QĐND - Sau thắng lợi của đòn tiến công chiến lược giải phóng Huế, Đà Nẵng, cuối tháng 3-1975, Bộ Chính trị quyết định mở Chiến dịch giải phóng Sài Gòn-Gia Định. Chiến dịch mang tên Chiến dịch Hồ Chí Minh. Bộ chỉ huy chiến dịch được thành lập tại căn cứ Bộ chỉ huy Quân Giải phóng miền Nam (còn gọi là Bộ chỉ huy Miền) tại ấp Tà Thiết, xã Lộc Thành, huyện Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước.

Gần ngày chiến dịch mở màn, để kịp thời chỉ đạo chiến dịch sát với thực tế diễn biến mau lẹ của chiến trường, Bộ chỉ huy chiến dịch quyết định rời Sở chỉ huy về đóng ở Căm Xe, xã Minh Thạnh, huyện Bình Long (nay là xã Minh Tân, huyện Dầu Tiếng, tỉnh Bình Dương). Vì vậy, đây được gọi là Sở chỉ huy tiền phương Chiến dịch Hồ Chí Minh. Sở chỉ huy vốn là căn cứ Đoàn Hậu cần 814 nằm sâu trong khu rừng già, có nhiều suối lớn nhỏ chảy qua. Sau khi miền Nam được hoàn toàn giải phóng, nơi đây được xây dựng thành khu kinh tế mới, rừng cơ bản bị phá hoàn toàn để trồng cao su, chỉ còn một rẻo đất hẹp trong đó có rừng cây tái sinh.

Du khách tham quan sa bàn Chiến dịch Hồ Chí Minh tại Phòng trưng bày của khu di tích. Ảnh: Hòa Nam.

Sở chỉ huy tiền phương Chiến dịch Hồ Chí Minh là nơi đóng quân của cơ quan chỉ đạo, điều hành toàn bộ diễn biến Chiến dịch Hồ Chí Minh. Nó tồn tại trong một thời gian rất ngắn (từ ngày 26 đến 30-4-1975). Hầm hào, lán trại chủ yếu được làm từ những vật liệu sẵn có tại chỗ. Qua thời gian dài, dưới tác động của thời tiết khắc nghiệt, các dấu tích để lại của di tích rất mờ nhạt, chỉ có hố bom nơi đồng chí Văn Tiến Dũng lấy nước sinh hoạt là còn khá nguyên vẹn.

Năm 1987, Đại tướng Văn Tiến Dũng, nguyên Tư lệnh Chiến dịch Hồ Chí Minh cùng một số cán bộ về đây thăm lại cơ sở, xác định vị trí Sở chỉ huy. Sau đó, huyện Bình Long và nhân dân xã Minh Thạnh đã dựng bia, làm mốc đánh dấu. Bia được làm bằng chất liệu bê tông cốt thép, có độ cao 3m, rộng 2,5m, trên bia có gắn ngôi sao và dòng chữ “Sở chỉ huy Chiến dịch Hồ Chí Minh, ngày 30-4-1975, xã Minh Thạnh”.

Tháng 8-1990, Bảo tàng LLVT miền Đông Nam Bộ (Bảo tàng Quân khu 7) xây dựng bia khác cách bia cũ khoảng 3m, có chiều cao 15m, chiều ngang 1,5m cũng bằng chất liệu bê tông cốt thép. Đến năm 2005, bia được trùng tu bằng đá hoa cương như ngày nay, trên đó có bản đồ diễn biến Chiến dịch Hồ Chí Minh. Chiến dịch đã ghi vào lịch sử Việt Nam một mốc son chói lọi, kết thúc toàn thắng cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của dân tộc ta. Thắng lợi của chiến dịch có vai trò không nhỏ của Bộ chỉ huy chiến dịch. Sở chỉ huy tiền phương Chiến dịch Hồ Chí Minh là nơi đã chứng kiến sự lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành sáng suốt, mưu lược của Bộ Chính trị, Trung ương Cục miền Nam, Quân ủy, Bộ chỉ huy Miền, trực tiếp là Bộ chỉ huy Chiến dịch Hồ Chí Minh trong trận quyết chiến chiến lược đánh vào sào huyệt cuối cùng của chính quyền Sài Gòn, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Với tầm vóc, ý nghĩa của chiến dịch và vai trò, giá trị của di tích Sở chỉ huy tiền phương Chiến dịch Hồ Chí Minh, ngày 11-5-2010, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã xếp hạng di tích này là Di tích lịch sử cách mạng cấp quốc gia. Cũng trong năm này, UBND tỉnh Bình Dương đầu tư hàng chục tỷ đồng để trùng tu, tôn tạo. Đến năm 2014, về cơ bản di tích đã được chỉnh trang, xây dựng với các hạng mục chính như: Nhà trưng bày, phòng họp, nhà làm việc của Sở chỉ huy, bếp Hoàng Cầm, chòi cảnh vệ, bãi để xe, sân lễ hội, kè suối, đường nội bộ…

