thể loại tranh, tượng trưng bày hết sức đa dạng, như: Màu nước, sơn dầu, bột màu, thạch cao, chạm gỗ, in đá, giấy, lụa… Trong đó có một bức tranh màu nước của họa sĩ Phạm Thanh Tâm mang tựa đề: “Quân đi vào”, dài 1,8m, rộng 1,4m. Đại tá, họa sĩ Phạm Thanh Tâm bồi hồi nhớ lại:

- Khoảng 9 giờ, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đến phòng triển lãm. Tôi trực tiếp giới thiệu các bức tranh, tượng để Đại tướng tham quan. Đến bức “Quân đi vào”, tôi giải thích ý nghĩa diễn tả cảnh bộ đội ta hành quân chi viện chiến trường miền Nam qua khu vực tạm dừng, có đơn vị mắc võng nghỉ ngơi ven rừng, có đơn vị hối hả hành quân từ dưới chân dốc đi lên trong nắng chiều vàng ươm; bên cạnh là những nam, nữ dân công tươi cười vẫy tay chào đón… Đại tướng hỏi tôi: “Đồng chí có thích cảnh này không?”. Tôi trả lời: “Thưa Đại tướng, tôi rất thích ạ!”. Đại tướng mỉm cười: “Đẹp và rất ý nghĩa, trong họa có lời. Chỉ cần nhìn bức tranh là hiểu ý định của tác giả, cần gì phải giới thiệu dài dòng đến thế!”. Nghe vậy, tự nhiên tôi nhớ tới lần triển lãm tranh mấy năm trước, khi xem bức tranh của tôi có chú thích “Bộ đội hành quân qua cánh đồng lúa trĩu bông, niềm vui dào dạt”, Đại tướng bảo: “Chú thích gì mà dài dòng và khó hiểu quá! Nên viết gọn lại thành “Niềm vui qua cánh đồng trĩu hạt”. Vậy là đủ rồi”. Và hôm nay, lần thứ hai Đại tướng nhắc tôi viết gọn, nói ngắn…

Mấy chục năm trôi qua, họa sĩ Phạm Thanh Tâm luôn khắc ghi trong lòng lời nhắc nhở của Đại tướng. Ông vô cùng tâm đắc bởi Đại tướng không chỉ kiệt xuất về quân sự, chính trị và đức độ, nhân từ, mà còn am hiểu văn chương, mỹ thuật… Điều khiến ông thán phục nữa là, dịp xuân năm ấy, các thế lực thù địch luôn theo dõi, thăm dò từng hành động, việc làm của Đại tướng Tổng tư lệnh để có đối sách trên chiến trường, nhưng Đại tướng vẫn ung dung đi xem triển lãm tranh để rồi ngay sau đó cùng Bộ Chính trị đưa ra những quyết định sáng suốt giành thắng lợi cuối cùng khiến kẻ thù hoàn toàn bị động. Đại tá Phạm Thanh Tâm tấm tắc: “Học tập Đại tướng, từ đó đến nay những bức tranh, ký họa của tôi đều chú thích rất ngắn gọn theo phương châm trong họa có lời, toát lên thần thái ung dung để bức tranh thêm đẹp, thêm ý nghĩa”...

Xuân này, vị họa sĩ già đang gấp rút hoàn thành bộ tranh, ký họa chuẩn bị chào mừng kỷ niệm 40 năm Ngày giải phòng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Ông bảo, sẽ dành một chủ đề lớn để thể hiện những tác phẩm hội họa về Đại tướng Võ Nguyên Giáp với mùa xuân đất nước và thành phố mang tên Bác kính yêu.

Bài và ảnh: HOÀNG THÀNH