QĐND Online – Không chỉ có những thước phim phản ánh các cuộc chiến đấu của quân và dân Việt Nam trong những năm kháng chiến chống đế quốc, những chiến sĩ của Điện ảnh Quân đội còn thực hiện những tác phẩm điện ảnh khắc họa hình ảnh người lính tình nguyện Việt Nam làm nhiệm vụ trên nước bạn Lào, Campuchia.

Quay phim ở chiến trường Nam Lào. Ảnh tư liệu Điện ảnh Quân đội.

 “Nước mắt nụ cười”

Đó là một trong những bộ phim nói về người lính tình nguyện Việt Nam tại Campuchia của NSND Đặng Xuân Hải, Chủ tịch Hội Điện ảnh Việt Nam, thực hiện năm 1989. Ông là tác giả kịch bản và đạo diễn của bộ phim này.

Đây là một bộ phim mang tính chính trị nhưng đậm chất nhân văn. Bộ phim đã chứng minh một điều, khi chưa có quân tình nguyện Việt Nam thì nước mắt rơi trong từng gia đình Campuchia vì chế độ diệt chủng Pôn Pốt. Khi xuất hiện người lính tình nguyện Việt Nam thì nụ cười đã đến với các gia đình và cả dân tộc Campuchia.

Đoạn kết của phim gây xúc động cho người xem là hình ảnh người dân Campuchia tiễn quân tình nguyện Việt Nam về nước. Trong dòng người tiễn đưa đó, nước mặt đã hòa vào nụ cười. Nụ cười ở đây là niềm vui mừng chiến thắng, người lính tình nguyện Việt Nam được trở về đoàn tụ cùng gia đình nhưng những người dân Campuchia bùi ngùi nhớ nhung, chia tay bộ đội Việt Nam. Hình ảnh cuối cùng trong phim là bà mẹ Việt Nam ôm chầm lấy bà mẹ Campuchia. Đạo diễn đã cắt toàn bộ phần nhạc nền đề dồn nén cảm xúc vào nhân vật. Chính cái tứ nghệ thuật này đã khiến cho bộ phim mang tính chính trị nhưng đậm chất nhân văn.

Bộ phim “Campuchia 3+4” sản xuất năm 1979, thể hiện cái nhìn sâu sắc của đạo diễn Dương Minh Đẩu về vấn đề diệt chủng ở Campuchia. Với tinh thần dũng cảm, gan dạ, các phóng viên quay phim Nguyễn Sớm, Nguyễn Chí Tân, Mai Trung Tuyến, Lê Văn Mộc, Phạm Văn Bình đã tìm đến nhà tù Tun-Xleng để ghi lại những hình ảnh tra tấn man rợ, kiểu thời trung cổ của Khơ - me Đỏ. Từ ngoại ô Phnôm Pênh đến Xiêm Riệp, Bát Đom Boong, dãy núi đòn gánh Đăng-Rếch, vùng biên giới Thái Lan, Campuchia, đâu đâu, các chiến sĩ quay phim cũng gặp những hố chôn người tập thể, những cánh đồng đầy xác chết, những giếng nước đầy ắp xương người. Không quản ngại khó khăn, các ống kính máy quay của những chiến sĩ Quân đội Việt Nam đã ghi chép chân thực các cảnh thương tâm này để đưa vào phim, trở thành những chứng cứ tố cáo chế độ diệt chủng Pôn Pốt trước nhân loại.

Năm 2007, theo yêu cầu của Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Lào, Điện ảnh Quân đội thực hiện bộ phim “Bản hùng ca thời bình” nhân kỷ niệm 55 năm ngày thành lập Quân đội nhân dân Lào (1949-2004). Nhóm tác giả gồm các đạo diễn, quay phim: Nguyễn Thành Lập, Nguyễn Thành Thái, Phạm Minh Tuấn, Nguyễn Văn Bàn phải vượt qua nhiều khó khăn, gian khổ đến các vùng miền hẻo lánh còn có những toán phỉ lưu vong hoạt động để thực hiện các cảnh quay cho bộ phim.