Mặc dù vậy, đường vào khu di tích (khoảng 3-4km) vẫn là đường đất xuyên qua rừng cao su với biển báo chỉ dẫn còn nhiều bất cập nên khách tham quan đến lần đầu rất khó tìm. Một số hạng mục trong khu di tích vừa làm xong đã xuống cấp (sa bàn, mái lợp, một số tượng sáp, hiện vật trưng bày…). Đáng nói là di tích không có cán bộ chuyên môn bảo quản và hướng dẫn khách tham quan nên chưa phát huy hết giá trị của nó.

Được biết, tỉnh Bình Dương đang xúc tiến đầu tư giai đoạn II nhằm hoàn thiện tiếp một số hạng mục trong khu di tích. Song để bảo tồn và phát huy tốt giá trị của khu di tích lịch sử ý nghĩa này, theo chúng tôi, tỉnh Bình Dương cần làm tốt công tác tuyên truyền giáo dục cho các tầng lớp nhân dân địa phương, nhất là thế hệ trẻ thấy được vị trí, vai trò và giá trị của di tích Sở chỉ huy tiền phương Chiến dịch Hồ Chí Minh, trên cơ sở đó xây dựng ý thức, tinh thần, trách nhiệm của các cấp, các ngành trong việc bảo vệ và phát huy giá trị của di tích lịch sử này. Bên cạnh đó, cần tiếp tục nghiên cứu, sưu tầm tư liệu, hình ảnh, hiện vật liên quan đến hoạt động của Sở chỉ huy trong những ngày diễn ra chiến dịch để không ngừng bổ sung, hoàn thiện Phòng trưng bày, xứng với tầm vóc của Chiến dịch Hồ Chí Minh. Quá trình trùng tu, tôn tạo cần phối hợp chặt chẽ giữa ngành văn hóa với các cơ quan quân sự của tỉnh Bình Dương, sự tham gia của các nhân chứng lịch sử, các chuyên gia, nhà khoa học để việc trùng tu, tôn tạo di tích sát với thực tế lịch sử.

Vấn đề cần kíp hiện nay là khẩn trương làm đường vào khu di tích, đồng thời bố trí cán bộ có năng lực chuyên môn để quản lý và khai thác di tích. Cần tổ chức nhiều hoạt động tại khu di tích như cho học sinh, sinh viên, cựu chiến binh, bộ đội tham quan, cắm trại, thi tìm hiểu lịch sử tại khu di tích lịch sử này. Ngoài ra, cần làm tốt hơn việc tuyên truyền, quảng bá di tích Sở chỉ huy tiền phương Chiến dịch Hồ Chí Minh trên các phương tiện thông tin đại chúng để nhân dân cả nước và bạn bè quốc tế biết nhiều hơn nữa về di tích. Trên cơ sở đó, thiết lập các tour du lịch về nguồn kết hợp với tham quan các di tích, danh thắng khác ở địa phương và các vùng lân cận để di tích không “đơn độc”, giúp du khách đến với “địa chỉ đỏ” này một cách dễ dàng để cảm nhận giá trị, ý nghĩa lịch sử của di tích Sở chỉ huy tiền phương Chiến dịch Hồ Chí Minh.

Thiếu tướng, TS NGUYỄN XUÂN NĂNG, Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam