Trong đó, xác định xây dựng và phát triển văn hóa là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên của cả hệ thống chính trị; phải chú trọng xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, phát triển toàn diện, hình thành hệ giá trị văn hóa phù hợp với xu thế thời đại gắn với phát huy những giá trị văn hóa sâu sắc của Thăng Long-Hà Nội.

"Đảng viên gương mẫu đi đầu"

Đảng viên gương mẫu thực hiện hương ước, quy ước và nếp sống văn hóa là phương châm làm việc của ông Nguyễn Viết Minh, Phó chủ tịch UBND xã Mê Linh, huyện Mê Linh. Ông Minh kể lại, ở thời điểm “nước sôi lửa bỏng” thôn Hạ Lôi bị khoanh vùng phong tỏa cách ly do có ca nhiễm Covid-19, tâm lý người dân vô cùng hoang mang, lo sợ. Ông Minh thời điểm đó là Trưởng thôn Hạ Lôi lo lắng gấp bội, bởi lần đầu tiên trên địa bàn xảy ra biến cố chưa có tiền lệ: “Sau khi nắm tình hình dịch bệnh, chúng tôi đã bình tĩnh và quán triệt quan điểm mỗi hộ dân là một pháo đài chống dịch. Ngoài các tổ liên ngành lập những chốt kiểm soát ở các cửa ngõ dẫn đến thôn, chúng tôi thành lập nhiều tổ 2-3 người, không quản ngày đêm đến từng ngõ, gõ cửa từng nhà hướng dẫn, động viên bà con ổn định tâm lý, nâng cao ý thức phòng, chống dịch”. Sau thời gian trực tiếp tham gia công tác phòng, chống dịch, ông Nguyễn Viết Minh được UBND TP Hà Nội tặng bằng khen cùng nhiều năm hoàn thành xuất sắc vai trò trưởng thôn, cuối năm 2020, ông được bầu giữ chức Phó chủ tịch UBND xã Mê Linh.

leftcenterrightdel
Cán bộ, đảng viên thị trấn Kim Bài (Thanh Oai) giới thiệu các công trình tiêu biểu của tổ dân phố kiểu mẫu.

Hôm chúng tôi tới xã Mê Linh làm việc là ngày thứ năm trong tuần, cũng là ngày lãnh đạo UBND xã tiếp xúc, đối thoại với nhân dân. Chứng kiến ông Nguyễn Viết Minh, Phó chủ tịch UBND xã trả lời, phúc đáp những thắc mắc, kiến nghị của từng người dân (gồm 5 người), chúng tôi phần nào hiểu rõ vai trò gương mẫu cũng như sự tin tưởng của người dân nơi đây dành cho cán bộ xã. Ông Nguyễn Viết Minh cho biết thêm, muốn hiểu dân, tìm sự đồng thuận với dân trong mọi vấn đề, công việc thì luôn phải lắng nghe và làm cùng nhân dân. Đây cũng chính là nét văn hóa của người Mê Linh được ghi trong quy ước, hương ước của các thôn, xã và luôn được phát huy trong quá trình tham gia Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng NTM, đô thị văn minh”.

Đi thực tế tại các địa phương của TP Hà Nội, chúng tôi thấy việc triển khai thực hiện hương ước, quy ước gắn với Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” và Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM ngày càng xuất hiện nhiều mô hình, như: “Gia đình nông dân văn hóa”, “Đảng viên gương mẫu đi đầu”, “Cựu chiến binh gương mẫu”, “Phụ nữ tích cực học tập, lao động, sáng tạo”, “Ông bà, cha mẹ gương mẫu, con cháu thảo hiền”...

Không chỉ những cá nhân, gia đình, dòng họ trở thành những gương điển hình, mà trong Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng NTM, đô thị văn minh” TP Hà Nội triển khai gần đây, đã xuất hiện mô hình "Tổ dân phố văn hóa kiểu mẫu". Danh hiệu này thuộc về Tổ dân phố Kim Bài, thuộc thị trấn Kim Bài, huyện Thanh Oai. Bà Nguyễn Thị Lợi, Bí thư chi bộ, Trưởng ban công tác mặt trận Tổ dân phố Kim Bài cho biết, những năm qua, tổ dân phố đã phát huy sức mạnh của cộng đồng dân cư và truyền thống các miền quê, đề cao chuẩn mực đạo đức xã hội; nghiên cứu sửa đổi, bổ sung bản quy ước, hương ước cho phù hợp với tiêu chí xây dựng tổ dân phố văn hóa kiểu mẫu. Nổi bật trong đó là quy định về ứng xử-giao tiếp: "Mọi công dân của tổ dân phố phải thực hiện quy tắc ứng xử nơi công cộng; khi giao tiếp với mọi người phải nhã nhặn, lịch thiệp, thể hiện thái độ tôn trọng lẫn nhau, giữ gìn đạo lý “lá lành đùm lá rách”, vun đắp tình đoàn kết".

leftcenterrightdel
Ông Nguyễn Viết Minh, Phó chủ tịch UBND xã Mê Linh (Mê Linh) giải đáp thắc mắc của người dân địa phương tại một buổi tiếp công dân. 