Cảm nhận được sự hy sinh, mất mát của nhiều gia đình Việt Nam có con hy sinh trên đất bạn Lào, Campuchia, nhóm làm phim gồm các đồng chí: Bùi Đắc Ngôn, Phan Sỹ Lan, Phạm Thọ, Nguyễn Xuân Nghiệp đã theo chân các chiến sĩ trong Đoàn công tác đặc biệt của Quân khu 4, Quân khu 7 lặn lội trở lại chiến trường xưa để thực hiện những cảnh quay về công tác tìm kiếm, cất bốc hài cốt liệt sĩ đưa về quê hương. Những hình ảnh chân thực của bộ phim “Tổ quốc đón anh về” sản xuất năm 2002, không chỉ gây xúc động cho người xem mà còn thể hiện nghĩa cử cao đẹp đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của người chiến sĩ Việt Nam.

Ở đâu có người lính, ở đó có bước chân những chiến sĩ làm phim quân đội

Dù lên rừng hay xuống biển, ở đâu có người lính làm nhiệm vụ giữ gìn đất nước, ở đó có bước chân những chiến sĩ làm phim Quân đội. Bộ phim “Tuổi trẻ trên Trường Sa”, sản xuất năm 1995, của các đạo diễn, nhà quay phim của Điện ảnh Quân đội thực hiện đã phản ánh sâu sắc ý chí, tinh thần vượt qua mọi khó khăn, gian khổ của lớp chiến sĩ trẻ Trường Sa, ngày đêm luyện tập, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ vùng biển thiêng liêng của Tổ quốc.

Tổ quay phim huấn luyện sẵn sàng chiến đấu giai đoạn 1990-1991. Ảnh: Tư liệu Điện ảnh Quân đội

Những thước phim tư liệu về những người chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam trong thời chiến cũng như thời bình đều là những tác phẩm điện ảnh quý giá. Tuy nhiên, Điện ảnh quân đội ngày nay vẫn thiếu những bộ phim truyện khắc họa cuộc sống, chiến đấu của người chiến sĩ Bộ đội Cụ Hồ.

Theo NSND Đặng Xuân Hải, những người làm điện ảnh quân đội đang mắc nợ khán giả về mảng đề tài phim truyện, đặc biệt vào dịp kỷ niệm 70 năm thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam, chưa có những bộ phim xứng tầm để giới thiệu với người xem về chặng đường xây dựng, trưởng thành của Quân đội. Từ năm 1954 trở về trước thì có phim Điện Biên Phủ; sau này có Ký ức Điện Biên, Hoa ban đỏ, Đường về quê mẹ phản ánh một góc nhìn về Quân đội nhân dân.

54 năm qua, những chiến sĩ của Điện ảnh Quân đội đã sản xuất được 1217 bộ phim. Nhiều bộ phim đã đạt giải thưởng quốc tế, 16 giải Bồ câu Vàng, Bồ câu Bạc, giải A và Bằng khen. Giải thưởng trong nước có 29 bộ phim đạt giải Bông sen Vàng, 49 Bông sen Bạc và nhiều giải Cánh diều Vàng, Cánh diều Bạc của Hội Điện ảnh Việt Nam trao tặng.   

Hàng chục vạn thước phim của Điện ảnh Quân đội đã đi vào lịch sử, trở thành một phần lịch sử, văn hóa dân tộc và tài sản tinh thần vô giá của các thế hệ người Việt Nam hôm nay và mai sau. Nhưng công chúng vẫn chờ đợi những bộ phim truyện có tầm của những người làm điện ảnh có tâm với nghề để loại hình nghệ thuật thứ 7 của những người lính đến gần hơn với đông đảo người xem.

Bài, ảnh: KHÁNH HUYỀN

Bài 1: Làm phim xung kích

 Bài 2: Viết sử bằng hình