Lý do trang chủ facebook này đưa ra là vì tính nhân đạo, không muốn để phô bày hình ảnh một bé gái trần truồng làm chứng nhân lịch sử. May sao trước sự phản ứng của cư dân mạng chủ trang facebook đã hứa sẽ phục hồi bức ảnh đó trong mấy ngày tới.

Đây là một vấn đề đáng quan tâm và rất đáng khen. Ý đồ lúc đấy của chủ trang facebook đơn thuần là vấn đề nhân đạo. Nhưng rồi trước sự phản ứng của cư dân mạng, chính chủ trang facebook cũng phải thừa nhận, sâu xa hơn và cao cả hơn chính là bức ảnh đó (của Ních Út) đã có ý nghĩa lịch sử lớn lao, góp phần tác động mãnh liệt đến lương tri chân chính của nhân loại, phản đối những cuộc chiến tranh phi nghĩa trên thế giới của thế kỷ 20.

Như chúng ta đã biết trong cuộc chiến tranh của Mỹ với Việt Nam, ảnh thời sự (bao gồm cả ảnh thời sự nghệ thuật) của các phóng viên, nghệ sĩ, nhiếp ảnh trong nước và của cả nước ngoài, với tính thời sự nóng bỏng và vô cùng khốc liệt, đã có tác động mạnh mẽ như những quả bom làm rung chuyển hậu phương nước Mỹ và các nước trên thế giới. Bên cạnh bức ảnh em bé Phúc chạy bom napan, chúng ta đã cùng được biết, Báo Quân đội nhân dân đã có những bức ảnh thời sự nổi tiếng của phóng viên Vũ Ba “Phúc Tân kêu gọi trả thù” chung cảnh một bé gái đứng trơ trọi trong cảnh vỡ nát tan hoang của Nhật Tân-Phúc Xá (Hà Nội) sau trận bom của không quân Mỹ. Hoặc bức ảnh “Nụ cười chiến thắng" của phóng viên Đoàn Công Tính chụp cảnh một chiến sĩ tươi cười chiến thắng giữa “đống gạch vụn”  của Thành cổ Quảng Trị.

Ảnh thời sự mang ý nghĩa lịch sử lớn lao trong chiến tranh thường là những tác phẩm gắn liền với xương máu của phóng viên. Họ cũng chính là những chứng nhân lịch sử góp phần làm cho hậu thế những giá trị không gì thay thế được. Nhân nói đến tác động của tuyên truyền đến hậu phương nước Mỹ, chúng ta không bao giờ quên hình ảnh của No-man Mô-ri-xơn bế con gái đặt bên cạnh rồi tự thiêu và chị Xi-lin-gian Cao-xky lăn mình vào bánh xe lửa chở đạn của Mỹ đến Việt Nam để phản đối cuộc chiến tranh xâm lược của Mỹ. Giá trị nghệ thuật lớn lao của những bức ảnh thời sự, dù là bi thương hay lạc quan tươi trẻ đều vô cùng quý giá bởi chính nó là nhân chứng lịch sử thuyết phục mọi thế hệ, mà chỉ có hiện thực sinh động và khắc nghiệt mới có.

Bởi vậy, nhân việc này lại thấy cần phải nhấn mạnh một điều. Đó là vấn đề truyền thống được lưu giữ và truyền thụ qua các hình ảnh và hiện vật lịch sử, mà nếu chúng ta tổ chức không tốt, hoặc chỉ lo bảo quản giữ gìn, cất giữ chu đáo, mà coi nhẹ hình thức phổ cập, tuyên truyền để thế hệ trẻ tiếp cận tiếp thu, thì chẳng những chúng ta có tội với lịch sử mà sâu xa nhất là thế hệ trẻ không gắn bó, không thiết tha với truyền thống… và cụ thể, việc coi nhẹ giáo dục truyền thống, giảng dạy môn lịch sử trong hệ thống giáo dục phổ thông là một bằng chứng đáng buồn những năm qua.

Nhân đây xin nói thêm, thời Trần Quốc Toản (cách đây gần 800 năm), không ai nhìn được, không ai thấy được hiện vật, mà sao hình ảnh Trần Quốc Toản 16 tuổi bóp nát quả cam trong tay vì tức giận, khi nghe Hội nghị Diên Hồng bàn chuyện “Sát Thát” để rồi tự thêu cờ “Phá cường địch, báo hoàng ân” ba lần cầm quân theo Trần Hưng Đạo đại phá quân Nguyên. Quả cam không nhìn thấy, vì chỉ là dã sử, nhưng đã trở thành như một hiện vật lịch sử thiêng liêng.

Bởi vậy, lưu giữ và tuyên truyền giá trị lịch sử bằng hiện vật, ở mọi thời điểm mọi góc độ thiết nghĩ phải được tính toán, cân nhắc và có kế hoạch cụ thể hơn, chi tiết hơn, thiết thực hơn, để hiện vật lịch sử mãi mãi là chứng nhân sinh động, tác động sâu xa đến ý chí, tình cảm của các thế hệ trẻ trong sự nghiệp bảo vệ và xây dựng đất nước trong thời kỳ mới.

NGUYỄN QUANG THỐNG