Tăng "sức mạnh mềm" cho những cam kết cộng đồng

Những quy ước, hương ước được các cấp chính quyền vận dụng nhằm tăng thêm “sức mạnh mềm” trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn và góp phần tạo sự đồng thuận trong nhân dân. Bà Nguyễn Thị Minh Phương, Phó trưởng phòng Văn hóa và Thông tin huyện Thạch Thất cho biết, huyện Thạch Thất có truyền thống văn hóa lâu đời nên việc xây dựng và thực hiện theo hương ước, quy ước luôn được các thôn, xã chú trọng. Vào dịp Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân (18-11) hằng năm, huyện tổ chức ngày hội đại đoàn kết toàn dân và thông qua đó báo cáo kết quả một năm thực hiện hương ước, quy ước, xây dựng nếp sống văn minh, thanh lịch. Tại ngày hội, những vấn đề khó khăn, bất cập hoặc chưa hợp lý sẽ được đưa ra thảo luận, xin ý kiến của toàn thể nhân dân nhằm đưa ra hướng điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung thích hợp. Ban tổ chức ngày hội thường mời những người cao tuổi trong dòng họ, những người vừa có tiếng nói trong dòng họ, vừa có tiếng nói trong gia đình, sẽ là những người đưa ra ý kiến, đóng góp trực tiếp vào hương ước, quy ước và giúp cho việc thực hiện hương ước trong các thôn diễn ra nghiêm túc, thực chất, hiệu quả hơn.

PGS, TS Bùi Xuân Đính nhận định, việc kế thừa những giá trị truyền thống và vận dụng các bộ quy tắc ứng xử vào đời sống nhân dân trong thời gian qua là những bài học kinh nghiệm để Hà Nội vận dụng vào việc soạn thảo hương ước mới hiện nay. Để công tác quản lý, thực hiện quy ước, hương ước có chiều sâu, mang tính bền vững và phát huy hiệu quả, cần tăng cường hơn nữa công tác phối hợp kiểm tra việc xây dựng, thực thi hương ước; tiếp tục rà soát, đề xuất hoàn thiện, sửa đổi, bổ sung thể chế, văn bản có liên quan cũng như có giải pháp hỗ trợ kinh phí tổ chức tuyên truyền, thực hiện, góp phần nâng cao sức mạnh, sự ảnh hưởng cho bản cam kết cộng đồng này. Như vậy, hương ước mới có nội dung cụ thể, sát thực với đời sống từng làng, từng người nông dân, trở thành cái “của làng, do làng và vì làng”, nhưng vẫn tuân thủ pháp luật Nhà nước, phát huy cao độ tính tự quản, năng động, sáng tạo của cộng đồng làng; quản lý tốt đời sống từng cộng đồng dân cư, góp phần vào sự nghiệp xây dựng NTM giàu đẹp, văn minh.

Trao đổi với phóng viên, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP Hà Nội Trần Thế Cương khẳng định, với tư cách là cơ quan thường trực của Chương trình số 06-CTr/TU của Thành ủy Hà Nội, sở sẽ chủ động tham mưu với UBND thành phố ban hành kế hoạch tổ chức thực hiện chương trình trong cả nhiệm kỳ. Để thực hiện tốt nhiệm vụ này, trong những năm tới, Hà Nội sẽ rà soát quy ước, hương ước trên toàn thành phố, phát huy vai trò tự quản của thôn, tổ dân phố trong bảo vệ, giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, phong tục tập quán tốt đẹp. Hạn chế và từng bước loại bỏ phong tục lạc hậu; xử lý, ngăn chặn hiệu quả những hiện tượng, hành vi xuống cấp về đạo đức, lối sống; đẩy lùi tiêu cực và tệ nạn xã hội. Đấu tranh loại trừ các sản phẩm văn hóa độc hại, các hành vi tiêu cực, vi phạm pháp luật, truyền bá tư tưởng sai trái, lối sống trái với thuần phong mỹ tục, ảnh hưởng xấu đến hình ảnh con người và văn hóa Hà Nội.

Bài và ảnh: VƯƠNG HÀ - NGUYỄN HOÀI